Ấn Độ mở rộng quan hệ đối ngoại giữa sức ép thương mại từ Mỹ

Thủ tướng Ấn Độ bắt đầu chuyến công du ngày 28/8 trong thời điểm quan trọng khi Ấn Độ đang tìm cách thích nghi với sự dịch chuyển cán cân quyền lực toàn cầu, đồng thời đối mặt với hậu quả từ các biện pháp thuế nhập khẩu mà chính quyền Mỹ áp đặt, có mức lên tới 50% đối với hàng hóa xuất khẩu từ Ấn Độ.

Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi có chuyến công du các nước châu Á. Ảnh minh họa: Trang mạng X của Thủ tướng Narendra Modi.

Bằng cách hướng tới những đối tác lớn như Nhật Bản và Trung Quốc, New Delhi muốn mở rộng không gian chiến lược và kinh tế, giảm sự phụ thuộc vào thị trường Mỹ, đồng thời thúc đẩy sáng kiến “Sản xuất tại Ấn Độ” (Make in India), một chương trình trọng điểm mà chính phủ của ông Modi đặt nhiều kỳ vọng.

Ngoại trưởng Ấn Độ Vikram Misri khẳng định chuyến công du lần này là “cơ hội để khởi động một số sáng kiến mới nhằm tăng khả năng phục hồi trong các mối quan hệ và sẵn sàng trước các cơ hội cũng như thách thức mới nổi”.

Đặc biệt, chuyến thăm Nhật Bản trong hai ngày 29 và 30/8 được đánh giá là một phần trọng yếu trong hành trình của Thủ tướng Modi. Cả Ấn Độ và Nhật Bản đều là thành viên của nhóm Bộ Tứ (QUAD), cùng với Mỹ và Australia, một liên minh đang tăng cường hợp tác để đối phó với ảnh hưởng ngày càng lớn của Trung Quốc tại Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, theo Reuters.

Bên cạnh các nội dung về an ninh khu vực, Thủ tướng Modi và Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba cũng sẽ tập trung vào việc mở rộng hợp tác đầu tư và công nghệ. Đài NHK đưa tin, các công ty Nhật dự kiến đầu tư tới 10.000 tỷ yên (tương đương 68 tỷ USD) vào Ấn Độ trong vòng 10 năm tới. Riêng tập đoàn Suzuki Motor, đã có sự hiện diện lớn tại thị trường Ấn Độ, cam kết đầu tư khoảng 8 tỷ USD trong 5-6 năm tới.

Phát biểu sau chuyến thăm một nhà máy của Suzuki tại Ấn Độ cách đây không lâu, ông Modi gọi mối quan hệ với Nhật Bản là “đối tác sinh ra là để dành cho nhau”. Hai nước dự kiến sẽ cùng đẩy mạnh hợp tác trong các lĩnh vực như công nghệ sản xuất giá trị cao, phát triển cơ sở hạ tầng, năng lượng xanh và khai thác khoáng sản chiến lược.

Ấn Độ hiện đang nắm giữ trữ lượng đất hiếm lớn, nguồn nguyên liệu quan trọng cho sản xuất pin, điện thoại thông minh và tấm pin năng lượng mặt trời. Tuy nhiên, quốc gia này lại thiếu công nghệ khai thác và tinh chế hiện đại. Sự hỗ trợ từ các công ty Nhật Bản có thể giúp Ấn Độ tận dụng nguồn tài nguyên này, hướng tới tự chủ chuỗi cung ứng trong tương lai.

Ngay sau Nhật Bản, Thủ tướng Modi sẽ đến Trung Quốc để tham dự Hội nghị Thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO). Đây là chuyến thăm đầu tiên của ông tới Trung Quốc sau 7 năm và có ý nghĩa đặc biệt khi diễn ra sau các cuộc đụng độ biên giới nghiêm trọng giữa hai nước vào năm 2020, khiến hàng chục binh sĩ thương vong.

Bên lề hội nghị, ông Modi dự kiến sẽ có các cuộc gặp song phương với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Nga Vladimir Putin. Một trong những chủ đề quan trọng là việc cải thiện quan hệ thương mại giữa Bắc Kinh và New Delhi.

Trung Quốc và Ấn Độ đang thảo luận về việc nối lại các chuyến bay thẳng sau 5 năm gián đoạn, đồng thời xem xét mở lại ba cửa khẩu biên giới trên dãy Himalaya. Bên cạnh đó, Trung Quốc đã đồng ý nới lỏng một số hạn chế xuất khẩu sang Ấn Độ, bao gồm phân bón, khoáng sản đất hiếm và máy móc công nghiệp. Đáp lại, chính phủ Ấn Độ cũng đang xem xét nới lỏng các quy định đầu tư với doanh nghiệp Trung Quốc.

Tuy nhiên, các nhà phân tích vẫn tỏ ra thận trọng về triển vọng cải thiện quan hệ Ấn - Trung. William Yang, chuyên gia cấp cao tại Nhóm Khủng hoảng Quốc tế, nhận định: “Trung Quốc có thể sẵn sàng tổ chức đối thoại ngoại giao cấp cao, nhưng một bước đột phá thực sự là khó xảy ra khi những mâu thuẫn cốt lõi vẫn chưa được giải quyết”.

Sự kiện lần này cho thấy Ấn Độ đang từng bước xây dựng một chính sách đối ngoại linh hoạt và thực dụng hơn. Việc đẩy mạnh quan hệ với cả Trung Quốc và Nhật Bản, những nước có vai trò kinh tế lớn tại châu Á nhưng vẫn còn những vấn đề trong quan hệ song phương, phản ánh cách tiếp cận cân bằng và độc lập của New Delhi.

Đáng chú ý, việc Mỹ siết chặt chính sách thương mại có thể vô tình đẩy Ấn Độ xích lại gần hơn với Trung Quốc và các đối tác khu vực. Theo giáo sư Devashish Mitra, Đại học Syracuse, Mỹ, trong bối cảnh bất ổn do chính sách của ông Trump, không loại trừ khả năng Ấn Độ sẽ cân nhắc gia nhập các hiệp định thương mại tự do do Bắc Kinh dẫn đầu, như Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP).

Đây sẽ là một bước chuyển đáng chú ý, bởi trước đây Ấn Độ từng rút khỏi đàm phán RCEP vì lo ngại ảnh hưởng tới ngành sản xuất nội địa. Tuy nhiên, nếu Mỹ tiếp tục gia tăng sức ép thương mại, khả năng New Delhi thay đổi quan điểm là hoàn toàn có thể.

Chuyến công du ba nước lớn lần này là minh chứng cho nỗ lực rõ ràng của Thủ tướng Narendra Modi trong việc tái định hình chính sách đối ngoại Ấn Độ, giữa lúc thế giới đang biến động khó lường. Thay vì phụ thuộc vào một cường quốc duy nhất, Ấn Độ đang chủ động mở rộng các quan hệ đối tác chiến lược, cả ở lĩnh vực an ninh lẫn kinh tế. Dù con đường phía trước vẫn còn nhiều thách thức, đặc biệt là trong quan hệ với Trung Quốc, nhưng chiến lược linh hoạt, độc lập và dựa trên lợi ích quốc gia của Ấn Độ đang giúp quốc gia này từng bước nâng cao vị thế trên bàn cờ địa chính trị toàn cầu.

Duy Tiến