Ấn tượng Việt Nam: Từ Đổi mới đến khát vọng 2045

Bà Mariam J. Sherman, Giám đốc Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam, Campuchia và Lào. Ảnh tư liệu: Dương Giang/TTXVN

Nhìn lại hành trình 80 năm phát triển của Việt Nam, theo bà, đâu là những thành tựu kinh tế nổi bật nhất giúp Việt Nam trở thành nền kinh tế thu nhập trung bình, có độ mở cao trong khu vực?

Kể từ công cuộc Đổi mới năm 1986, Việt Nam đã tạo nên một trong những câu chuyện phát triển ấn tượng nhất thế giới. Chỉ trong chưa đầy 40 năm, đất nước đã chuyển mình từ một trong những quốc gia nghèo nhất thành một nền kinh tế năng động, thuộc nhóm các quốc gia có thu nhập trung bình.

Cuối những năm 1980, hơn một nửa dân số sống trong cảnh nghèo cùng cực, nay tỉ lệ này đã giảm xuống dưới 1%. Thu nhập bình quân đầu người thực tế tăng gấp 6 lần, tuổi thọ trung bình tăng thêm 7 năm so với đầu thập niên 1990.

Việt Nam hội nhập sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu, với kim ngạch thương mại tương đương hơn 160% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) - thuộc nhóm cao nhất thế giới. Những thành tựu này gắn liền với đời sống người dân: hiện lực lượng lao động của Việt Nam vào khoảng 57 triệu người; hơn 20 triệu việc làm mới được tạo ra sau Đổi mới, trong đó hơn 80% thuộc khu vực tư nhân.

Từ góc nhìn của WB, tôi có thể khẳng định rằng đây là câu chuyện về tầm nhìn, sự kiên trì và cải cách, mang lại những kết quả thiết thực cho người dân Việt Nam. Những thành tựu kể trên là nền tảng vững chắc giúp Việt Nam vững tin hướng tới mục tiêu trở thành nền kinh tế thu nhập cao, tăng trưởng xanh và bao trùm vào năm 2045.

Vậy trong hơn ba thập kỷ hợp tác, WB và Việt Nam đã cùng nhau ghi dấu những cột mốc nào đáng chú ý?

Quan hệ đối tác của WB với Việt Nam đã kéo dài hơn ba thập kỷ, gần bằng chặng đường cải cách của đất nước. Ngay từ những ngày đầu Đổi mới, chúng tôi rất vinh dự được đồng hành cùng Việt Nam qua từng giai đoạn chuyển đổi. Từ thập niên 1990, WB đã đồng hành cùng Việt Nam trong các lĩnh vực như quản trị đất đai, thương mại, đầu tư, tài chính và giảm nghèo. Đây là những yếu tố tạo điều kiện và đặt nền tảng cho Việt Nam chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang kinh tế thị trường.

Trong suốt thời gian qua, chúng tôi đã cung cấp gần 26 tỷ USD nguồn vốn, đồng thời tư vấn chính sách và chia sẻ tri thức toàn cầu trong các lĩnh vực then chốt, nhằm hỗ trợ các ưu tiên phát triển của Việt Nam. WB đã đầu tư vào hạ tầng, giáo dục, y tế, nông nghiệp và an sinh xã hội, góp phần tạo ra hàng triệu việc làm và mở rộng cơ hội cho người dân trên khắp cả nước.

Các dự án tiêu biểu gồm: chương trình điện khí hóa (đạt tỷ lệ bao phủ 99%); phát triển giao thông và nước sạch nông thôn; ứng phó với biến đổi khí hậu tại Đồng bằng sông Cửu Long; phát triển năng lượng tái tạo; chuỗi 10 chương trình tín dụng hỗ trợ giảm nghèo; hỗ trợ xây nền tảng thể chế cho kinh tế thị trường, cũng như phát hành các báo cáo tầm nhìn Việt Nam 2035 và Việt Nam 2045.

Điều quan trọng là quan hệ hợp tác giữa Việt Nam và WB không chỉ là hỗ trợ tài chính, mà còn là sự chia sẻ tri thức toàn cầu, giúp Việt Nam vừa tiếp thu kinh nghiệm quốc tế, vừa xây dựng các mô hình cải cách phù hợp với thực tiễn trong nước. Hiện nay, Việt Nam cũng đã và đang chia sẻ kinh nghiệm phát triển của mình với nhiều quốc gia khác.

Cải cách thể chế là một trong những nhiệm vụ trọng tâm đang được Việt Nam triển khai quyết liệt. WB nhìn nhận thế nào về vấn đề này?

Các quốc gia thành công vươn lên thu nhập cao đều có điểm chung: hệ thống thể chế hiệu quả và có trách nhiệm giải trình. Gần đây, Việt Nam đã có những bước đi quan trọng, như sắp xếp lại đơn vị hành chính, hợp nhất bộ ngành, thí điểm chính phủ số. Những cải cách này sẽ giảm thiểu thủ tục, nâng cao hiệu quả phục vụ người dân và doanh nghiệp.

Trong giai đoạn tới, khi quy mô nền kinh tế lớn hơn và phức tạp hơn, thể chế càng cần được củng cố để duy trì tăng trưởng. Vai trò của Nhà nước cần chuyển từ “trực tiếp can thiệp” sang “tạo lập môi trường minh bạch, có thể dự báo, dựa trên luật lệ” để khu vực tư nhân phát triển. Một nền công vụ chuyên nghiệp với cơ chế trách nhiệm giải trình mạnh mẽ và quản trị tốt hơn sẽ giúp gia tăng hiệu quả của từng đồng vốn đầu tư. WB sẵn sàng đồng hành cùng Việt Nam trong việc xây dựng hệ thống thể chế xứng tầm với tầm nhìn 2045.

Bà đánh giá thế nào về triển vọng tăng trưởng của Việt Nam trong bối cảnh nhiều bất ổn toàn cầu?

Việt Nam bước vào giai đoạn phát triển mới với nhiều lợi thế, như sở hữu lực lượng lao động trẻ, kinh tế vĩ mô ổn định và khả năng thích ứng nhanh. Tuy nhiên, bối cảnh toàn cầu còn nhiều thách thức. Do căng thẳng thương mại và bất ổn chính sách tăng cao, WB dự báo tăng trưởng kinh tế thế giới năm 2025 chỉ đạt khoảng 2,3%.

Với nền kinh tế định hướng xuất khẩu, Việt Nam sẽ chịu tác động trực tiếp từ xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng và rào cản thương mại mới. Trong bốn thập kỷ qua, Việt Nam đã đạt tốc độ tăng trưởng thu nhập bình quân đầu người ấn tượng ở mức 5,1%/năm. Song, để trở thành quốc gia thu nhập cao vào năm 2045, WB khuyến nghị Việt Nam cần duy trì tốc độ tăng trưởng thu nhập bình quân đầu người khoảng 6%/năm trong hai thập kỷ tới.

Con đường phía trước phải là tăng trưởng chất lượng, dựa trên năng suất cao, đổi mới sáng tạo, cơ sở hạ tầng hiện đại, lực lượng lao động kỹ năng cao và bước lên các nấc thang giá trị gia tăng. WB, cùng với Tổ chức Tài chính Quốc tế (IFC) và Cơ quan Bảo lãnh Đầu tư Đa phương (MIGA), hỗ trợ toàn diện cho nghị trình phát triển của Việt Nam. Chúng tôi đồng hành với Chính phủ trong việc xây dựng môi trường chính sách ổn định để thu hút đầu tư, đồng thời trực tiếp cung cấp tài chính, vốn cổ phần, bảo lãnh và bảo hiểm rủi ro nhằm khuyến khích dòng vốn tư nhân.

WB có khuyến nghị chính sách gì để hỗ trợ tốt nhất cho Việt Nam đạt được các mục tiêu phát triển bền vững?

Từ các nghiên cứu của WB, trong đó có chuỗi nghiên cứu Việt Nam 2045, chúng tôi đề xuất một số ưu tiên chiến lược sau:

Thứ nhất là thúc đẩy phát triển khu vực tư nhân để nâng cao năng suất, tạo việc làm, đổi mới sáng tạo và tăng sức cạnh tranh quốc gia. Thứ hai là cải cách giáo dục đại học để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế tri thức. Thứ ba là tiếp tục đầu tư mạnh mẽ vào lĩnh vực hạ tầng then chốt.

Thứ tư là ưu tiên tăng trưởng xanh, phát triển các ngành kinh tế carbon thấp, tạo việc làm xanh và bảo vệ môi trường. Thứ năm là củng cố năng lực thể chế để thực thi hiệu quả các chính sách và cuối cùng là bảo đảm tăng trưởng đi cùng thu hẹp bất bình đẳng, để mọi người dân đều được hưởng lợi.

Để hiện thực hóa những ưu tiên này, Việt Nam cần các khoản đầu tư chất lượng cao và mang tính chuyển đổi. WB sẵn sàng cung cấp nguồn vốn quy mô lớn, dài hạn, cùng các công cụ tài chính linh hoạt và tri thức toàn cầu để hỗ trợ Việt Nam tăng tốc trên hành trình trở thành quốc gia thu nhập cao vào năm 2045.

Trân trọng cảm ơn bà!

Diệu Linh/TTXVN (thực hiện)