Anh hùng lực lượng vũ trang Nhân dân Phan Ngọc Hiển – nhà báo cộng sản chân chính

Ngòi bút chiến đấu đánh thẳng vào chế độ thực dân

Ở Cà Mau và nhiều tỉnh thành Tây Nam Bộ, cái tên của người anh hùng lực lượng vũ trang Nhân dân Phan Ngọc Hiển được đặt cho nhiều đường, trường học nổi tiếng, để ghi nhớ công lao của người cộng sản kiên trung. Ông được biết đến là một nhà giáo - nhà báo - nhà văn - Anh hùng lực lượng vũ trang Nhân dân, người đã lãnh đạo thành công cuộc khởi nghĩa Hòn Khoai năm 1940, làm rúng động chế độ Sài Gòn bù nhìn và thực dân Pháp lúc ấy.

Bức chân dung người anh hùng Phan Ngọc Hiển và tượng đài khởi nghĩa Hòn Khoai. Ảnh tư liệu

Anh hùng Phan Ngọc Hiển SN 1910, là sinh viên Trường Đại học Sư phạm Sài Gòn. Năm 1926, ông suýt bị đuổi học vì đã tham gia lễ truy điệu chí sĩ yêu nước Phan Chu Trinh. Tốt nghiệp đại học năm 1931, ông bị điều đi dạy học ở Cà Mau xa xôi. Với tấm lòng nhân ái, ông quyết theo đuổi nghề giáo. Thầy giáo Hiển hiểu rõ kiếp sống nô lệ, lầm than của đồng bào. Nghề dạy học đã tạo điều kiện để thầy giáo Hiển tuyên truyền, vận động, tổ chức quần chúng làm cách mang, đặc biệt là làm báo.

Một ngôi trường ở trung tâm TP Cần Thơ mang tên người anh hùng Phan Ngọc Hiển. Ảnh Hoàng Nam

Sau khi đất nước thống nhất, Cà Mau đã phát hiện tại kho lưu trữ của chế độ cũ có đến 70 tác phẩm báo chí, văn học của nhà báo Phan Ngọc Hiển được in trên tuần báo Tân Tiến năm 1936. Trong số tác phẩm này có trên 50 tác phẩm báo chí và hơn 10 tác phẩm văn học. Theo đó, có hơn 10 bài xã thuyết (xã luận), hơn 10 bài phóng sự, phóng sự điều tra, còn lại là các thể loại báo chí khác.

Qua các tác phẩm, người đọc và hậu thế đã hiểu rõ cuộc sống khổ cực, bế tắc, bần cùng của tầng lớp người lao động dưới đáy xã hội phong kiến ở vùng đất Nam kỳ qua các tác phẩm như: “Rừng duyên hải Cà Mau”, "Kinh đô Hậu Giang", “Vào quê", "Trên sông lao động", "Đêm ở kinh đô Hậu Giang"…

Với dũng khí của một nhà báo - nhà giáo cộng sản, ngòi bút của Phan Ngọc Hiển, cùng với văn phong chân chính đã đấu tranh, bênh vực giai cấp cần lao qua các tác phẩm như: "Vụ kiểm lâm Cà Mau", "Yêu cầu Chính phủ ghé mắt vào lạm quyền".

Các tác phẩm báo chí của nhà báo Phan Ngọc Hiển thể hiện rõ ràng tư tưởng “phá và lập”. Đó là phá tan thành khổ, lau khô giọt nước mắt đau thương, lập thành mới, xây tự do, ấm no, hạnh phúc… Bởi vậy, các tác phẩm báo chí văn học của ông đều kịch liệt đấu tranh chống sưu cao, thuế nặng, đòi quyền sống cho Nhân dân, đồng thời kêu gọi, hướng dẫn những người cần lao hợp tác, tương trợ làm ăn, vượt qua đói nghèo, phát triển kinh tế, tự cường dân tộc.

Theo sử liệu, cuối năm 1935, Phan Ngọc Hiển là phóng viên cho tờ báo Tân Tiến tại Sa Đéc. Đến cuối năm 1937, Xứ ủy Nam Kỳ của Đảng Cộng sản Đông Dương điều ông về Sài Gòn và bổ nhiệm ông vào Ban Biên tập Báo Liên đoàn lao động thuộc Công hội đỏ Nam Kỳ. Cuối năm 1938, Tỉnh ủy Bạc Liêu xin điều ông về chuẩn bị nhân sự thành lập cơ quan báo của Đảng bộ.

Khí phách anh hùng của người cộng sản

Ngay từ những năm đầu thành lập, dưới ánh sáng của Đảng, các tầng lớp Nhân dân Cà Mau đoàn kết đứng lên đánh đuổi thực dân, phong kiến giành lấy độc lập dân tộc. Một trong những người cộng sản anh hùng ấy, có nhà báo - nhà giáo tiêu biểu Phan Ngọc Hiển.

Đền thờ 10 liệt sĩ hy sinh trong cuộc khởi nghĩa Hòn Khoai tại phường 9, TP Cà Mau. Ảnh Hoàng Nam

Theo sử liệu, dưới sự lãnh đạo của Đảng, khởi nghĩa Nam kỳ đồng loạt diễn ra vào ngày 13/12/1940, nhưng do nhiều yếu tố, cuộc khởi nghĩa phải hoãn lại. Bất lợi về điều kiện địa lý và sự khủng bố của giặc, mệnh lệnh ấy không được truyền hết đến các cơ sở Đảng, nên nhiều nơi đã chịu tổn thất lớn. Cuộc khởi nghĩa Hòn Khoai do anh hùng Phan Ngọc Hiển lãnh đạo, chỉ huy cũng nằm trong số đó.

Hòn Khoai hôm nay. Ảnh Hoàng Nam

Đêm 14/12/1940, cuộc khởi nghĩa Hòn Khoai (nơi đặt ngọn Hải đăng quan trọng trên tuyến đường biển quốc tế ở Đông Dương) diễn ra toàn thắng. Trở về đất liền, Phan Ngọc Hiển cùng 9 chiến sĩ trong cuộc khởi nghĩa Hòn Khoai bị giặc Pháp bắt và xử bắn tại sân vận động thị xã Cà Mau (nay là phường 7, TP Cà Mau) vào năm 1941. Bước ra pháp trường, Phan Ngọc Hiển giật mảnh băng đen bịt mắt, nhắn nhủ với đồng bào: “Là người cộng sản, chúng tôi coi cái chết là bình thường. Chúng tôi sẵn sàng chết để tranh đấu cho đồng bào được ấm no, hạnh phúc… Những người còn sống sẽ tiếp tục chiến đấu, thực dân Pháp nhất định sẽ bị tiêu diệt. Nước Việt Nam nhất định độc lập - tự do”. Trước khi giặc nổ súng, Phan Ngọc Hiển đã kịp hô to:

Nước Việt Nam độc lập muôn năm!

Đảng Cộng sản Đông Dương muôn năm!

Trao đổi với phóng viên Báo Kinh tế & Đô thị, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Cà Mau Nguyễn Quốc Thanh chia sẻ: “Công lao, khí phách kiên cường của Phan Ngọc Hiển sống mãi trong lòng người dân và phong trào đấu tranh của Cà Mau. Ghi nhận những cống hiến ấy, Đảng Nhà nước đã phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang Nhân dân Việt Nam cho nhà báo - nhà giáo Phan Ngọc Hiển. Ngày 13/12/1940 trở thành ngày truyền thống cách mạng vẻ vang của Đảng bộ và Nhân dân Cà Mau anh hùng”.

Hoàng Nam