Anh hưởng lợi gì từ chuyến thăm cấp cao của Tổng thống Mỹ Donald Trump?

Tổng thống Mỹ Donald Trump cùng Đệ nhất phu nhân Melania Trump đang trong chuyến thăm cấp nhà nước tới Vương quốc Anh, theo lời mời của Vua Charles III. Những chuyến thăm như vậy không đơn thuần chỉ là một sự kiện ngoại giao mà còn ẩn chứa nhiều toan tính sâu xa, đặc biệt trong bối cảnh quốc tế có nhiều biến động như hiện nay. Trong truyền thống ngoại giao, những chuyến thăm cấp nhà nước của các nhà lãnh đạo thường nhằm củng cố và mở rộng quan hệ quốc tế.

Nếu như nhiều nước cũng duy trì các nghi thức ngoại giao tương tự, Vương quốc Anh lại có một “thương hiệu nghi lễ” riêng biệt, được gìn giữ qua hàng thế kỷ duy trì chế độ quân chủ. Tại Mỹ, thông lệ vinh danh thường diễn ra trên bãi cỏ phía Nam Nhà Trắng, với ban nhạc quân đội, 21 phát đại bác và quốc yến. Nhưng ở Anh, sự hoành tráng của đoàn xe ngựa, tiệc chiêu đãi trong cung điện, bài phát biểu trước quốc hội và đội hình quân lễ lộng lẫy đã biến những chuyến thăm như vậy thành công cụ ngoại giao mềm có sức lan tỏa đặc biệt. Không ngạc nhiên khi ông Trump không giấu nổi niềm hân hoan với cơ hội hiếm hoi, thậm chí chưa từng có tiền lệ, khi được mời thăm cấp nhà nước lần thứ hai.

Tổng thống Mỹ Donald Trump và Phu nhân thăm cấp nhà nước tới Anh lần thứ hai. Ảnh: Alamy

Các chuyến thăm cấp nhà nước diễn ra như thế nào?

Tại Vương quốc Anh, các thủ tục liên quan đến những chuyến thăm cấp nhà nước chịu ảnh hưởng bởi các quy ước truyền thống lẫn nghi thức ngoại giao.

Về hình thức, lời mời chính thức cho một chuyến thăm cấp nhà nước được ban hành nhân danh Nhà vua với tư cách là nguyên thủ quốc gia. Nhưng trên thực tế, quá trình lại khởi đầu từ việc một quốc gia bày tỏ mong muốn thắt chặt quan hệ với một quốc gia khác. Sau đó, chính phủ Anh, thông qua Bộ trưởng Ngoại giao và Thủ tướng, sẽ đưa ra đề xuất để Nhà vua đưa ra lời mời. Đây là một phần trong thẩm quyền đặc biệt thuộc về cơ quan hành pháp.

Khi lời mời được chấp thuận, Văn phòng Đối ngoại, Khối thịnh vượng chung và Phát triển (FCDO) sẽ phối hợp với Hoàng gia để xây dựng chương trình chi tiết: từ nghi lễ chào đón, tiệc chiêu đãi cấp nhà nước, đội danh dự, cho đến các cuộc gặp với Nhà vua và Thủ tướng.

Theo thông lệ, mỗi năm nhà vua thường tiếp đón khoảng hai nguyên thủ quốc gia. Năm 2024, Cung điện Buckingham từng chào đón Nhật hoàng cùng Hoàng hậu, cũng như Quốc vương và Tiểu vương Qatar. Những chuyến thăm này thường chỉ kéo dài trong vài ngày nhưng được mở màn bằng lễ chào đón trọng thể với sự tham dự của Nhà vua và các thành viên cấp cao của Hoàng gia Anh.

Lần này, sau khi đặt chân tới London vào ngày 16/9, Tổng thống Mỹ Donald Trump bước vào một lịch trình dày đặc. Ngày đầu tiên được dành trọn cho các hoạt động tại Lâu đài Windsor, với điểm nhấn là quốc yến do Hoàng gia chủ trì vào buổi tối. Ngày hôm sau, ông sẽ rời Windsor để đến Chequers – dinh thự ở vùng nông thôn của Thủ tướng Starmer – nơi hai nhà lãnh đạo có cuộc hội đàm song phương.

Lợi ích từ các chuyến thăm nhà nước

Để đảm bảo các chuyến thăm cấp nhà nước diễn ra an toàn và suôn sẻ, Đạo luật Miễn trừ Nhà nước năm 1978 đã trao cho nguyên thủ quốc gia những đặc quyền tương tự người đứng đầu các phái bộ ngoại giao. Cùng với đó, các quy phạm pháp luật quốc tế thông thường, đặc biệt là Công ước Vienna về Quan hệ Ngoại giao năm 1961, cũng tạo nên nền tảng pháp lý cho quyền miễn trừ và quy cách đối xử với nguyên thủ quốc gia khi thực hiện nhiệm vụ cấp nhà nước. Dù không đề cập trực tiếp đến các chuyến thăm cấp cao, các văn bản này cũng góp phần tạo nên quy chuẩn cho cách ứng xử và tiếp đón các nguyên thủ quốc tế.

Tuy nhiên, trong trường hợp của ông Trump, câu chuyện lại phức tạp hơn nhiều. Việc đón tiếp một Tổng thống Mỹ buộc chính phủ và Hoàng gia Anh phải triển khai những biện pháp an ninh ở mức cao nhất, đồng nghĩa với khoản chi phí khổng lồ dành cho lực lượng cảnh sát và hệ thống bảo vệ. Chuyến thăm cấp nhà nước gần đây nhất của ông Trump hồi năm 2019 đã tiêu tốn 3,9 triệu bảng Anh (khoảng 4,88 triệu USD).

Tuy vậy, các chuyến thăm cấp nhà nước không chỉ là “lễ nghi tốn kém”, chúng cũng mang lại nhiều giá trị kinh tế đáng kể. Những cuộc gặp mặt trực tiếp giữa lãnh đạo song phương có thể mang đến nhiều thỏa thuận hợp tác tiềm năng.

Trên thực tế, ngay cả trước khi ông Trump đặt chân tới London, đã có thông báo rằng Google sẽ đầu tư 5 tỷ bảng Anh (tương đương 6,75 tỷ USD) vào lĩnh vực trí tuệ nhân tạo tại Anh trong vòng 2 năm tới. Chính phủ Anh được cho là sẽ tiếp tục đón nhận thêm nhiều tin vui tương tự trong những ngày tới.

Động thái này cũng phản ánh sức ép từ Ủy ban Thương mại và Kinh doanh của Quốc hội Anh, vốn kêu gọi Thủ tướng Keir Starmer phải gây “áp lực tối đa” lên ông Trump nhằm đảm bảo một liên minh thương mại và công nghệ có khả năng đối trọng với Trung Quốc. Không dừng lại ở đó, ông Starmer còn kỳ vọng sẽ đưa vấn đề thuế quan vào chương trình nghị sự tại cuộc gặp song phương ở Chequers vào ngày 18/9.

Nhà vua có vai trò gì?

Vương quốc Anh là một chế độ quân chủ lập hiến, trong đó quyền lực của nhà vua bị giới hạn bởi luật. Nhà vua có thể đưa ra lời khuyên nhưng quyền quyết định luôn thuộc về chính phủ. Theo nghĩa đó, nhà vua trị vì nhưng không cai trị.

Tuy nhiên, chế độ quân chủ rất hữu ích trong các tình huống ngoại giao nhạy cảm. Nắm giữ quyền lực mềm đáng kể trong ngoại giao quốc tế với tư cách là người đứng đầu Khối Thịnh vượng chung, nhà vua có thể thúc đẩy các giá trị chung và hợp tác xuyên biên giới.

Vai trò của ông trong việc trao tặng các danh hiệu, tôn vinh các hoạt động từ thiện và tình nguyện đồng nghĩa với việc chính thức công nhận thành công của một cá nhân hay tổ chức nào đố. Bên cạnh đó, yêu cầu khắt khe buộc chế độ quân chủ phải duy trì thái độ trung lập về chính trị trong mọi vấn đề cũng khiến các thành viên Hoàng gia được coi là một lực lượng gìn giữ hòa bình về mặt tư tưởng, giúp gắn kết những bất đồng trên trường quốc tế.

Vai trò đó của Hoàng gia Anh càng trở nên quan trọng trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị đang leo thang. Sau khi xung đột Nga-Ukraine bùng nổ vào đầu năm 2022, London đã áp đặt một loạt các lệnh trừng phạt kinh tế nghiêm khắc lên Moscow. Vậy nhưng, khi Nữ hoàng Elizabeth II qua đời, Tổng thống Nga Vladimir Putin vẫn gửi điện chia buồn tới người kế nhiệm của bà, gọi đây là một “mất mát nặng nề, không thể bù đắp”. Đó là minh chứng cho sức mạnh biểu tượng mà chế độ quân chủ Anh có thể duy trì, ngay cả trong những giai đoạn căng thẳng nhất.

Trong bối cảnh hiện nay, khả năng đóng vai trò cầu nối ngoại giao của Vua Charles III được xem như một lợi thế chiến lược đối với Anh. Thủ tướng Keir Starmer kỳ vọng rằng, bất chấp chi phí tốn kém, chuyến thăm cấp nhà nước chưa từng có tiền lệ lần thứ hai dành cho ông Trump sẽ mang lại những kết quả thiết thực cho Vương quốc Anh, cả về chính trị lẫn kinh tế.

Diệp Thảo/VOV.VN Theo The Conversation