Áp dụng Basel II: Phân hóa ngân hàng sẽ ngày càng rõ nét

MSB là ngân hàng thứ 9 được NHNN trao quyết định áp dụng quy định tỷ lệ an toàn vốn theo Basel II (Thông tư 41)

Theo quy định của Thông tư 41/2016/TT-NHNN, ngoài việc tính rủi ro tín dụng theo tỷ lệ tín dụng so với nguồn vốn thì các ngân hàng cần tính cả rủi ro thị trường và rủi ro hoạt động. Điều này sẽ khiến hệ số an toàn vốn tối thiểu (CAR) của các ngân hàng chịu sức ép lớn hơn so với trước. NHTM sẽ phải tính toán để có phương án tăng vốn cấp 1 hoặc cấp 2 để cải thiện chỉ số này, đồng thời cân đối nhiều chỉ tiêu rủi ro khác.

Khi các ngân hàng phải nâng chuẩn Basel II yêu cầu với các NHTM phải duy trì hệ số CAR tối thiểu là 8%. Dù hiện CAR của nhiều ngân hàng đạt trên 9% nhưng nếu tính theo cách mới quy định tại Thông tư 41 thì con số này chỉ còn 6-7%. Do đó, các ngân hàng đang phải rất nỗ lực để tăng vốn.

Theo thống kê của NHNN, đến hết tháng 4/2019, vốn điều lệ toàn hệ thống ngân hàng tăng thêm 1,05% lên 582.379 tỷ đồng; vốn tự có tăng khá mạnh tới 5,66% lên 851.795 tỷ đồng. Trong đó, dẫn đầu vốn điều lệ là khối NHTMCP với 268.872 tỷ đồng (tăng 0,61% so với cuối năm 2018); khối NHTM nhà nước với 149.001 tỷ đồng (tăng 0,75%) và khối ngân hàng liên doanh - nước ngoài với 116.619 tỷ đồng (tăng 2,76%).

Dù đã cải thiện nhưng trên thực tế, tăng vốn vẫn là câu chuyện nhiều ngân hàng phải tính đến. Nhưng để làm được lại không hề đơn giản. Việc khó tăng vốn cấp 1 khiến thời gian gần đây nhiều nhà băng tính chuyện tăng vốn cấp 2 thông qua phát hành trái phiếu.

Cuối tháng 5 vừa qua, VietinBank đã được chấp thuận của NHNN về phát hành trái phiếu năm 2019 với tổng mệnh giá phát hành là 10.000 tỷ đồng. HĐQT ACB cũng phê duyệt phương án phát hành trái phiếu riêng lẻ đợt 1 trong năm 2019 với 2.500 trái phiếu mệnh giá 1 tỷ đồng/trái phiếu tương đương tổng giá trị phát hành là 2.500 tỷ đồng. HDBank trong 6 tháng đầu năm 2019 đã thực hiện 4 đợt phát hành trái phiếu không chuyển đổi, không có tài sản đảm bảo, tổng cộng đã phát hành 4.400 tỷ đồng trái phiếu...

Tuy vậy, một chuyên gia chia sẻ: Kể cả đối với trái phiếu chuyển đổi và nợ thứ cấp, không phải ngân hàng nào cũng có thể thực hiện được. Ở đây sẽ có sự phân hóa, khi những ngân hàng đủ uy tín, đủ mạnh sẽ phát hành được nợ thứ cấp hoặc trái phiếu chuyển đổi, những ngân hàng nào không đủ tiềm lực tài chính sẽ khó làm được.

Một điểm nữa cũng được chuyên gia lưu ý: Theo Thông tư 19/2017/TT-NHNN, các khoản loại trừ khỏi vốn cấp 2 riêng lẻ gồm trái phiếu chuyển đổi do TCTD khác phát hành, nợ thứ cấp do TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài khác phát hành đáp ứng đầy đủ các điều kiện để tính vào vốn cấp 2 của TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài phát hành mà TCTD mua, đầu tư theo quy định pháp luật.

Với trái phiếu chuyển đổi, nợ thứ cấp được mua sẽ trừ khỏi vốn cấp 2 theo lộ trình đã ấn định là trừ toàn bộ giá trị khoản mua, đầu tư trái phiếu chuyển đổi, nợ thứ cấp kể từ năm 2021. Điều này cũng sẽ ảnh hưởng tới vốn tự có của nhà băng, và điều chỉnh hệ số CAR.

Tính cho tới thời điểm này, đã có khoảng chục ngân hàng được NHNN trao quyết định áp dụng Thông tư 41 về quy định tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu theo chuẩn mực quốc tế Basel II. Áp lực tăng vốn, đảm bảo yêu cầu theo chuẩn mực thời gian tới sẽ càng khốc liệt hơn với các ngân hàng, khi hạn chót năm 2020 phải đáp ứng không còn quá xa.

Sàng lọc để củng cố sự bền vững

Việc các nhà băng tích cực để cải thiện vốn, đáp ứng tiêu chuẩn đặt ra tại Thông tư 41 là cần thiết để lành mạnh hóa hệ thống, nâng cao năng lực tài chính. Với các NHTM được NHNN công nhận áp dụng Basel II, đây cũng là cách để các ngân hàng này khẳng định họ ở một “đẳng cấp” khác so với số đông còn lại. Tới đây, khi thời hạn áp dụng Basel II là bắt buộc (từ 1/1/2020) thì sẽ không còn là cuộc đua mà sẽ là cuộc chiến.

Chiến lược phát triển ngành Ngân hàng đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 cũng đã nhấn mạnh: “Tăng vốn và cải thiện chất lượng nguồn vốn tự có của các NHTM và các TCTD phi ngân hàng, bảo đảm mức vốn điều lệ không thấp hơn mức vốn pháp định và đáp ứng đầy đủ tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu theo quy định của pháp luật và chuẩn mực quốc tế...”.

Khách quan mà nói, theo TS. Nguyễn Trí Hiếu, hệ thống ngân hàng Việt Nam cần phải có sự chuyển dịch, tái cơ cấu thật sự mạnh mẽ hơn để ngân hàng Việt Nam dần tiệm cận với các thông lệ quốc tế, qua đó cải thiện vị trí, uy tín của mình trên thị trường tài chính quốc tế.

Thời gian qua, công tác cơ cấu lại các TCTD cũng tiếp tục được đẩy mạnh. Ông Nguyễn Trọng Du, Phó Chánh thanh tra Cơ quan Thanh tra giám sát ngân hàng (NHNN) cho biết, kết quả cơ cấu lại các TCTD đã tạo sự ổn định, an toàn của hệ thống các TCTD được giữ vững, thể hiện ở các mặt như: Năng lực tài chính của các TCTD tiếp tục được củng cố, vốn điều lệ tăng dần qua các năm; quy mô hệ thống các TCTD tiếp tục tăng. Bên cạnh đó, năng lực quản trị điều hành, hoạt động kiểm tra, kiểm toán nội bộ và quản lý rủi ro của các TCTD từng bước được nâng cao để tiệm cận với thông lệ quốc tế, sự minh bạch trong hoạt động của hệ thống các TCTD đã được nâng cao một bước...

Cùng với công tác tái cơ cấu, các giải pháp xử lý nợ xấu một cách hiệu quả thời gian qua đã góp phần tăng năng lực tài chính cho TCTD. Tính từ năm 2012 đến cuối tháng 3/2019, toàn hệ thống các TCTD đã xử lý được 907,33 nghìn tỷ đồng nợ xấu. Trong đó, riêng trong năm 2018, toàn hệ thống các TCTD đã xử lý được 163,14 nghìn tỷ đồng nợ xấu, tỷ lệ nợ xấu nội bảng đến cuối tháng 3/2019 là 2,02%.

Một chuyên gia nhìn nhận, các NHTM thời gian qua đúng là đã rất nỗ lực trong cải thiện chất lượng nguồn vốn tự có, nhưng vẫn còn những điều đáng lưu tâm. Một trong số đó là hiện tượng vốn ảo trong hệ thống vẫn còn, mà “chừng nào còn vốn ảo, thì thực chất vốn chủ sở hữu của nhà băng không được thể hiện đúng, khiến hệ thống ngân hàng dễ bị tổn thương”, vị này nhấn mạnh.

Thông tư 13/2018/TT-NHNN quy định về hệ thống kiểm soát nội bộ là văn bản quan trọng trong việc hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, nâng cao tính hiệu quả của hệ thống kiểm soát nội bộ, hoàn thiện mô hình ba tuyến bảo vệ độc lập trong hoạt động ngân hàng, thay đổi về văn hóa kiểm soát, quản lý rủi ro và đánh giá nội bộ mức đủ vốn ICAAP theo trụ cột 2 Basel II, để đưa ra quyết định kinh doanh hàng ngày của NHTM, chi nhánh ngân hàng nước ngoài.

Tính minh bạch cũng là một trong những nội dung quan trọng khi áp dụng Basel II. Ông Vivek Subramanyam, Giám đốc điều hành Fintellix cho rằng: Bước chân vào Basel II, các ngân hàng phải đảm bảo thông tin chuẩn xác, cập nhật, tích hợp thông tin một cách thông minh, hiệu quả vào trong hệ thống thông tin chung của ngân hàng. Điều này là vô cùng quan trọng, bởi khi thông tin được sử dụng linh hoạt, điều tiết tốt hơn sẽ giúp ích cho ngân hàng trong việc sáng tạo ra những sản phẩm, dịch vụ chính xác, hiệu quả hơn.

Bài và ảnh Minh Khôi