Áp lực bủa vây gen Z: Doanh nghiệp cần làm gì để giải tỏa?

Trong xã hội hiện đại, gen Z (sinh từ năm 1997 đến 2012) lớn lên với một loạt áp lực chưa từng thấy ở những thế hệ trước. Được xem là thế hệ đầu tiên trưởng thành hoàn toàn trong kỷ nguyên công nghệ, gen Z không chỉ chịu áp lực phải thành công sớm mà còn phải cân bằng hàng loạt tiêu chuẩn xã hội được “bơm” lên từng ngày qua mạng xã hội và truyền thông. Họ không chỉ được mong đợi phải giỏi về kỹ năng công nghệ, mà còn cần phải làm việc nhanh, thông minh và nhạy bén với những xu thế mới nhất, từ công việc đến phong cách sống.

Khác với các thế hệ trước, điều kiện sống hiện đại đã thay đổi nhiều trong mắt gen Z, nhưng không phải theo cách dễ dàng hơn. Môi trường làm việc cạnh tranh khốc liệt, kỳ vọng phải đạt được thành tựu sớm và áp lực từ việc xây dựng hình ảnh bản thân trên các nền tảng số khiến nhiều bạn trẻ lâm vào tình trạng căng thẳng, kiệt sức. Áp lực này không chỉ đến từ xã hội mà còn từ gia đình, bạn bè và chính bản thân khi họ không ngừng so sánh và đặt ra những tiêu chuẩn cao cho chính mình.

Tài chính: Áp lực chưa bao giờ cũ

Phương Như, nhân viên của một startup công nghệ, chia sẻ rằng áp lực tài chính luôn là nỗi ám ảnh lớn. Cô đặt ra mục tiêu tích lũy từ sớm nhưng lại phải đối mặt với nhiều bất an khi bắt đầu sự nghiệp, đặc biệt là khi xung quanh đều là những người thành công sớm.

Trong một khảo sát gần đây từ Deloitte, khoảng 50% gen Z cho biết vấn đề tài chính là mối quan tâm hàng đầu của họ, với nỗi lo “liệu có đủ tích lũy như kỳ vọng” luôn đeo bám trong mỗi quyết định chi tiêu và đầu tư. Thế hệ này đang cố gắng duy trì ổn định tài chính trong bối cảnh chi phí sống tăng cao và giá bất động sản vượt quá khả năng tiếp cận của nhiều bạn trẻ.

Ngoài mục tiêu tài chính chung, gen Z còn chịu nhiều áp lực từ các kỳ vọng cao về việc sở hữu tài sản. Việc mua nhà, sở hữu xe và ổn định cuộc sống ở độ tuổi còn trẻ đã trở thành những mục tiêu phổ biến nhưng khó khăn trong bối cảnh giá bất động sản tăng chóng mặt và chi phí sống đắt đỏ.

Nhiều bạn trẻ phải đối mặt với thực tế rằng một căn nhà vừa túi tiền, đặc biệt ở các thành phố lớn, gần như là giấc mơ xa vời. Hiền Anh, một nhân viên hành chính - nhân sự, hài hước chia sẻ rằng cô là một thành viên tiêu biểu của “thế hệ không mua được nhà” nếu chỉ dựa vào mức lương hàng tháng.

Trong khi đó, việc sở hữu một chiếc xe – vốn được nhiều người xem là biểu tượng của sự thành công – cũng là mục tiêu khó khăn khi phần lớn thu nhập thường bị “bào mòn” bởi chi phí sinh hoạt, các khoản nợ vay hoặc chi tiêu cá nhân khác.

Áp lực tài chính của gen Z không chỉ đến từ chi phí cao mà còn từ sự bất định trong công việc và mức lương. Với thị trường lao động thay đổi nhanh chóng và nhu cầu sống linh hoạt, nhiều bạn trẻ lựa chọn làm việc tự do hoặc ngắn hạn, nhưng điều này cũng đồng nghĩa với rủi ro thu nhập không ổn định. Điều này khiến việc duy trì ngân sách hoặc lên kế hoạch tài chính lâu dài trở thành thử thách không nhỏ, khi phải xoay sở giữa nhu cầu chi tiêu hiện tại và việc tiết kiệm cho tương lai.

Khi kỳ vọng sự nghiệp trở thành áp lực

Theo tiến sĩ Hồng Duyên, TS. Kinh tế, chuyên gia tư vấn quản trị doanh nghiệp đồng thời là tác giả cuốn “Quản trị nhân sự thời gen Z”, gen Z lớn lên trong thời đại mà thành công được đo lường bằng những con số cụ thể trên mạng xã hội. Điều này tạo ra áp lực phải đạt được nhiều thành tựu trong thời gian ngắn, thể hiện nó ra và tự hào với nó.

Đối với nhiều bạn trẻ gen Z, kỳ vọng tiến bộ không ngừng trong công việc đôi khi trở thành gánh nặng. Phương Như kỳ vọng mỗi ngày đều sẽ làm việc tốt hơn hôm qua, nhưng điều này không dễ dàng khi sự cạnh tranh ngày càng khốc liệt. Điều khiến cô trăn trở mỗi ngày chính là "Liệu đồng nghiệp và sếp có thấy mình tiến bộ hay không, mình có tạo ra giá trị cho công việc không?"

Đây là một áp lực lớn đối với những ai muốn khẳng định mình trong thời gian ngắn. Theo một nghiên cứu từ Barna, hơn 56% gen Z cảm thấy áp lực phải thành công trong công việc và 42% cảm thấy bị áp lực phải trở nên hoàn hảo.

Với Phương Thảo, một nhân viên thiết kế đồ họa, áp lực trong công việc còn đến từ việc nắm bắt đúng nhu cầu khách hàng và phối hợp với cấp trên. Áp lực không chỉ dừng lại ở việc hoàn thành công việc mà còn là sự cân bằng giữa trách nhiệm và nhu cầu cá nhân. Cô chia sẻ rằng mình thường cảm thấy bồn chồn khi quá trình làm việc thiếu đi sự cảm hứng.

Hình ảnh cá nhân và mạng xã hội: Khi cuộc sống ảo trở thành áp lực thật

Gen Z là thế hệ đầu tiên trưởng thành cùng mạng xã hội, nơi không chỉ mở ra cơ hội phát triển sự nghiệp mà còn tạo áp lực về hình ảnh cá nhân. Theo TS. Hồng Duyên, mạng xã hội mang đến cả lợi ích và thách thức cho thế hệ này. Về mặt tích cực, bà cho rằng mạng xã hội giúp gen Z dễ dàng kết nối, chia sẻ thông tin, tiếp cận nguồn kiến thức đa dạng, đồng thời mở ra nhiều cơ hội kinh doanh cũng như phát triển nghề nghiệp. Đặc biệt, mạng xã hội còn là nơi xây dựng cộng đồng giữa những người có chung sở thích, tạo ra cảm giác gắn kết và hỗ trợ lẫn nhau trong môi trường số.

Dù vậy, những tác động tiêu cực của mạng xã hội đối với gen Z cũng hiện hữu rõ rệt, từ việc tạo cảm giác cô đơn, gây nghiện đến áp lực so sánh bản thân với người khác. Bà Duyên cho rằng mạng xã hội ảnh hưởng sâu sắc đến nhận thức và tư duy của gen Z, bởi đây là môi trường dễ lan truyền thông tin sai lệch, có thể tác động tiêu cực đến suy nghĩ và hành vi của họ, khiến ranh giới giữa thực và ảo trở nên mờ nhạt. Hệ quả là nhiều bạn trẻ dễ sa vào các hoạt động không thiết thực, làm giảm năng suất và hiệu quả công việc, đồng thời gặp căng thẳng trong việc duy trì hình ảnh trên mạng.

Áp lực so sánh, theo tiến sĩ, cũng là một vấn đề nghiêm trọng mà gen Z phải đối mặt. Việc liên tục so sánh bản thân với hình ảnh “hoàn hảo” của người khác không chỉ làm họ cảm thấy tự ti và bất mãn mà còn tạo ra những rào cản tinh thần trong việc chấp nhận bản thân và xây dựng các mối quan hệ thực chất.

Oanh Nhi, một người làm nghề tự do (freelancer) gen Z, chia sẻ rằng mạng xã hội không chỉ là công cụ làm việc mà còn là “áp lực ngầm.”

“Nhờ nổi tiếng trên mạng xã hội mà mình nhận được nhiều dự án lớn, nhưng để duy trì sức ảnh hưởng đó là một câu chuyện khác”, cô bày tỏ. Điều này khiến cô cảm thấy liên tục phải xây dựng hình ảnh, tăng độ ảnh hưởng và so sánh bản thân với người khác.

Phương Như đồng tình khi cho rằng mạng xã hội là nơi mà mọi người phô ra những mặt tốt của mình, khiến cô cảm thấy mình chưa đạt được nhiều thành tựu đáng kể. Áp lực này, theo một khảo sát của Hiệp hội Tâm lý học Mỹ, có thể dẫn đến tình trạng kiệt sức tinh thần và giảm sự tự tin – một vấn đề phổ biến ở gen Z hiện nay.

Về mặt tinh thần, mạng xã hội có thể khiến gen Z rơi vào cảm giác cô đơn dù luôn kết nối với nhiều người. Bà Duyên nhận thấy điều này không chỉ xuất hiện trong đời sống cá nhân mà còn lan rộng ra môi trường làm việc, khiến nhiều bạn trẻ gặp khó khăn trong việc xây dựng các mối quan hệ sâu sắc ngoài đời thực. Hơn nữa, mạng xã hội có tính gây nghiện cao. “Với một thế hệ sinh ra trong thời đại kỹ thuật số và sống trong không gian online 24/7 như gen Z, việc gây nghiện là hoàn toàn dễ hiểu,” bà chia sẻ.

Về mặt thể chất, mạng xã hội còn tác động đến khả năng tập trung của gen Z, bởi các thói quen như lướt nhanh nội dung và bị phân tâm bởi thông báo liên tục dễ làm các bạn trẻ mất đi sự tập trung cần thiết cho công việc hoặc học tập dài hạn.

TS Hồng Duyên cũng cảnh báo về nguy cơ bảo mật và quyền riêng tư, khi việc chia sẻ quá nhiều thông tin cá nhân tạo ra các nguy cơ bị lừa đảo trực tuyến hoặc khó kiểm soát dấu chân số của mình.

Doanh nghiệp có thể làm gì để giúp gen Z giải tỏa áp lực?

Để giảm thiểu áp lực cho nhân sự gen Z, các doanh nghiệp cần có cách tiếp cận đa chiều và mang tính hệ thống. Theo quan điểm của tiến sĩ Duyên, đây không chỉ là "vấn đề của gen Z" mà là thách thức chung trong kỷ nguyên số. Do đó, các doanh nghiệp nên áp dụng những giải pháp tổng thể để hỗ trợ thế hệ này phát triển trong môi trường làm việc.

Trước hết, các doanh nghiệp cần tránh việc tạo ra định kiến về bất kỳ thế hệ nào, như gen X, Y hay Z. Khi đã có định kiến, sự so sánh khó tránh khỏi, dẫn đến những kỳ vọng không thực tế hoặc gây áp lực không cần thiết. Thay vào đó, doanh nghiệp nên tập trung vào việc xây dựng môi trường làm việc đa dạng và công bằng, nơi mọi nhân viên đều được tôn trọng và hỗ trợ để phát huy tiềm năng.

Thứ hai, doanh nghiệp nên tạo ra một môi trường làm việc thân thiện và có ý nghĩa. Để nhân viên gen Z cảm thấy công việc của họ gắn kết với giá trị và mục tiêu của tổ chức, hãy xây dựng môi trường làm việc cởi mở, tôn trọng sự khác biệt và thúc đẩy sự sáng tạo. Môi trường linh hoạt cũng là một yếu tố quan trọng, cho phép nhân viên làm việc từ xa hoặc theo mô hình hybrid, đồng thời tạo không gian làm việc thoải mái, khuyến khích sự đổi mới.

Để thu hút và giữ chân nhân viên Gen Z, doanh nghiệp cần tạo môi trường làm việc linh hoạt, sáng tạo và tôn trọng sự khác biệt.

Đối với Phương Thảo, việc trao đổi cởi mở với cấp trên và khách hàng cũng giúp cô giải tỏa áp lực tâm lý phần nào. Tuy nhiên, cô nhấn mạnh rằng điều gen Z mong muốn nhất từ các công ty là môi trường làm việc thoải mái, có sự cân bằng giữa thời gian làm việc và nghỉ ngơi.

Thứ ba, việc thiết lập cơ chế giao tiếp và quản trị rõ ràng là điều cần thiết. Doanh nghiệp cần đưa ra các mục tiêu và kỳ vọng cụ thể, thường xuyên cung cấp phản hồi xây dựng và ghi nhận kịp thời khi nhân viên đạt được thành tích. Đặc biệt với những nhân viên mới, việc sắp xếp một người hướng dẫn hoặc mentor sẽ giúp họ dễ dàng hòa nhập vào văn hóa doanh nghiệp. Cần tạo ra cơ hội để nhân viên gen Z có thể chia sẻ ý kiến và tham gia vào quá trình ra quyết định.

Thứ tư, đầu tư vào đào tạo và phát triển cũng là yếu tố quan trọng. Các doanh nghiệp nên xây dựng lộ trình phát triển nghề nghiệp rõ ràng, cung cấp các chương trình đào tạo để nâng cao kỹ năng và kiến thức của nhân viên. Việc tạo cơ hội cho nhân viên học hỏi từ những người có kinh nghiệm hoặc những KOL trong ngành mà họ ngưỡng mộ sẽ giúp gen Z duy trì động lực và mục tiêu trong công việc. Đồng thời, khuyến khích họ ứng dụng các công nghệ mới để nâng cao hiệu quả và cập nhật kiến thức.

Đồng tình với quan điểm này, Phương Như cho rằng việc đối mặt trực tiếp với áp lực và không ngừng học hỏi kiến thức mới đã giúp cô vững vàng hơn trong công việc. Cô nhận thấy sự giúp đỡ từ đồng nghiệp và sếp là một trong những động lực lớn giúp cô vượt qua khó khăn.

Cuối cùng, doanh nghiệp cần chú trọng đến sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống cho nhân viên. Bên cạnh khuyến khích họ nghỉ ngơi và tham gia các hoạt động ngoại khóa để giảm stress, doanh nghiệp cũng nên cung cấp các dịch vụ tư vấn tâm lý, tổ chức hoạt động giảm căng thẳng và từng bước đưa huấn luyện trở thành kỹ năng cần có của người lãnh đạo.

Vân Anh