Áp lực kinh tế và chi phí y tế của già hóa dân số

Tại sự kiện PGS-TS.Nguyễn Trung Anh, Giám đốc Bệnh viện Lão khoa Trung ương cho hay, theo Tổng cục Thống kê, Việt Nam đã chính thức bước vào giai đoạn già hóa dân số vào năm 2011 và là một trong số 10 nước có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất trên thế giới.

PGS-TS.Nguyễn Trung Anh, Giám đốc Bệnh viện Lão khoa Trung ương trả lời phóng viên bên lề Hội nghị.

Năm 2019, số lượng người cao tuổi từ 60 tuổi trở lên của nước ta là 11,41 triệu người (chiếm 11,86% tổng dân số); năm 2021 có 12,5 triệu người cao tuổi (chiếm 12,8%) và ngày càng tăng nhanh.

Ước tính vào năm 2038, Việt Nam sẽ chuyển sang giai đoạn dân số già với tỷ lệ người cao tuổi chiếm trên 20% tổng dân số. Già hóa dân số tác động sâu sắc tới mọi khía cạnh của cá nhân, cộng đồng, quốc gia.

Điều này đòi hỏi hệ thống an sinh xã hội và chăm sóc sức khỏe cần có sự điều chỉnh, thích nghi để đáp ứng với nhu cầu chăm sóc sức khỏe và nâng cao chất lượng cuộc sống của người cao tuổi.

Người cao tuổi trong xã hội vẫn là một nguồn lực rất quan trọng và không thể thiếu. Họ là những người có trình độ, kiến thức, kĩ năng chuyên môn và bề dày kinh nghiệm trong nhiều lĩnh vực khác nhau.

Sức khỏe là điều kiện tiên quyết để người cao tuổi có cuộc sống tích cực, truyền đạt những kinh nghiệm sống quý báu và là chỗ dựa vững chắc về tinh thần cho con cháu.

Tuổi cao được đặc trưng bởi sự xuất hiện của các tình trạng sức khỏe phức tạp có xu hướng xuất hiện vào những năm sau của cuộc đời.

Đó là các hội chứng lão khoa như hội chứng dễ bị tổn thương, sa sút trí tuệ, sảng, tiểu không tự chủ, sarcopenia, rối loạn dáng đi và ngã, suy giảm hoạt động chức năng…

Thêm vào đó, tình trạng đa bệnh lý, giảm sức đề kháng với bệnh tật, khả năng hồi phục sức khỏe kém đòi hỏi người cao tuổi phải được điều trị và chăm sóc một cách đặc biệt. Mặt khác, chi phí y tế và gánh nặng chăm sóc cho người cao tuổi cũng cao gấp nhiều lần so với người trẻ tuổi.

Tuy nhiên, khả năng cung cấp dịch vụ y tế cho người cao tuổi còn nhiều hạn chế, như thiếu các cơ sở y tế (bệnh viện, trung tâm y tế, trạm y tế…) và nguồn nhân lực chăm sóc người cao tuổi (bác sĩ, điều dưỡng lão khoa, người chăm sóc…).

Hệ thống nhà dưỡng lão, trung tâm bảo trợ xã hội còn hạn chế cả về số lượng và chất lượng. Chính vì vậy, việc tăng cường chuyên môn cũng như cơ sở vật chất và nhân lực trong điều trị và chăm sóc người cao tuổi là một nhu cầu bức thiết và cần được quan tâm đến.

Vậy, làm thế nào để không ngừng nâng cao năng lực chẩn đoán, quản lý và chăm sóc sức khỏe người cao tuổi, đồng thời kêu gọi toàn xã hội cùng chung tay để tất cả người cao tuổi Việt Nam được sống vui, sống khỏe là câu hỏi đặt ra với toàn xã hội nói chung và ngành Y tế nói riêng.

Giám đốc Bệnh viện Lão khoa Trung ương, Chủ tịch Hội Lão khoa Việt Nam cho hay, hiện khả năng cung cấp dịch vụ y tế cho người cao tuổi còn nhiều hạn chế, như thiếu các cơ sở y tế (bệnh viện, trung tâm y tế, trạm y tế…) và nguồn nhân lực chăm sóc người cao tuổi (bác sĩ, điều dưỡng lão khoa, người chăm sóc…).

Bên cạnh đó, hệ thống nhà dưỡng lão, trung tâm bảo trợ xã hội còn hạn chế cả về số lượng và chất lượng. Chính vì vậy, việc tăng cường chuyên môn cũng như cơ sở vật chất và nhân lực trong điều trị và chăm sóc người cao tuổi là một nhu cầu bức thiết và cần được quan tâm đến.

Chi phí y tế và gánh nặng chăm sóc cho người cao tuổi cao gấp 7-10 lần người trẻ. Người cao tuổi sử dụng đến 50% tổng lượng thuốc. Xu hướng tử vong trong các cơ sở y tế tăng lên cũng làm gia tăng chi phí y tế.

Tuy nhiên, theo PGS-TS.Nguyễn Trung Anh, những chi phí này sẽ giảm bớt nếu có những cách tiếp cận hợp lý. Và dịch vụ chăm sóc người già là một thị trường tiềm năng cho các doanh nghiệp những năm tới.

Thách thức của già hóa dân số đòi hỏi hệ thống an sinh xã hội và chăm sóc sức khỏe cần có sự điều chỉnh, thích nghi để đáp ứng với nhu cầu chăm sóc sức khỏe và nâng cao chất lượng cuộc sống của người cao tuổi.

Do đó Giám đốc Bệnh viện Lão khoa Trung ương đề xuất các giải pháp chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi một cách đồng bộ như thành lập Khoa Lão tại các bệnh viện với quy mô khoảng 10% giường kế hoạch; tổ chức phòng khám lão khoa tại khoa khám bệnh;

Nâng cao năng lực kiểm soát các bệnh không lây nhiễm ở người cao tuổi, tuyên truyền, phổ biến kiến thức về chăm sóc sức khỏe, hướng dẫn người cao tuổi kỹ năng phòng bệnh, chữa bệnh và tự chăm sóc sức khỏe như ăn uống hợp lý, tăng cường vận động, không hút thuốc lá…

Xây dựng và tổ chức thực hiện các chương trình phòng bệnh, khám bệnh, chữa bệnh tim mạch, tiểu đường, bệnh Alzheimer và các bệnh mạn tính khác;

Lập hồ sơ theo dõi, quản lý sức khỏe cho người cao tuổi, phát hiện và dự phòng các yếu tố nguy cơ gây tàn phế ở người cao tuổi, phát triển các mô hình chăm sóc sức khỏe cộng đồng.

Đồng thời theo kiến nghị của PGS-TS.Nguyễn Trung Anh, cần sớm thành lập bộ môn lão khoa tại các trường đại học y: tăng cường đào tạo chuyên ngành lão khoa cho bác sĩ, điều dưỡng, nhân viên y tế khác; đào tạo người chăm sóc người cao tuổi; đẩy mạnh hợp tác quốc tế trong đào tạo nguồn nhân lực lão khoa...

Cũng theo đề xuất của người đứng đầu Bệnh viện Lão khoa Trung ương, cần phát triển hệ thống chăm sóc dài ngày cho người cao tuổi thông qua phát triển hệ thống nhà dưỡng lão, đặc biệt là nhà dưỡng lão có chăm sóc y tế (ví dụ cho bệnh nhân Alzheimer); khu chung cư dành cho người già; từng bước phát triển các trung tâm ban ngày (cung cấp các dịch vụ xã hội cho người cao tuổi)

Ngoài ra, cần đa dạng hóa các dịch vụ hỗ trợ người cao tuổi sống tại nhà như dọn nhà, giặt giũ, đi chợ, cung cấp bữa ăn, điều dưỡng đến nhà chăm sóc, phục hồi chức năng, lao động trị liệu, dịch vụ trông người già theo giờ, tư vấn sức khỏe, cung cấp dụng cụ trợ giúp, các câu lạc bộ vui chơi, giải trí…); phát triển mạng lưới y học gia đình, nhân viên xã hội.

Hội nghị Lão khoa Quốc gia lần thứ IV với tổng số 23 phiên hội thảo, thu hút sự tham gia của hơn 60 báo cáo viên, gần 500 đại biểu tham dự trực tiếp, thuộc các bệnh viện tuyến Trung ương, địa phương, các trường Đại học, các viện nghiên cứu, các cơ sở cung cấp dịch vụ cho người cao tuổi, các đối tác phát triển và đặc biệt là sự góp mặt của các chuyên gia đầu ngành tại Hoa Kỳ, Úc, Anh, Pháp đã luôn đồng hành nhằm nâng cao kiến thức chuyên ngành Lão khoa, đẩy mạnh nghiên cứu khoa học cũng như phát triển nhân lực trẻ Lão khoa cho phía Việt Nam.

D.Ngân