Australia công nhận Nhà nước Palestine: bước ngoặt giữa xung đột Gaza leo thang

Thủ tướng Anthony Albanese tuyên bố Australia sẽ công nhận Nhà nước Palestine vào tháng 9 tới.

Quyết định được ông Albanese mô tả là hy vọng tốt nhất của nhân loại nhằm thúc đẩy giải pháp hai nhà nước, chấm dứt đau khổ kéo dài nhiều thập kỷ ở Gaza.

Australia là một trong những quốc gia sớm nhất ủng hộ việc thành lập cả Israel và Palestine. Năm 1947, Ngoại trưởng H.V. Evatt – khi đó là Chủ tịch Ủy ban LHQ về Palestine đã đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy Nghị quyết 181, cho phép thành lập hai quốc gia tồn tại song song. Canberra cũng là nước đầu tiên bỏ phiếu thuận nghị quyết này.

Tuy nhiên, sau hơn 77 năm, tiến trình thực hiện vẫn bế tắc. Những vòng đàm phán hòa bình liên tiếp đổ vỡ, xung đột leo thang và Gaza trở thành tâm điểm của khủng hoảng nhân đạo nghiêm trọng.

Theo Thủ tướng Albanese, thế giới không thể tiếp tục chờ đợi các bên tự đạt thỏa thuận. Quyết định công nhận Palestine dựa trên các cam kết mới từ Chính quyền Palestine (PA), bao gồm: Cải cách hệ thống quản trị, chấm dứt chính sách chi trả cho tù nhân, cải cách giáo dục theo hướng hòa giải, giải giáp lực lượng vũ trang ngoài vòng pháp luật, tổ chức tổng tuyển cử dân chủ.

PA cũng tái khẳng định quyền tồn tại của Israel — điều mà Canberra coi là yếu tố tiên quyết. Chính phủ Australia sẽ giám sát quá trình thực hiện để bảo đảm cam kết không chỉ tồn tại trên giấy.

Canberra bày tỏ lo ngại trước chính sách mở rộng nhanh chóng các khu định cư Do Thái ở Bờ Tây, nguy cơ sáp nhập lãnh thổ Palestine bị chiếm đóng và lập trường công khai phản đối giải pháp hai nhà nước của Thủ tướng Israel - Benjamin Netanyahu.

Với Hamas, Australia giữ lập trường cứng rắn, xem nhóm này là trở ngại lớn nhất đối với hòa bình, kêu gọi trả tự do vô điều kiện cho các con tin bị bắt ngày 7/10/2023 và loại bỏ hoàn toàn vai trò của Hamas trong bất kỳ Nhà nước Palestine tương lai nào. Canberra đồng thời hoan nghênh sự ủng hộ chưa từng có của Liên đoàn Arab trong việc buộc Hamas giao nộp vũ khí và chấm dứt kiểm soát Gaza.

Quyết định của Australia đưa nước này vào nhóm các quốc gia phương Tây lớn chính thức công nhận Palestine, bên cạnh Na Uy, Tây Ban Nha, Ireland… Động thái này dự kiến sẽ tạo hiệu ứng lan tỏa trong Liên Hợp quốc, gia tăng áp lực ngoại giao lên Israel, đồng thời khích lệ các nước khác cân nhắc bước đi tương tự.

Phản ứng ban đầu cho thấy Liên đoàn Arab và nhiều quốc gia Hồi giáo hoan nghênh, coi đây là tín hiệu tích cực để khởi động lại tiến trình hòa bình. Trong khi đó, Tel Aviv nhiều khả năng sẽ phản đối mạnh mẽ, cho rằng điều này thưởng cho Palestine trước khi các điều kiện an ninh được đảm bảo.

Dù mang tính biểu tượng và chính trị rõ rệt, việc công nhận Palestine chưa chắc sẽ lập tức thay đổi thực địa. Xung đột vũ trang, khác biệt về quan điểm chính trị nội bộ và thiếu lòng tin giữa hai bên vẫn là rào cản lớn. Canberra thừa nhận, thành công phụ thuộc vào việc các bên liên quan – đặc biệt là PA thực hiện nghiêm túc các cải cách và cam kết hòa bình.

Tuấn Khang