Ba con gái Lê Khanh, Lê Vân, Lê Vi ở bên NSND Trần Tiến những phút cuối đời

Sinh ra để làm nghệ sĩ

NSƯT Lê Chức (em trai NSƯT Lê Mai, mẹ của NSND Lê Khanh) - nguyên Phó Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam - nói lời từ biệt với NSND Trần Tiến. Ông đánh giá NSND Trần Tiến là nghệ sĩ của nghệ thuật đích thực, nghệ sĩ của nhân dân.

“Đã không còn nữa một người biết ý thức và đầy tài năng tạo nên tiếng cười thanh sạch, thẩm mỹ. NSND Trần Văn Tiến (Trần Tiến) đã kết thúc cuộc 'dạo chơi' nơi cõi tạm sau 87 năm sống, sáng tạo nghệ thuật, cống hiến hết mình và được yêu mến, kính trọng hết mực”, NSƯT Lê Chức chia sẻ.

NSƯT Lê Chức ví ông là người được sinh ra để làm nghệ sĩ. NSND Trần Tiến đi theo anh trai - nghệ sĩ Trần Văn Nghĩa để trở thành thành viên của đoàn Văn công Trung ương từ tháng 10/1954. Và rồi ông tìm được bến đỗ nghệ thuật tại Đoàn Kịch Trung ương (nay là Nhà hát Kịch Việt Nam). Tại đây, NSND Trần Tiến gặt hái nhiều thành công, vinh quang cùng những bậc thầy tôn kính mà NSND Thế Lữ là người cầm chèo, hướng lái.

NSND Trần Tiến trên sân khấu kịch.

Trong bản “tiểu sử nghệ thuật” viết ngày 20/6/1997, nghệ sĩ Trần Tiến tạm thống kê 21 vai diễn sân khấu tiêu biểu và 13 vai thành danh trên màn ảnh. Cùng với các hoạt động nghệ thuật trên phát thanh - truyền hình, chương trình An ninh Tổ quốc và làm đạo diễn cho phòng trào văn nghệ quần chúng.

NSƯT Lê Chức nhận định các vai diễn của NSND Trần Tiến vô cùng đa dạng với nhiều thứ bậc xã hội, ngành nghề, tuổi tác, kiến thức, vừa chính diện, vừa phản diện và cả trẻ em - vai Ngọ trong kịch vui Đâu có giặc là ta cứ đi... Ông nhận thấy chất diễn “hài” trong các vai diễn của NSND Trần Tiến đều rất thuyết phục.

“Ông có một tài năng lớn khi thể hiện những hình tượng nghệ thuật của các danh nhân lịch sử như Vua Lý Huệ Tông trong vở Thái sư Trần Thủ Độ và hình tượng Danh nhân Nguyễn Trãi… Năm 1980, bất ngờ nhất là nghệ sĩ Trần Tiến nhận lời của đạo diễn bậc thầy NSND Nguyễn Đình Nghi để sáng tạo hình tượng danh nhân Nguyễn Trãi trong vở Nguyễn Trãi ở Đông Quan. Đến với Nguyễn Trãi, nghệ sĩ Trần Tiến đã là một tài năng sân khấu lớn”, NSƯT Lê Chức nêu.

NSND Trần Tiến và con gái thứ hai - NSND Lê Khanh. Ảnh: FBNV.

"Đại ca" hào sảng mà thanh nhã

NSND Lê Tiến Thọ - nguyên Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam - khâm phục và yêu mến NSND Trần Tiến ở tài năng và sự hào sảng. "Đi đâu anh em nghệ sĩ cũng gọi NSND Trần Tiến là đại ca trong làng sân khấu. Ông tỏa sáng rực rỡ với từng vai diễn", NSND Lê Tiến Thọ chia sẻ với Tiền Phong.

Lần gần nhất NSND Lê Tiến Thọ có dịp gặp gỡ NSND Trần Tiến là ba năm trước, khi tới thăm nghệ sĩ tại nhà riêng trên phố Phan Đình Phùng (Hà Nội).

NSND Trần Tiến cùng với NSƯT Lê Mai tạo sinh ra ba nữ nghệ sĩ tài danh họ Trần là: NSƯT Lê Vân, NSND Lê Khanh, NSƯT Lê Vi. Ba con gái được nhận, được chia, được nhân lên ở trong mình một phần số phận, một phần tư chất nghệ sĩ và Đức - Trí - Tâm - Tài của bố và mẹ. Khi nhắc đến ông và bà, mọi người phải nói ngay đến ba cô con gái rượu - nghệ sĩ “tài danh” và ngược lại. Bên cạnh đó là hiện lên ngay một danh sách dài nghệ sĩ nổi tiếng của hai bên họ tộc Trần và Lê.

Những năm gần đây, sức khỏe NSND Trần Tiến không tốt, phải có sự trợ giúp của y tế. Cả gia đình đã tạo những điều kiện tốt nhất để chăm sóc cho ông.

“Lê Vi từ Pháp về ở bên bố, mẹ, cùng hai chị và các cháu. Được nằm bên bố như ngày còn thơ bé, nắn bóp tay cho ông và cứ thầm nguyện là: Bố Tiến đợi Vi về rồi mới đi”, NSƯT Lê Chức kể lại.

NSND Trần Tiến và ba con gái Lê Vân, Lê Khanh, Lê Vi. Ảnh: FBNV.

Ông sở hữu gia tài diễn xuất khổng lồ, là nghệ sĩ dáng vẻ thanh nhã Hà Nội, luôn thông minh, hoạt bát trong ứng đối tinh tế, biết vui từ mình và làm vui cho mọi người. NSND Trần Tiến có vị trí sang trọng trong sân khấu và điện ảnh cũng như trong lòng người xem.

“Chúng tôi nhớ. Nhớ ông nhiều lắm. Trong hiện thực của sự trống vắng hữu hình, chúng tôi vẫn có ông là người 'biết nhận', 'biết vượt lên những trầm mặc, những éo le của số phận'. Trong cõi nhớ của chúng tôi, có một khoảng lớn dành cho NSND Trần Tiến...”, NSƯT viết những lời cuối cho NSND Trần Tiến.

NSND Trần Tiến để lại nhiều dấu ấn với vai diễn Đại Cát trong Quẫn, vai cao bồi trong Đứng gác dưới ánh đèn neon, vai Đức trong Lửa hậu phương, vai cậu Jooc trong Thần vệ nữ, vai Nghêu trong Nghêu, Sò, Ốc, Hến, vai cố vấn Trần Trí Tơ trong Nếu anh không đốt lửa.

Phải kể đến vai diễn đầy ấn tượng Tiên cờ Đế Thích trong vở Hồn Trương Ba, da hàng thịt. Và các nhân vật hài với ông đều ở mức độ cao của thẩm mỹ. Trong điện ảnh phải kể đến các vai diễn như vai Chủ Sự trong phim Nguyễn Văn Trỗi, vai thầy đồ phim Thằng Bờm, vai ông bố trong Tự thú trước bình mình cùng với con gái - NSƯT Lê Vân, vai Lý trưởng trong phim Quan Âm Thị Kính, vai cố vấn ái tình trong phim Kén rể…

Ngọc Ánh - Gia Linh