Ba khoản thu nhập chính thức được miễn thuế TNCN

Cụ thể, theo quy định tại khoản 3, điều 71 của luật, ba khoản thu nhập được miễn thuế thu nhập cá nhân (TNCN) bao gồm: tiền lương, tiền công từ thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ, thu nhập từ quyền tác giả khi kết quả nghiên cứu được thương mại hóa và thu nhập của nhà đầu tư, chuyên gia, sáng lập viên khởi nghiệp hoặc cá nhân góp vốn vào quỹ đầu tư mạo hiểm.

Chính sách thuế mới: Mở đường cho nhân lực công nghệ

Chính sách này đánh dấu lần đầu tiên nhân lực công nghệ và các thành phần trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo được ưu đãi thuế trực tiếp. Trong bối cảnh Việt Nam đang thiếu hụt trầm trọng nguồn nhân lực trình độ cao trong các lĩnh vực như AI, dữ liệu lớn, công nghệ sinh học, đây được xem là bước đi chiến lược nhằm thu hút và giữ chân tài năng.

Miễn thuế sẽ trở thành "cú hích" đối với khoa học công nghệ?

Anh Phạm Hoàng Lâm, kỹ sư AI đang làm việc tại một trung tâm ở TP.HCM đánh giá: “Ưu đãi thuế không chỉ là hỗ trợ tài chính, mà còn là một cách nhà nước ghi nhận đóng góp của người làm công nghệ. Nó giúp tăng động lực làm việc, đặc biệt với những người đang gắn bó với các startup vốn chưa có khả năng trả lương cạnh tranh.”

Các doanh nghiệp công nghệ, đặc biệt là khối khởi nghiệp sáng tạo, cũng hưởng lợi gián tiếp từ chính sách. Ông Nguyễn Duy Tùng, CEO một startup công nghệ giáo dục cho biết: “Chúng tôi không thể trả lương cao như các công ty lớn, nhưng khi nhân sự được miễn thuế, thu nhập thực tế của họ sẽ tăng lên. Đó là lợi thế cạnh tranh mềm rất cần thiết”.

Theo một báo cáo gần đây của TopDev, thị trường công nghệ tại Việt Nam cần khoảng 150.000 lập trình viên mới mỗi năm, nhưng nguồn cung chỉ đáp ứng khoảng 65 - 70% nhu cầu. Trong bối cảnh thị trường nhân lực công nghệ đang cạnh tranh toàn cầu, những chính sách như miễn thuế thu nhập cá nhân sẽ tạo ra chênh lệch tích cực giữa “lương thực nhận” trong nước và nước ngoài.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cảnh báo rằng miễn thuế chỉ là một phần trong chuỗi giải pháp giữ chân nhân tài. Bên cạnh thu nhập, yếu tố môi trường làm việc, cơ hội học tập, hệ sinh thái công nghệ và chính sách nghiên cứu cũng đóng vai trò quan trọng. Nếu các điều kiện đi kèm không theo kịp, hiệu quả chính sách thuế sẽ bị giới hạn.

Miễn thuế là một công cụ tạo động lực ban đầu, nhưng nếu không có hệ sinh thái để nhân lực phát triển lâu dài, chính sách có thể chỉ mang tính ngắn hạn. Qua đó, cần có các chính sách đồng bộ khác như ưu đãi đầu tư, hỗ trợ hạ tầng nghiên cứu và nhất là cải thiện năng lực đào tạo từ các trường đại học.

Một vấn đề cũng đang được đặt ra là: làm sao để nhóm đối tượng được miễn thuế có thể dễ dàng tiếp cận quyền lợi này? Hiện tại, phần lớn startup và cá nhân hoạt động trong lĩnh vực khoa học - công nghệ còn thiếu thông tin hoặc gặp khó khăn trong thủ tục hành chính. Việc triển khai chính sách cần đi kèm với hệ thống xác nhận minh bạch, đơn giản, tránh làm phát sinh thêm chi phí tuân thủ cho người lao động.

Đồng thời, để đảm bảo chính sách không bị lạm dụng, cần có cơ chế kiểm tra - hậu kiểm rõ ràng nhưng không gây phiền hà. Cơ quan thuế, Bộ Khoa học & Công nghệ và các địa phương sẽ phải phối hợp chặt chẽ trong quá trình triển khai để đảm bảo tính minh bạch, đồng bộ và hiệu quả.

Hướng tới thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp

Song song với Luật mới, Bộ Tài chính cũng đang lấy ý kiến cho Dự thảo Luật Thuế TNCN (sửa đổi), trong đó đề xuất bổ sung hàng loạt ưu đãi khác để đảm bảo tính đồng bộ giữa các quy định.

Một số nội dung nổi bật trong dự thảo bao gồm: miễn thuế trong 2 năm đầu và giảm 50% trong 4 năm tiếp theo đối với thu nhập của chuyên gia, nhà khoa học làm việc trong các doanh nghiệp đổi mới sáng tạo hoặc trung tâm R&D, giảm 50% thuế TNCN cho nhân lực công nghệ cao trong các lĩnh vực ưu tiên như công nghệ thông tin, chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ cao.

Ở góc độ kinh tế vĩ mô, chính sách miễn thuế lần này được xem là một trong những công cụ tài khóa mang tính định hướng. Mục tiêu không chỉ là hỗ trợ cá nhân làm trong lĩnh vực công nghệ, mà còn tạo “cú hích” phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia.

Việt Nam đang ở giai đoạn “vàng” để thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Tuy nhiên, nhân lực chất lượng cao lại đang dịch chuyển ra nước ngoài vì thiếu cơ hội và đãi ngộ. Chính sách miễn thuế thu nhập có thể là công cụ giữ chân nhân tài nếu được thực hiện bài bản.

Những ưu đãi này có thể giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí, nhân lực giữ lại được thu nhập thực tế cao hơn, đồng thời nhà nước khuyến khích dòng vốn đầu tư vào lĩnh vực công nghệ cao, thay vì bất động sản hay tài chính như hiện nay.

Tuy nhiên, miễn thuế chỉ là một phần trong chuỗi chính sách. Để hệ sinh thái sáng tạo phát triển, Việt Nam cần đi kèm với: đào tạo nhân lực bài bản, hành lang pháp lý thuận lợi, các chương trình hỗ trợ tài chính cho nghiên cứu và khởi nghiệp, cũng như thị trường đủ rộng để sản phẩm công nghệ nội địa có thể tiêu thụ.

Việc miễn thuế thu nhập cá nhân cho nhân lực công nghệ, nhà khoa học, nhà đầu tư vào startup là động thái đúng đắn và đáng hoan nghênh. Đây không chỉ là công cụ hỗ trợ thu nhập mà còn là thông điệp mạnh mẽ về việc Việt Nam coi trọng đổi mới sáng tạo như một động lực tăng trưởng mới.

Tuy nhiên, như mọi chính sách kinh tế khác, điều quyết định không nằm ở bản luật mà ở cơ chế triển khai thực tế. Sự phối hợp đồng bộ giữa các bộ ngành, hướng dẫn chi tiết và minh bạch, cũng như hệ thống giám sát hiệu quả sẽ là yếu tố quyết định để chính sách này trở thành động lực, không trở thành rào cản mới.

Tiến Anh