Ba sáng kiến giúp doanh nghiệp từ 'ao làng' vươn ra 'biển lớn'

Mô hình cũ đã tới hạn

Trong thời gian qua, hoạt động tiến ra quốc tế đã góp phần thay đổi mô hình phát triển của đất nước. Hầu hết doanh nghiệp tham gia dưới hình thức xuất khẩu trực tiếp, đóng góp vào tốc độ tăng trưởng xuất nhập khẩu và tạo nên kỳ vọng kim ngạch kỷ lục 800 tỷ USD.

Xuất nhập khẩu không chỉ giúp mang lại nguồn thu ngoại tệ mà còn hỗ trợ thanh toán quốc tế, ổn định tỷ giá và nhiều chỉ số kinh tế vĩ mô khác, qua đó củng cố vị thế quốc gia.

Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, cả nước có gần 88,7 nghìn doanh nghiệp tham gia xuất nhập khẩu, tương đương 10 % tổng số doanh nghiệp đang hoạt động. Nếu tính cả các doanh nghiệp vệ tinh, nhà cung cấp và hệ thống phụ trợ, con số thực tế còn lớn hơn nhiều. Hơn 12 triệu việc làm đã được tạo ra từ chuỗi giá trị này.

Vị thế của Việt Nam cũng đã được nâng lên rõ rệt. Báo cáo năm 2024 của Brand Finance cho thấy giá trị thương hiệu quốc gia đạt 507 tỷ USD, liên tục tăng trong nhiều năm. Việt Nam hiện nằm trong nhóm 32 nền kinh tế hàng đầu trong hơn 190 nền kinh tế được xếp hạng.

Thành quả này có được nhờ sự cải thiện môi trường đầu tư và sự năng động trong hoạt động xuất nhập khẩu, đặc biệt là nỗ lực của khu vực tư nhân và các doanh nghiệp vừa và nhỏ.

“Khi thương hiệu doanh nghiệp Việt xuất hiện ở nước ngoài, đó không chỉ là sản phẩm đơn thuần mà còn là sự mở rộng không gian ảnh hưởng và quyền lực mềm của quốc gia”, TS Lê Duy Bình, Giám đốc Economica Việt Nam nói trong Diễn đàn kinh tế tư nhân Việt Nam 2025.

Thực tế những năm gần đây cho thấy sản phẩm Việt Nam đã hiện diện ngày càng nhiều trên thị trường quốc tế. Không chỉ các doanh nghiệp lớn mà ngay cả những doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, đặc biệt trong lĩnh vực nông sản, cũng đã tạo dấu ấn. Đây là một thế mạnh của khu vực kinh tế tư nhân.

TS Lê Duy Bình, Giám đốc Economica Việt Nam.

Tuy nhiên, trong bối cảnh yêu cầu tái cấu trúc nền kinh tế và đặt mục tiêu tăng trưởng cao, mô hình dựa chủ yếu vào tăng trưởng xuất khẩu đã bộc lộ giới hạn.

Theo ông Bình, mức tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu 10 - 15 % mỗi năm trong thời gian qua là rất ấn tượng, nhưng khó duy trì lâu dài. Nếu mục tiêu tăng trưởng GDP ở mức 8 - 10 %, việc tiếp tục chỉ dựa vào tốc độ tăng xuất khẩu sẽ không đủ.

Điều cần thiết là sự thay đổi tư duy từ phía nhà hoạch định chính sách đến từng doanh nghiệp, hướng sang tăng chất lượng sản phẩm, gia tăng giá trị nội địa và giảm dần sự phụ thuộc vào nhập khẩu nguyên liệu.

Ba sáng kiến để vươn tầm quốc tế

Nhằm nâng cao năng lực hội nhập của khu vực kinh tế tư nhân, thúc đẩy tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu, ông Mai Hữu Tín, Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam khóa IV, Chủ tịch HĐQT U&I Group chia sẻ ba sáng kiến của Diễn đàn kinh tế tư nhân 2025.

Sáng kiến thứ nhất là chương trình “100 khu công nghiệp going global”.

Trong chương trình này, Nhà nước sẽ tập trung hỗ trợ hạ tầng cứng và công nghệ như viễn thông 5G công nghiệp, nền tảng truy xuất nguồn gốc, giải phóng mặt bằng và đảm bảo điện nước ổn định. Nhà nước cũng sẽ hợp tác theo mô hình PPP để xây cảng cạn và trung tâm logistics, đồng thời đưa ra các ưu đãi về phí hạ tầng cho phương tiện xanh và cấp tín chỉ carbon nội địa. Khu vực tư nhân sẽ đảm nhận phần "phần mềm" là quản trị, con người và văn hóa.

Ông Tín lưu ý rằng, khi triển khai chương trình này, mục tiêu không chỉ nằm ở con số mà kỳ vọng hàng triệu doanh nghiệp cùng nâng cao nhận thức, trong đó 100 doanh nghiệp tiên phong sẽ là hình mẫu cho cộng đồng, hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao tỷ lệ nội địa hóa.

Hiện nay, nhiều ngành vẫn phụ thuộc lớn vào nguyên liệu nhập khẩu để chế biến trong nước rồi xuất khẩu. Điện thoại và linh kiện có tỷ lệ nhập khẩu đầu vào lên tới 89%, dệt may từ 40 - 45 %. Đây là mô hình không bền vững. Nếu thay đổi được cách tiếp cận, quá trình ra quốc tế của doanh nghiệp Việt Nam sẽ khác đi về chất.

Sau hơn bốn thập niên mở cửa cho dòng vốn đầu tư nước ngoài, khối FDI hiện chiếm phần lớn trong kim ngạch xuất nhập khẩu. Khu vực này đóng góp hơn 70 % trong khi doanh nghiệp tư nhân và doanh nghiệp nhà nước chỉ chiếm khoảng 30 % còn lại. Đây là hạn chế cần khắc phục để khu vực tư nhân gia tăng tỷ trọng trong tổng xuất khẩu quốc gia.

Một điểm cần suy ngẫm khác là trong khi hàng hóa xuất siêu hàng chục tỷ USD thì lĩnh vực dịch vụ lại nhập siêu rất lớn. Có năm con số này lên tới 12 - 13 tỷ USD, gần đây vẫn ở mức 9 - 11 tỷ USD. Sự mất cân đối này khiến thành tích xuất siêu hàng hóa phần nào bị lu mờ.

Việt Nam có nhiều tiềm năng dịch vụ ở các lĩnh vực y tế, du lịch, giáo dục, ngân hàng, bảo hiểm. Đây là những ngành mà doanh nghiệp cần nhìn nhận nghiêm túc để đầu tư, đổi mới mô hình tăng trưởng, bổ sung trụ cột mới cho quá trình phát triển bền vững.

Bàn về sáng kiến để doanh nghiệp vươn tầm quốc tế trong Diễn đàn Kinh tế tư nhân 2025.

Sáng kiến thứ hai để doanh nghiệp vươn tầm là tăng tính thị trường và chuyên nghiệp cho hoạt động xúc tiến thương mại quốc tế.

Thay vì các đơn vị nhà nước trực tiếp thực hiện, Nhà nước sẽ chỉ hỗ trợ tài chính và trả tiền dựa trên kết quả xuất khẩu thực tế, tạo ra một thị trường cạnh tranh cho các nhà cung cấp dịch vụ xúc tiến thương mại trong và ngoài nước.

Các doanh nghiệp xuất khẩu thành công sẽ nhận được những phần thưởng ưu đãi thực chất về thuế, đào tạo và hỗ trợ công nghệ.

Sáng kiến thứ ba là xây dựng cơ chế tài chính hỗ trợ doanh nghiệp tăng trưởng. Cơ chế sẽ được thiết lập để bảo lãnh một phần rủi ro cho các khoản vay trung và dài hạn của doanh nghiệp nhằm mục đích mở rộng công suất, tự động hóa hoặc M&A, đồng thời thúc đẩy tín dụng dựa trên dữ liệu từ hóa đơn điện tử và ngân hàng mở.

“Việc mài sắc mũi nhọn chiến lược để vươn tầm quốc tế đòi hỏi sự chuyển mình mạnh mẽ từ cả Nhà nước và doanh nghiệp”, ông Tín nhấn mạnh.

Quỳnh Chi