Bài 2: Nền tảng cho xuất khẩu

Cùng với việc tập trung sản xuất lúa, Tiền Giang còn là trung tâm giao thương lúa - gạo lớn của cả nước. Các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh trực tiếp xuất và cung ứng lượng lớn gạo phục vụ xuất khẩu. Điều này đã đóng góp quan trọng cho việc xuất khẩu gạo của nước ta.

Xuất khẩu gạo những năm gần đây, đặc biệt là trong năm 2024, đã mang lại những dấu ấn rất rõ nét. Từ đó, đã tác động đến giá thu mua lúa - gạo trong nước, mang lại thu nhập khá, góp phần nâng cao đời sống cho nông dân.

TRUNG TÂM GIAO THƯƠNG LÚA - GẠO

Theo thống kê, Tiền Giang hiện có khoảng 500 doanh nghiệp chuyên doanh xay xát, chế biến lúa - gạo tiêu dùng và xuất khẩu, tập trung tại khu vực phía Tây của tỉnh (huyện Cai Lậy, huyện Cái Bè, huyện Châu Thành, TX. Cai Lậy).

Hoạt động cung ứng gạo xuất khẩu của một doanh nghiệp tại khu vực Bà Đắc, huyện Cái Bè.

Bên cạnh 20 doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu gạo đã đầu tư dây chuyền tự động hóa từ phơi sấy, phân loại, đánh bóng, tách màu, chọn hạt đến đóng gói sản phẩm, giúp nâng chất lượng hạt gạo hàng hóa đưa ra thị trường thì vẫn còn một số lượng lớn nhà máy chế biến lúa - gạo.

Với sản lượng xay xát gạo hơn 2 triệu tấn/năm, tỉnh Tiền Giang là một trong những trung tâm tiêu thụ lúa hàng hóa và cung ứng gạo lớn cho thị trường trong nước lẫn xuất khẩu của vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL). Trong đó, huyện Cái Bè là nơi tập trung số lượng lớn các cơ sở chế biến lúa - gạo của tỉnh với hơn 160 cơ sở, tập trung chủ yếu tại khu vực Bà Đắc và Cụm công nghiệp An Thạnh.

Theo Sở Công thương tỉnh Tiền Giang, khu vực Bà Đắc hiện tập trung hơn 80 doanh nghiệp chế biến gạo, chiếm 50% số lượng cơ sở chế biến gạo trên địa bàn huyện Cái Bè, chiếm gần 20% số lượng cơ sở chế biến gạo toàn tỉnh.

Đây là một trong những nơi cung cấp lúa - gạo lớn nhất tại miền Tây Nam bộ, tập trung nhiều thương lái từ các tỉnh khác nhau đến mua bán gạo. Nơi đây có khoảng 5 doanh nghiệp chế biến gạo đã đầu tư dây chuyền tự động hóa từ phơi sấy, phân loại, đánh bóng, tách màu, chọn hạt để vừa cung cấp cho thị trường nội địa vừa tham gia xuất khẩu gạo.

Đồng thời, khu vực này có khoảng 75 doanh nghiệp chưa đầu tư dây chuyền tự động hóa từ phơi sấy, phân loại, đánh bóng, tách màu, chọn hạt nên chỉ dừng lại ở việc cung cấp gạo cho thị trường nội địa. Lúa - gạo tại khu vực Bà Đắc được cung cấp từ Tiền Giang và các tỉnh lân cận. Các doanh nghiệp chế biến thường thực hiện thu mua trực tiếp tại ruộng hoặc qua mạng lưới thương lái. Nguồn nguyên liệu được cung cấp liên tục và ổn định cho các doanh nghiệp.

Sản lượng thu mua gạo tại khu Bà Đắc rất lớn với khoảng 4.000 tấn gạo/ngày và vào những ngày cao điểm, con số này có thể lên đến 6.000 tấn gạo. Với lợi thế về vị trí địa lý thuận lợi cho việc vận chuyển bằng cả đường bộ và đường thủy, khu vực Bà Đắc đã trở thành trung tâm giao thương lúa - gạo quan trọng, không chỉ cho khu vực ĐBSCL, mà còn cho cả nước.

Theo đại diện doanh nghiệp chuyên cung ứng gạo nội địa và xuất khẩu tại khu vực Bà Đắc, trung bình mỗi ngày, đơn vị cung ứng cho thị trường khoảng 200 - 300 tấn gạo các loại. Trong đó, doanh nghiệp chủ yếu cung ứng gạo cho thị trường nội địa. Thị trường phân phối rộng khắp cả nước. Đặc biệt, vào dịp cận Tết Nguyên đán, do nhu cầu thị trường tăng cao nên mỗi ngày doanh nghiệp cung ứng có thể lên đến 500 tấn gạo các loại.

ĐẦU MỐI XUẤT KHẨU

Là đầu mối tiêu thụ lúa - gạo lớn của khu vực, không chỉ cung ứng cho thị trường tiêu thụ trong nước, Tiền Giang cũng có nhiều doanh nghiệp tham gia xuất khẩu gạo. Theo thống kê, trên địa bàn tỉnh còn có 6 doanh nghiệp được Bộ Công thương cấp Giấy Chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo gồm: Công ty Lương thực Tiền Giang, Công ty TNHH Việt Hưng, Công ty TNHH TMDV Đạt Đức Thịnh, Công ty TNHH Lương thực Đắc Thành, Công ty TNHH Gạo Đức Thịnh, Công ty TNHH Vinh Hiển; 10 doanh nghiệp có trụ sở chính ngoài tỉnh được Bộ Công thương cấp Giấy Chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo.

Xuất khẩu gạo đã mang lại những dấu ấn tích cực trong thời gian qua.

Với lợi thế về đầu mối và số lượng doanh nghiệp tham gia xuất khẩu, nên lượng gạo các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh tham gia xuất khẩu mỗi năm tương đối lớn. Theo Sở Công thương tỉnh Tiền Giang, năm 2024, theo số liệu sơ bộ của cơ quan Hải quan, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của tỉnh Tiền Giang đạt 6,5 tỷ USD, tăng 19,45% so với cùng kỳ; trong đó, xuất khẩu gạo đạt trên 182.000 tấn, với trị giá đạt hơn 116 triệu USD, tăng gần 4% về lượng và tăng gần 11% về trị giá so với cùng kỳ.

Về thị trường xuất khẩu gạo, Philippines là thị trường nhập khẩu gạo lớn nhất của tỉnh trong năm 2024, chiếm gần 45% về trị giá; kế tiếp là thị trường Trung Quốc, châu Phi... trong tổng kim ngạch xuất khẩu gạo của tỉnh. Ngoài ra, gạo của tỉnh còn xuất qua một số thị trường khác như: Hàn Quốc, Kuwait, New Zealand… Còn trong 2 tháng đầu năm 2025, Tiền Giang xuất khẩu gạo ước đạt 49.327 tấn, với trị giá đạt gần 27 triệu USD, tăng gấp 3 lần so với cùng kỳ.

Là đơn vị tham gia xuất khẩu gạo nhiều năm, nhiều sản phẩm của Công ty Lương thực Tiền Giang đã có mặt ở nhiều thị trường khó tính. Đại diện Công ty Lương thực Tiền Giang cho biết, doanh nghiệp hiện có 3 dòng sản phẩm gạo chủ yếu để xuất khẩu gồm: Gạo thơm, gạo đặc sản (Jasmine, Nàng Hoa, ST 24, ST 25); gạo trắng thông dụng; gạo nếp.

Thị trường xuất khẩu gạo của công ty chủ yếu là sang châu Á, chiếm 71,6%, gồm các thị trường truyền thống như: Indonesia, Philippines, Singapore và Trung Quốc. Thị trường các nước phát triển như: Châu Mỹ, châu Âu và châu Úc chiếm tỷ trọng hơn 8%. Ước tổng sản lượng gạo xuất khẩu của công ty trong năm 2024 đạt khoảng 23.000 tấn.

Theo đánh giá của Công ty Lương thực Tiền Giang, thị trường xuất khẩu gạo trong thời gian tới sẽ có nhiều triển vọng. Công ty được cấp giấy phép xuất khẩu vào thị trường Trung Quốc, có thị trường, khách hàng nước ngoài, nên có điều kiện đẩy mạnh xuất khẩu gạo.

Trên bình diện chung, theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, giai đoạn 2020 - 2024, thị trường lúa - gạo có nhiều thách thức do tác động từ dịch Covid-19, gián đoạn chuỗi cung ứng, logistics, thiếu hụt nguồn cung, xung đột địa chính trị, gia tăng lạm phát, biến đổi khí hậu...

Theo đó, nguồn cung ứng lúa - gạo thế giới có xu hướng giảm, một số nước hạn chế xuất khẩu để đảm bảo an ninh lương thực. Thế nhưng, nhu cầu gạo vẫn duy trì ổn định và tăng nhẹ do tiêu thụ, dự trữ tăng. Năm 2025, tổng cung gạo toàn cầu có xu hướng tăng so với năm trước. Hiện nay, giá gạo giảm trên toàn cầu, thời gian tới, dự báo xu hướng sản lượng cao tiếp tục gây áp lực giảm giá.

Còn tại Việt Nam, mặt hàng gạo vẫn duy trì sản xuất và xuất khẩu tăng trưởng ổn định trong các năm. Riêng năm 2024, sản lượng xuất khẩu đạt mức đột phá với trên 9 triệu tấn. Giá trị xuất khẩu đạt mức cao 5,75 tỷ USD, tăng gần 23% so với năm 2023 và tăng hơn 84% so với năm 2020.

Theo đó, giá gạo xuất khẩu trung bình từ trên 300 cho đến trên 500 USD/tấn, riêng năm 2024 đạt 627 USD/tấn. Xuất khẩu gạo trong 2 tháng đầu năm 2025 cả nước đạt khoảng 1,1 triệu tấn (tăng 5,9%) nhưng giá trị đạt 613 triệu USD (giảm hơn 13%)…

Diễn biến xuất khẩu gạo những năm qua nhìn chung theo hướng tích cực hơn, góp phần khai thác tốt kinh tế nông nghiệp, đặc biệt là trong ngành hàng lúa - gạo, tạo sinh kế, ổn định cuộc sống cho nông dân.

Mặc dù xuất khẩu gạo của Việt Nam nói chung, các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Tiền Giang nói riêng đã mang lại những dấu ấn rõ nét, song, bức tranh xuất khẩu gạo nói riêng, sản xuất lúa - gạo nói chung vẫn còn khá nhiều “điểm nghẽn” cần được tháo gỡ.

M. THÀNH - A. PHƯƠNG

(còn tiếp)