Bài 2: Phối hợp kiểm soát chặt tiền chất, ngăn chặn tội phạm lợi dụng sản xuất ma túy

Tuy nhiên, thông qua công tác kiểm soát các hoạt động hợp pháp liên quan đến ma túy, lực lượng Công an đã phát hiện, điều tra hơn 40 vụ sản xuất trái phép chất ma túy, trong đó phần lớn là các vụ sản xuất ma túy tổng hợp từ tiền chất trôi nổi trên thị trường hoặc bằng cách chiết xuất tiền chất từ thuốc tân dược. Thực tế này đang đặt ra yêu cầu cấp bách trong công tác quản lý, kiểm soát chặt chẽ tiền chất, không để tội phạm có cơ hội lợi dụng điều chế, sản xuất ma túy tổng hợp.

Nhu cầu lớn về tiền chất

Theo báo cáo của Cơ quan phòng, chống ma túy và tội phạm Liên Hợp Quốc (UNODC) và các quốc gia, các tổ chức quốc tế, thị trường ma túy và tiền chất bất hợp pháp trong khu vực Đông Nam Á đang gia tăng nhanh chóng. "Tam giác vàng" vẫn là địa bàn sản xuất ma túy tổng hợp lớn nhất cung cấp cho cả khu vực và thế giới. Tình hình thất thoát trong sản xuất và mua bán tiền chất để sản xuất ma túy tổng hợp tiếp tục gia tăng, đáng quan ngại và khó kiểm soát. Sự xuất hiện các tiền chất thay thế mới được sử dụng sản xuất ma túy tổng hợp với phương thức, thủ đoạn tinh vi xảo quyệt, hoạt động có tổ chức, thường xuyên thay đổi địa bàn hoạt động, gây khó khăn cho các cơ quan trong phát hiện, điều tra, xử lý.

Tổ công tác liên ngành tỉnh Vĩnh Phúc kiểm tra công tác quản lý, sử dụng tiền chất ma túy tại các doanh nghiệp

Theo Tổng cục Hải quan, hiện nay, cả nước có hơn 1.000 doanh nghiệp (DN) tham gia hoạt động XK, NK tiền chất ma túy để kinh doanh, sản xuất và gia công, sản xuất hàng hóa XK. Mặc dù, hoạt động phối hợp kiểm soát tiền chất của các cơ quan chức năng đã được tăng cường song việc kiểm soát và quản lý tiền chất ở khâu cuối cùng còn gặp nhiều khó khăn do nguồn tiền chất phong phú (60 loại tiền chất ma túy), việc mua bán qua nhiều đối tượng kinh doanh tạo nên thị trường đa dạng và phức tạp. Cùng với đó, tình trạng các đối tượng tổ chức sản xuất ma túy từ các loại hóa chất, tiền chất đang có diễn biến phức tạp.

Theo đó, những tang vật trong chuyên án sản xuất ma túy do Công an TP Hà Nội đấu tranh triệt phá. Trong số này có rất nhiều các loại hóa chất từ dạng bột đến dạng chất lỏng đã được các đối tượng triệt để lợi dụng để sản xuất trái phép chất ma túy. Theo thống kê của ngành Hải quan, từ đầu năm 2023 đến nay, nước ta đã NK 92.930 tấn và 296 nghìn lít tiền chất với mục đích sử dụng chủ yếu tại các KCN, KCX. Chính từ nguồn đầu vào của tiền chất với số lượng lớn như vậy để dẫn đến rủi ro để tội phạm lợi dụng tổ chức sản xuất ma túy trong nước là rất cao. Tính đến nay, lực lượng chức năng đã phát hiện 44 vụ sản xuất ma túy tổng hợp trong nước. Trong đó có những vụ sản xuất với quy mô lớn do đối tượng người nước ngoài tổ chức điều hành.

Qua tổng hợp báo cáo từ các Cục Hải quan địa phương, thời gian qua đã phát hiện nhiều hành vi vi phạm điển hình về XK, NK tiền chất ma túy như: Gian lận khai báo hải quan trong quá trình XNK hóa chất là tiền chất ma túy; sử dụng tên, địa chỉ, nhân thân giả để gửi và nhận hàng hóa; sử dụng mạng xã hội, công nghệ trong việc trao đổi mua bán, vận chuyển trái phép tiền chất ma túy...DN chế xuất, DN hoạt động trong các KCN, KCX; hàng gửi Kho ngoại quan không thực hiện đúng, đầy đủ quy định liên quan đến quản lý, sử dụng tiền chất gây thất thoát tiền chất, tạo điều kiện cho các đối tượng lợi dụng mua bán, trao đổi tiền chất để sản xuất, điều chế trái phép chất ma túy. Hay như hành vi gian lận trong sử dụng giấy phép XK, NK tiền chất; gian lận trong sang chiết, vận chuyển trái phép tiền chất như thay đổi nhãn mác gắn trên bao bì, chai lọ chứa tiền chất không dán nhãn hoặc không dùng để đựng hóa chất...

Hội nghị triển khai công tác năm 2023 của Tổ công tác liên ngành Trung ương về công tác kiểm soát các hoạt động hợp pháp liên quan đến ma túy.

Nhiều biện pháp kiểm soát tiền chất

Qua rà soát, trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc hiện có 100 cơ quan, DN, cá nhân có hoạt động hợp pháp liên quan đến ma túy. Trong đó, 27 đơn vị thuộc lĩnh vực y tế, 6 đơn vị thuộc lĩnh vực nông nghiệp và 67 đơn vị lĩnh vực công nghiệp và hải quan.

Thời gian qua, các ngành chức năng của tỉnh Vĩnh Phúc, trong đó, có lực lượng hải quan đã chủ động phối hợp, thực hiện tốt công tác kiểm soát các hoạt động hợp pháp liên quan đến ma túy. Qua đó, kiểm soát, ngăn chặn, giảm thiểu được nguy cơ tội phạm về ma túy lợi dụng sử dụng tiền chất ma túy NK hợp pháp để điều chế, sản xuất ma túy tổng hợp bất hợp pháp, bảo đảm môi trường sản xuất, kinh doanh thuận lợi, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. Tổ kiểm tra liên ngành gồm Công an tỉnh, các Sở Y tế, Công Thương, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Chi cục Hải quan Vĩnh Phúc thường xuyên hướng dẫn, đẩy mạnh tuyên truyền đến các cơ quan, DN, tổ chức, cá nhân có sử dụng hợp pháp các loại tiền chất liên quan đến ma túy thực hiện nghiêm túc các văn bản quy định của pháp luật về quản lý tiền chất, đảm bảo chặt chẽ không làm thất thoát các loại tiền chất ma túy để tội phạm lợi dụng thu gom, sản xuất, điều chế ma túy tổng hợp. Công tác kiểm tra, giám sát các cơ quan, tổ chức, cá nhân có hoạt động hợp pháp liên quan đến ma túy được đặc biệt chú trọng nhằm chủ động phòng ngừa, phát hiện, đấu tranh, ngăn chặn kịp thời các hành vi lợi dụng việc mua bán, bảo quản, sản xuất, sử dụng các loại thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần, thuốc thú y và tiền chất hợp pháp để hoạt động phạm tội.

Thời gian qua, Tổng cục Hải quan đã triển khai nhiều kế hoạch, hoạt động triển khai nhiệm vụ phối hợp kiểm soát các hoạt động hợp pháp liên quan đến ma túy của cơ quan Hải quan. Trong đó, đã tham mưu UBQG phòng, chống AIDS, ma túy, mại dâm và Bộ Tài chính chỉ đạo toàn ngành Hải quan về công tác kiểm soát các hoạt động hợp pháp liên quan đến ma túy.

Nhiều loại ma túy mới đang xâm nhập vào các quốc gia, trong đó có Việt Nam

Cục Điều tra chống buôn lậu, Tổng cục Hải quan là thành viên của Tổ Công tác liên ngành trung ương. Phối hợp thống kê, báo cáo, trao đổi số liệu, dữ liệu, thông tin liên quan về hóa chất, tiền chất theo quy định pháp luật, quy trình nghiệp vụ và chức năng, nhiệm vụ của các bộ, ngành, cơ quan chức năng. Từ đó, có cơ sở phối hợp với các thành viên (đại diện của các bộ ngành) thuộc Tổ Công tác liên ngành trung ương theo dõi, kiểm soát việc các hoạt động sản xuất, phân phối, sử dụng tiền chất trong nước và các hoạt động XNK các chất ma túy, tiền chất.

Bên cạnh đó, Cục đã phối hợp với Tổ Công tác liên ngành Trung ương về phối hợp kiểm soát các hoạt động hợp pháp liên quan đến ma túy như xây dựng các Kế hoạch và tham gia triển khai các chương trình kiểm tra, giám sát về hoạt động hợp pháp liên quan đến ma túy năm 2023; tham dự hội nghị triển khai hoạt động của Tổ Công tác liên ngành phối hợp kiểm soát các hoạt động hợp pháp liên quan đến ma túy cấp trung ương tháng 4/2023 do Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy - Bộ Công an -thường trực Tổ Công tác liên ngành Trung ương chủ trì.

Đồng thời, Tổng cục Hải quan đã ban hành các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn các đơn vị thuộc và trực thuộc để thực hiện thống nhất, hiệu quả việc kiểm soát các hoạt động hợp pháp liên quan đến ma túy. Ngoài ra, cơ quan Hải quan tiếp tục tham gia tích cực vào các chương trình, chiến dịch tăng cường kiểm soát, trao đổi thông tin, nâng cao nhận thức, kiến thức liên quan về kiểm soát tiền chất, các chất nguy hiểm do UNODC điều phối. Tuy nhiên, theo đánh giá của Cục Điều tra chống buôn lậu, công tác phối hợp trong kiểm soát các hoạt động hợp pháp liên quan đến ma túy về cơ bản mới dừng lại ở mức kiểm soát ở khâu XNK, do vậy, cần đẩy mạnh hơn nữa công tác kiểm soát trong nội địa.

Lĩnh vực tiền chất ma túy và công tác kiểm soát tiền chất có tính chuyên môn tương đối cao; đồng thời, hệ thống văn bản quy định về lĩnh vực này khá lớn và phức tạp. Yêu cầu và thực tiễn đó cũng tạo nên những thách thức không nhỏ đối với lực lượng Hải quan trong quá trình thực hiện nhiệm vụ phối hợp kiểm soát các hoạt động hợp pháp liên quan đến ma túy. Hơn nữa, một bộ phận DN chưa nắm được đầy đủ, kịp thời các văn bản pháp luật quản lý các hoạt động hợp pháp liên quan đến ma túy; dẫn đến việc khai báo, chấp hành pháp luật của các DN còn tồn tại nhiều vấn đề, thiếu sót.

Theo Cục Điều tra chống buôn lậu, các bộ, ngành, cơ quan chức năng cần phối hợp xây dựng, triển khai được phương án, chương trình, kế hoạch phù hợp, khả thi nhằm quản lý, giám sát chặt chẽ, có hiệu quả hoạt động sử dụng, tiêu hao, tồn đọng tiền chất ma túy, qua đó, kiểm soát, ngăn chặn, giảm thiểu được nguy cơ tội phạm về ma túy lợi dụng sử dụng tiền chất ma túy NK hợp pháp để điều chế, sản xuất ma túy tổng hợp bất hợp pháp. Bên cạnh sự quản lý của các bộ, ngành ở Trung ương còn cần sự kiểm tra, giám sát của các đơn vị địa phương và đặc biệt cần sự chấp hành nghiêm túc quy định pháp luật của các DN có liên quan nhằm hạn chế tối đa sự thất thoát ma túy, tiền chất, thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần, thuốc thú y có chứa chất ma túy, tiền chất và đặc biệt là tiền chất vào mục đích sản xuất trái phép chất ma túy mà vẫn đảm bảo môi trường sản xuất, kinh doanh thuận lợi cho DN, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.

Hiện, hoạt động kiểm soát, quản lý tiền chất của các cơ quan chức năng đã được tăng cường. Tổng cục Hải quan yêu cầu các đơn vị tổ chức lực lượng phát hiện, đấu tranh ngăn chặn và xử lý các hành vi vi phạm pháp luật liên quan đến hoạt động XNK, sử dụng tiền chất, hỗn hợp hóa chất chứa tiền chất, các sản phẩm, chế phẩm chứa tiền chất diễn ra trong địa bàn hoạt động hải quan. Đồng thời, các đơn vị nhận diện phương thức thủ đoạn thực hiện hành vi vi phạm trong hoạt động XNK, sử dụng và quản lý tiền chất. Cùng với đó, các đơn vị xây dựng chi tiết kế hoạch kiểm soát hoạt động XK, NK tiền chất ma túy tại địa bàn do đơn vị quản lý nhằm phát hiện, đấu tranh, ngăn chặn có hiệu quả và chịu trách nhiệm trước Lãnh đạo Tổng cục Hải quan khi để xảy ra các vụ buôn lậu, vận chuyển trái phép tiền chất ma túy nổi cộm trong địa bàn được giao quản lý.

Lưu Hiệp