Bài 3: Bước tiến trong quá trình cải cách bộ máy hành chính

Phân quyền, phân cấp lĩnh vực tư pháp

Cán bộ tư pháp – hộ tịch giải quyết thủ tục hành chính cho người dân tại Điểm tiếp nhận, phục vụ hành chính công phường Đống Đa, Hà Nội. Ảnh Nguyên Bảo

Lấy người dân làm trung tâm, vì Nhân dân phục vụ

Tại xã Sóc Sơn, TP Hà Nội, chị Nguyễn Thùy Linh (người dân xã Tiên Dược cũ) đến Điểm phục vụ hành chính công xã Sóc Sơn để công chứng giấy tờ cho con nhập học. Chỉ sau chưa đầy 15 phút, thủ tục hoàn tất. Chị Nguyễn Thùy Linh chia sẻ: “Tôi thật sự bất ngờ khi người dân đến làm thủ tục rất đông nhưng mọi thứ diễn ra rất thuận lợi. Các thủ tục hành chính được thực hiện nhanh gọn, thao tác đơn giản hơn nhiều. Không khí làm việc thân thiện và chuyên nghiệp hơn. Tinh thần phục vụ của cán bộ, công chức tại đây rất tận tâm, nhiệt tình, phục vụ người dân chu đáo”.

Dành ít thời gian cho phóng viên, ông Nguyễn Việt Hùng, công chức tư pháp – hộ tịch xã Sóc Sơn cho biết, từ ngày 1/7/2025, Nghị định số 120/2025/NĐ-CP và Thông tư số 08/2025/TT-BTP có hiệu lực, trong đó quy định về phân định thẩm quyền giải quyết yêu cầu đăng ký hộ tịch của UBND cấp huyện được chuyển giao cho UBND cấp xã. Chính vì vậy khối lượng công việc mà cán bộ tư pháp cấp xã phải xử lý nhiều hơn so với trước đây. Có nhiều lĩnh vực mới mẻ đối với công chức tư pháp – hộ tịch cấp xã như các thủ tục đăng ký hộ tịch có yếu tố nước ngoài như: đăng ký kết hôn; đăng ký khai sinh; đăng ký nhận cha, mẹ, con; đăng ký giám hộ…

Xã Sóc Sơn cũng đã sắp xếp, bố trí 6 cán bộ tư pháp và phân công rõ việc, rõ nhiệm vụ cho từng cán bộ. Trong đó, 2 đồng chí được bố trí tiếp nhận hồ sơ tại Điểm phục vụ hành chính công, 2 đồng chí làm nhiệm vụ thẩm định hồ sơ cấp các loại giấy tờ hộ tịch và 2 đồng chí thực hiện các nhiệm vụ khác thuộc lĩnh vực tư pháp.

Nhờ đó, khi chính quyền địa phương 2 cấp đi vào vận hành, cán bộ tư pháp xã Sóc Sơn thực hiện thành công tất cả các loại thủ tục lĩnh vực tư pháp thuộc thẩm quyền, không để gián đoạn công việc, đảm bảo phục vụ Nhân dân một cách tốt nhất.

“Chốt chặn ” đầu tiên để ngăn chặn mâu thuẫn phát sinh

Cùng chung nhận định với cán bộ tư pháp xã Sóc Sơn, bà Nguyễn Thị Hợp, chuyên viên Văn phòng HĐND-UBND xã Nội Bài, TP Hà Nội cho biết, thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp, lĩnh vực tư pháp ở cấp xã có sự thay đổi lớn về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn. Theo đó, từ ngày 1/7/2025, việc tham mưu, giúp UBND cấp xã quản lý Nhà nước về xây dựng pháp luật; tổ chức thi hành pháp luật; hành chính tư pháp; bổ trợ tư pháp và các công tác tư pháp khác theo quy định của pháp luật do Văn phòng HĐND và UBND thực hiện. Đồng thời thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn được giao. Trước đây, nhiệm vụ đăng ký hộ tịch sẽ do Phòng Tư pháp cấp huyện và công chức hộ tịch cấp huyện thực hiện. Song, từ ngày 1/7, công chức tư pháp cấp xã sẽ đảm nhận toàn bộ nhiệm vụ này. Hay như các thủ tục đăng ký giám hộ, khai sinh lại, xác định lại dân tộc, thay đổi hộ tịch... trước đây, theo điều 7 luật Hộ tịch, là thẩm quyền của UBND cấp huyện nhưng hiện nay đã được giao cho UBND cấp xã thực hiện… Bà Nguyễn Thị Hợp chia sẻ, cấp xã là cấp chính quyền gần gũi nhất với cuộc sống thường ngày của người dân, trong đó công chức tư pháp là người trực tiếp thực hiện, giải quyết các thủ tục hành lĩnh vực tư pháp cho công dân. Nhiều nhiệm vụ hơn cũng đồng nghĩa với trách nhiệm nặng hơn nhưng với mục tiêu hướng đến người dân, phục vụ Nhân dân một cách tốt nhất, đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã luôn nỗ lực, nêu cao trách nhiệm trong mọi nhiệm vụ.

Với mô hình chính quyền hai cấp được xác lập rõ ràng theo quy định mới, việc phân định thẩm quyền đã giúp các cấp chính quyền hoạt động rành mạch hơn, giảm chồng chéo. Nhưng đồng thời, điều này cũng đòi hỏi đội ngũ cán bộ cấp xã phải tự nâng mình lên – cả về trình độ chuyên môn lẫn tinh thần trách nhiệm. Với công chức tư pháp, đó là thời điểm chuyển mình mạnh mẽ. Cán bộ tư pháp đã, đang và sẽ trở thành một trong những cánh tay nối dài thực thi pháp luật tại cơ sở , gắn bó mật thiết với người dân. Nhiệm vụ nhiều hơn, trách nhiệm cao hơn, nhưng cũng từ đó, lý tưởng công vụ lại được soi chiếu rõ ràng hơn bao giờ hết: vì dân phục vụ. Trao đổi với phóng viên, bà Khuất Thị Khuyên, Phó Chủ tịch UBND xã Thạch Thất, TP Hà Nội cho biết, chuyển sang mô hình chính quyền địa phương hai cấp là một bước tiến lớn trong quá trình cải cách bộ máy hành chính Nhà nước theo hướng tinh gọn, hiệu quả, gần dân, sát dân.

Nghị định 120/2025/NĐ-CP có hiệu lực nhằm cụ thể hóa chủ trương phân cấp, phân quyền, đồng thời tạo thuận lợi cho người dân trong việc thực hiện các thủ tục hành chính tư pháp tại cơ sở. Việc triển khai nghị định được kỳ vọng sẽ nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước trong lĩnh vực tư pháp, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi tối đa cho người dân khi thực hiện các thủ tục hành chính liên quan đến hộ tịch tại cấp cơ sở.

Như vậy, không còn cấp trung gian quận/huyện trong hoạt động HĐND, nên trọng tâm giám sát và điều hành dồn mạnh về cấp xã/phường. Không chỉ công chức tư pháp, mà toàn thể cán bộ xã, phường do đó phải chịu trách nhiệm lớn hơn trước chính quyền và trước Nhân dân.

Theo bà Khuất Thị Khuyên thực tế, ngay trong buổi đầu làm việc, điểm phục vụ hành chính công Thạch Thất đã tiếp 62 lượt người đến làm các thủ tục hành chính về tư pháp hộ tịch, hộ kinh doanh và các lĩnh vực khác. Đến hôm nay, đã vận hành được vài ngày, công việc đã vào guồng nhưng khối lượng công việc lớn, cán bộ làm việc rất nhiệt tình, làm đến tối muộn để kịp thời giải quyết hồ sơ cho công dân trong tình huống cấp bách.

Họ âm thầm nhưng đầy trách nhiệm, hết việc chứ không hết giờ. "Việc tăng nhiệm vụ không phải là dồn việc, mà tôi cho rằng đó là sự ghi nhận vị trí xứng đáng của cán bộ trong bộ máy Nhà nước. Những người "gần dân nhất, sát dân nhất" – là chốt chặn đầu tiên để ngăn chặn mâu thuẫn phát sinh, sai phạm xảy ra", bà Khuất Thị Khuyên chia sẻ.

(Còn nữa)

Về thẩm quyền mới của UBND cấp xã, bên cạnh việc đăng ký sự kiện hộ tịch thông thường, UBND cấp xã nay còn thực hiện đăng ký hộ tịch có yếu tố nước ngoài, bao gồm các trường hợp liên quan đến công dân Việt Nam và người nước ngoài và khai thác Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử, sử dụng dữ liệu để xác nhận thông tin hộ tịch và các nghiệp vụ liên quan…

Phó Cục trưởng Cục Hành chính tư pháp, Bộ Tư pháp, Nhâm Ngọc Hiển

Minh Dương