Bài cuối: Chung tay đẩy lùi hủ tục

Xây dựng mô hình điểm giảm thiểu tình trạng tảo hôn

Tỉnh Bắc Kạn có trên 88% số dân là người đồng bào DTTS, những năm qua, tỉnh đã đặc biệt quan tâm, ưu tiên nguồn lực triển khai thực hiện nhiều chương trình, dự án, chính sách dân tộc, qua đó cải thiện rõ rệt đời sống vật chất, tinh thần của đồng bào DTTS. Cùng với đầu tư cơ sở vật chất, hạ tầng y tế, giáo dục, tỉnh đã chú trọng triển khai các đề án, dự án, chính sách giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng DTTS.

Thực hiện Quyết định số 498/QĐ-TTg ngày 14.4.2015 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án Giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng DTTS giai đoạn 2021 - 2025, tỉnh Bắc Kạn đã ban hành Kế hoạch thực hiện Đề án năm 2022. Trên cơ sở đó, Ban Dân tộc tỉnh phối hợp với các ngành, địa phương tổ chức các hoạt động tuyên truyền tại các xã vùng sâu, vùng xa và xây dựng 11 mô hình điểm “giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống” thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi.

Truyền thông về bình đẳng giới, tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống tại mô hình điểm của Trường Tiểu học và THCS Giáo Hiệu, huyện Pác Nặm

Theo Phó trưởng Ban Dân tộc tỉnh Bế Ngọc Thuấn, mô hình điểm đã góp phần thực hiện hiệu quả việc tuyên truyền phổ biến, vận động đồng bào DTTS thực hiện chính sách, pháp luật về hôn nhân và gia đình. Từ đó, có sự thay đổi trong hành vi, góp phần giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống ở địa phương. Đặc biệt, việc thành lập Nhóm nòng cốt là Bí thư chi bộ, Trưởng thôn, Người có uy tín… đã phát huy vai trò trong công tác tuyên truyền, vận động kịp thời khi có phát sinh các trường hợp có thể dẫn đến tảo hôn, đây là điểm mới, đem lại hiệu quả cao cho mô hình.

Nâng cao vai trò, trách nhiệm của cấp ủy, chính quyền

Mặc dù công tác tuyên truyền, vận động được triển khai thường xuyên, kịp thời đến với người dân vùng DTTS nhưng qua theo dõi của Ban Dân tộc tỉnh, tình trạng tảo hôn vẫn xảy ra và có xu hướng tăng trở lại trên địa bàn một số thôn vùng cao. Theo đánh giá, bên cạnh những nguyên nhân khách quan như phong tục, tập quán đã ăn sâu trong nhận thức từ nhiều đời nay của phần lớn đồng bào các DTTS; nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật của người dân chưa cao... còn có nguyên nhân xuất phát từ phương thức lãnh đạo, cách thức tuyên truyền, vận động.

Phó trưởng Ban Dân tộc tỉnh Bế Ngọc Thuấn cho biết, kiểm tra thực hiện việc xây dựng các mô hình điểm “giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống” tại một số huyện trên địa bàn cho thấy, quá trình phối hợp giữa Ban Chỉ đạo huyện, xã và nhóm nòng cốt chưa chặt chẽ và phát huy hiệu quả trong việc ngăn ngừa các trường hợp có nguy cơ tảo hôn, dẫn đến còn lúng túng trong xử lý. Mặt khác, công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật tuy đã được triển khai bằng nhiều hình thức khác nhau nhưng đôi khi chưa thường xuyên, rộng khắp; việc bất đồng về ngôn ngữ cũng dẫn đến công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật ở các thôn bản chưa đạt được hiệu quả như mong muốn.

Để duy trì thực hiện hiệu quả mô hình điểm trong thời gian tới, Ban Dân tộc đề nghị các huyện tăng cường phối hợp, nắm địa bàn để kịp thời hướng dẫn, tháo gỡ khó khăn cho các xã. Thường xuyên rà soát, kiện toàn Nhóm nòng cốt, trong đó, xem xét phân công Trưởng nhóm cho phù hợp; chỉ đạo hoạt động của nhóm để phát huy vai trò của các thành viên. Đồng thời, xem xét chỉ đạo hướng dẫn đưa nội dung phòng, chống tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống vào quy chế, hương ước của thôn và đưa vào tiêu chí khi xét công nhận gia đình văn hóa, thôn, làng văn hóa hàng năm. Ngoài ra, cần tổ chức đánh giá tổng kết các mô hình điểm, trên cơ sở đó đề xuất duy trì và nhân rộng cho giai đoạn tiếp theo…

Với mục tiêu phấn đấu đến năm 2025 sẽ cơ bản đẩy lùi tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng DTTS, góp phần nâng cao chất lượng dân số và nguồn nhân lực của vùng, Ban Dân tộc tỉnh sẽ tiếp tục thực hiện hiệu quả Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2025. Trong đó, trọng tâm là Tiểu dự án 2 giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng đồng bào DTTS thuộc Dự án 9 của Chương trình. Chú trọng nâng cao vai trò, trách nhiệm của cấp ủy, chính quyền, các tổ chức đoàn thể các cấp đối với công tác tuyên truyền, giáo dục, ngăn ngừa, giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống.

Tỉnh cũng đổi mới phương pháp tuyên truyền, giáo dục về hôn nhân và gia đình; chú trọng lựa chọn nội dung trọng tâm, trọng điểm sát với thực tiễn và nhận thức của đồng bào DTTS, đúng đối tượng; phát huy vai trò đội ngũ báo cáo viên các cấp, cán bộ xã, thôn; lồng ghép nội dung tuyên truyền trong các chương trình thông tin lưu động, sân khấu hóa; hoạt động ngoại khóa trong các trường học, các câu lạc bộ tuyên truyền pháp luật. Đồng thời, tiếp tục phát huy vai trò đội ngũ cán bộ người DTTS, già làng, trưởng thôn, người có uy tín… ở cơ sở trong thực hiện công tác tuyên truyền, vận động thực hiện pháp luật về hôn nhân và gia đình, các biện pháp ngăn chặn như vận động Nhân dân trong cộng đồng không dự đám cưới tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống ngay từ trong khu dân cư.

Trần Tâm