Bài học từ những 'lạc đà' công nghệ ở Ấn Độ

Đối với các nhà đầu tư nước ngoài, thị trường Ấn Độ là một câu đố hóc búa. Về mặt tích cực, đây là một thị trường có tiềm năng to lớn và đã vượt qua Trung Quốc để trở thành quốc gia đông dân nhất thế giới. Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) dự đoán Ấn Độ sẽ là quốc gia tăng trưởng nhanh nhất trong số 20 nền kinh tế lớn nhất thế giới trong năm nay. Đến năm 2028, GDP của nước này dự kiến sẽ lớn thứ ba thế giới khi vượt qua Nhật Bản và Đức. Thị trường chứng khoán nước này đang tăng trưởng mạnh mẽ. Trong 5 năm qua, chứng khoán Ấn Độ đã đánh bại chứng khoán ở những thị trường khác trên thế giới, bao gồm cả Mỹ.

Nhưng nhược điểm của thị trường Ấn Độ cũng to lớn không kém. Chỉ 8% hộ gia đình Ấn Độ sở hữu ô tô. Năm ngoái, số lượng nhà đầu tư cá nhân trên thị trường đại chúng Ấn Độ chỉ là 35 triệu. Cuộc cách mạng điện thoại thông minh đã giải phóng 850 triệu cư dân mạng, nhưng hầu hết sử dụng các ứng dụng miễn phí như WhatsApp và YouTube. Blume - công ty đầu tư mạo hiểm - ước tính chỉ có 45 triệu người Ấn Độ chịu trách nhiệm cho hơn một nửa tổng chi tiêu trực tuyến. Netflix đã vào Ấn Độ vào năm 2016 và tính phí cho người Ấn Độ thấp hơn hầu hết các công ty đối thủ khác, nhưng chỉ thu hút được 6 triệu người dùng.

Sự căng thẳng giữa tương lai và hiện thực đang được phản ánh trong bối cảnh công nghệ của Ấn Độ. Trong thập kỷ qua, những dự báo chi tiêu hấp dẫn của hàng trăm triệu người tiêu dùng đã khiến các nhà đầu tư đổ tiền vào các công ty công nghệ non trẻ. Theo công ty tư vấn Bain, từ năm 2013 đến năm 2021, tổng nguồn vốn đầu tư mạo hiểm hàng năm đã tăng từ 3 tỷ USD lên 38,5 tỷ USD. Bây giờ tiền dễ dãi đang cạn kiệt. Năm 2022, các công ty khởi nghiệp nhận được 25,7 tỷ USD, nhưng trong nửa đầu năm nay, họ chỉ nhận được 5,5 tỷ USD.

Một số ngôi sao công nghệ sáng giá nhất của Ấn Độ đã đánh mất vị thế. Định giá của Byju's - công ty công nghệ giáo dục được yêu thích - đã giảm mạnh từ 22 tỷ USD xuống còn 5,1 tỷ USD trong vòng chưa đầy một năm. Oyo - công ty tổng hợp khách sạn trực tuyến - đã trì hoãn việc niêm yết ngay cả khi định giá giảm 75% giá trị xuống còn 2,7 tỷ USD. Moneycontrol ước tính rằng kể từ năm 2022, các công ty khởi nghiệp Ấn Độ đã mất hơn 30.000 việc làm. Các nhà đầu tư hiện lo lắng rằng các công ty trong danh mục đầu tư của họ sẽ không bao giờ kiếm được tiền. Những khoản lỗ nặng nề của các kỳ lân Ấn Độ (các công ty chưa niêm yết trị giá 1 tỷ USD trở lên) là minh chứng cho điều này.

Tuy nhiên, một số công ty công nghệ Ấn Độ vẫn phát triển thịnh vượng. Thay vì hứa hẹn sự giàu có trong tương lai, những công ty này thực tế và nhàm chán nhưng mang lại lợi nhuận, thay vì được gọi là kỳ lân, lạc đà trở thành linh vật thích hợp hơn, họ ưu tiên tính bền vững và do đó có thể sống sót nhờ việc cân bằng giữa tăng trưởng và dòng tiền.

Zerodha - công ty chứng khoán 13 năm tuổi của Ấn Độ - đạt doanh thu 830 triệu USD và lợi nhuận ròng 350 triệu USD vào năm 2022. Info Edge - tập hợp các doanh nghiệp trực tuyến trải dài từ tuyển dụng, kết hôn và mua bất động sản - phần lớn đã mang lại lợi nhuận trong suốt 20 năm tồn tại. Thành công của họ được xây dựng dựa trên một ý tưởng có vẻ xa lạ đối với một thế hệ các startup Ấn Độ được các nhà đầu tư mạo hiểm ưa chuộng: tập trung vào việc mang lại lợi ích cho khách hàng trong khi vẫn hạn chế chi phí.

Một số nhà khởi nghiệp càu nhàu rằng việc khiến người dùng Ấn Độ trả tiền cho bất cứ thứ gì là điều khó khăn, nhưng Nithin Kamath, người sáng lập Zerodha không đồng tình. Ông tin rằng, mặc dù quy mô ví tiền của người tiêu dùng Ấn Độ nhỏ nhưng họ sẵn sàng trả tiền cho những sản phẩm mang lại giá trị. Zerodha tính phí 200 rupee (khoảng 2,5 USD) để mở một tài khoản mới, trong khi hầu hết các đối thủ cạnh tranh đều không thu phí. Ông Kamath tin rằng, ngay cả số tiền nhỏ này cũng buộc công ty phải đảm bảo rằng người dùng thấy nền tảng của mình đủ hữu ích để trả thêm khoản phí đó.

Những lạc đà công nghệ của Ấn Độ cũng có hiệu quả sử dụng vốn rất cao. Zerodha chưa huy động tiền lần nào từ các nhà đầu tư. Info Edge đã tự cấp vốn trong 5 năm trước khi huy động được một số tiền nhỏ, nguồn tài trợ bên ngoài duy nhất của họ trước khi IPO vào năm 2006. Sanjeev Bikhchandani, người sáng lập Info Edge khuyên các nhà sáng lập nên xem mỗi vòng cấp vốn “như thể đó là lần cuối cùng”.

Trong khi đó, Zerodha không chi bất kỳ khoản tiền nào cho quảng cáo, giảm giá và các quà tặng miễn phí khác để thu hút khách hàng. Họ cũng sử dụng các lựa chọn nguồn mở miễn phí cho phần mềm cơ sở hạ tầng công nghệ của mình. Hệ thống hỗ trợ công nghệ của công ty dành cho hơn 1.000 nhân viên chỉ tốn vài trăm đô la mỗi tháng để vận hành thay vì một công cụ bên ngoài sẽ có giá vài triệu đô la. Mặc dù là một nền tảng giao dịch thiên về công nghệ nhưng họ chỉ chi 2% doanh thu cho phần mềm. Việc giữ chi phí chung ở mức thấp còn có thêm lợi ích là cho phép các công ty như vậy bán sản phẩm của họ một cách có lãi với giá hời, tiếp cận được nhiều khách hàng hơn ở thị trường nhạy cảm về giá.

Cách tiếp cận chậm rãi và đo lường của những công ty này trái ngược với chiến lược của Thung lũng Silicon là giành thị phần trước và lo lắng về lợi nhuận sau. Mô hình như vậy có thể phù hợp hơn với Ấn Độ, nơi các doanh nghiệp có thể mất nhiều năm để tìm được chỗ đứng của mình.

Một trở ngại đối với các công ty lựa chọn lợi nhuận ổn định thay vì tăng trưởng nhanh chóng vẫn là chính các nhà đầu tư. Các nhà đầu tư mạo hiểm thường hoạt động theo chu kỳ 10 năm, cấp vốn cho các công ty khởi nghiệp trong 5 năm đầu tiên và rút tiền mặt từ cổ phần của họ trong 5 năm còn lại. Điều này tạo động lực cho các nhà đầu tư thúc đẩy các công ty trong danh mục đầu tư theo đuổi tăng trưởng bằng mọi giá. Ở một góc độ nào đó, nó có thể thúc đẩy hiệu suất ngắn hạn nhưng gây tổn hại cho doanh nghiệp về lâu dài. Vì vậy, nếu các nhà đầu tư muốn thu được lợi nhuận lớn khi đặt cược vào Ấn Độ, tốt hơn hết họ nên ủng hộ những con lạc đà mạnh mẽ thay vì những con kỳ lân hấp dẫn.

Vũ Duy Bắc / Theo báo chí nước ngoài