Bài học từ 'Theranos ngành AI': Builder.ai phá sản sau khi khai khống doanh thu gấp 4 lần

Từ kỳ lân 1,5 tỷ USD đến bờ vực phá sản

Builder.ai từng là một ngôi sao sáng trong lĩnh vực AI. Với dàn nhà đầu tư uy tín gồm Microsoft, SoftBank và Quỹ đầu tư quốc gia Qatar, công ty được định giá tới 1,5 tỷ USD. Tạp chí Fast Company thậm chí từng xếp Builder.ai ở vị trí thứ ba trong danh sách các công ty AI sáng tạo nhất, chỉ sau OpenAI và DeepMind.

Tuy nhiên, bức tranh màu hồng đó đã sụp đổ vào cuối năm 2024. Hội đồng quản trị của Builder.ai phát hiện ra những bất thường nghiêm trọng trong sổ sách. Cuộc điều tra nội bộ sau đó đã phanh phui một kế hoạch khai khống doanh thu tinh vi, khiến nhà sáng lập kiêm CEO Sachin Dev Duggal phải từ chức và công ty phải nộp đơn xin phá sản.

Cú sốc lớn nhất đến từ những con số bị thổi phồng. Trong năm tài chính 2023, Builder.ai báo cáo doanh thu 157 triệu USD, nhưng con số thực tế chỉ là 42 triệu USD. Sang năm 2024, công ty tiếp tục báo cáo doanh thu 217 triệu USD, cao gần gấp 4 lần so với thực tế là 51 triệu USD. Cùng lúc đó, công ty nợ Amazon Web Services tới 75 triệu USD.

"Builder.ai là bài học cảnh tỉnh cho các nhà đầu tư, nhân viên và lãnh đạo. Hãy cẩn thận với những gì bạn tự phong, sẽ có ngày chúng khiến bạn trả giá", ông Manpreet Ratia, CEO mới được bổ nhiệm vào tháng 3/2025, cho biết.

"Bong bóng" AI và những cảnh báo bị phớt lờ

Sự sụp đổ của Builder.ai là một ví dụ điển hình cho xu hướng "AI giả mạo" (Fake AI) đang lan tràn tại Thung lũng Silicon, nơi các startup chỉ cần sử dụng các thuật ngữ như "học máy" hay "mô hình ngôn ngữ lớn" để thu hút hàng trăm triệu USD vốn đầu tư mà không cần sở hữu công nghệ thực sự.

Chiến lược của Builder.ai tập trung vào việc quảng bá hình ảnh thay vì phát triển sản phẩm. Năm 2024, công ty đã chi khoảng 42 triệu USD cho các chiến dịch marketing, tương đương 80% tổng doanh thu thực tế.

Điều đáng nói là những dấu hiệu gian lận tại Builder.ai đã xuất hiện từ nhiều năm trước nhưng bị các nhà đầu tư phớt lờ. Năm 2018, Robert Holdheim, một giám đốc điều hành cấp cao, đã rời công ty chỉ sau vài tháng và đệ đơn kiện nhà sáng lập Sachin Dev Duggal. Trong đơn kiện, Holdheim cáo buộc công ty (khi đó có tên là Engineer.ai) duy trì hai bộ sổ sách kế toán: một bộ với số liệu giả để trình cho nhà đầu tư và một bộ ghi nhận số liệu thật.

Holdheim ví mô hình của công ty như một "làn khói trước gương" (smoke and mirrors), tương tự vụ lừa đảo của startup y tế Theranos. Đơn kiện trích lời Duggal đáp trả rằng: "Startup công nghệ nào cũng thổi phồng để gọi vốn, chính khoản tiền đó mới cho phép chúng tôi phát triển công nghệ".

Bất chấp vụ kiện và một bài báo điều tra của The Wall Street Journal vào năm 2019, Builder.ai vẫn tiếp tục huy động được hàng trăm triệu USD. Năm 2023, ngay cả Microsoft cũng đầu tư 30 triệu USD và quảng bá Builder.ai như một đối tác chiến lược. Sự mù quáng của các nhà đầu tư trước sức hút của thuật ngữ "AI" đã góp phần tạo nên một trong những cú sụp đổ đáng chú ý nhất của ngành công nghệ.

Khánh Ly