Bài toán hướng nghiệp, dạy nghề ở Bình Phước

Bài cuối:
ĐÂU LÀ GIẢI PHÁP?

BPO - Thế giới đang trong thời đại 4.0, khi trí tuệ nhân tạo (AI), công nghệ sinh học, tự động hóa bùng nổ mạnh mẽ. Cùng với đó, Đảng, Nhà nước ta xác định công tác phát triển khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số là nhiệm vụ tiên quyết, tạo nền tảng, thời cơ tốt nhất để xây dựng đất nước phát triển giàu mạnh, hùng cường trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Vì vậy, công tác hướng nghiệp cần một cuộc “đại phẫu” để tạo ra nguồn lực chất lượng - yếu tố quyết định sự thành bại của kỷ nguyên mới.

Phân luồng không phải là “rẽ lối”

Theo báo cáo kết quả giám sát của Ban Văn hóa - Xã hội HĐND tỉnh về việc triển khai Quyết định số 522 của Thủ tướng Chính phủ, 100% trường THCS, THPT trên địa bàn Bình Phước có chương trình hướng nghiệp gắn với sản xuất, kinh doanh, dịch vụ của địa phương và có giáo viên kiêm nhiệm tư vấn hướng nghiệp. Tuy nhiên, kết quả phân luồng học sinh tham gia học nghề sau tốt nghiệp THCS, THPT đạt thấp so với mục tiêu đề ra. Năm 2020, số học sinh tốt nghiệp THCS học tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp đạt 8,26%, tương ứng 1.143 học sinh/tổng 13.835 học sinh tốt nghiệp THCS, thì đến năm 2024, nâng lên 10,35%, tương ứng 1.709 học sinh/tổng 16.508 học sinh tốt nghiệp THCS (mục tiêu phấn đấu theo kế hoạch của UBND tỉnh năm 2024 là 28%).

Học sinh Trường cao đẳng Bình Phước trong tiết thực hành nghề

Đối với bậc THPT vào học tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp có xu hướng giảm hằng năm. Năm 2019, số học sinh tốt nghiệp THPT học tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp đạt 25,03%, tương ứng 2.092 học sinh/tổng 8.358 học sinh tốt nghiệp THPT, thì năm 2024 chỉ đạt 22,64%, tương ứng 2.271 học sinh/tổng 10.030 học sinh tốt nghiệp THPT (mục tiêu phấn đấu theo kế hoạch của UBND tỉnh năm 2024 là 40%).

Để công tác hướng nghiệp đi vào chiều sâu, đảm bảo chất lượng, phù hợp với xu thế hiện nay, ngoài đẩy mạnh tuyên truyền giúp học sinh, phụ huynh hiểu rõ ý nghĩa của công tác hướng nghiệp, phân luồng, Sở GD&ĐT đang thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp. Trong đó, chú trọng đưa nội dung giáo dục hướng nghiệp tích hợp trong chương trình các môn học và hoạt động giáo dục theo định hướng giáo dục tích hợp khoa học - công nghệ - kỹ thuật - toán (giáo dục STEM). Đây là chủ trương phù hợp với xu hướng phát triển ngành nghề của quốc gia, đáp ứng thị trường lao động, chuẩn bị điều kiện đào tạo nhân lực đáp ứng yêu cầu của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4.

“Phân luồng không phải là “rẽ lối” mà là “đi đúng đường”, con đường phù hợp nhất với từng em, để các em phát huy năng lực, sống độc lập, làm chủ tương lai. Mong rằng các bậc phụ huynh hãy cởi mở, thay đổi tư duy, đồng hành cùng con lựa chọn hướng đi phù hợp thay vì chạy theo tâm lý chung” - anh Trần Tiến Hiệp, chuyên viên Phòng Giáo dục phổ thông và chuyên nghiệp, Sở GD&ĐT chia sẻ.

Đừng để khoa học tụt hậu

Chia sẻ về chọn hướng đi đúng cho học sinh các trường học hiện nay, thầy Nguyễn Viết Tuyên, Hiệu trưởng Trường THCS Tân Phú, TP. Đồng Xoài cho rằng, để phát triển khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo, đưa đất nước bước vào kỷ nguyên vươn mình thì khoa học tự nhiên (KHTN) đóng vai trò then chốt. Tuy nhiên, gần 70% học sinh quay lưng với KHTN, chọn lối đi “an toàn” là khoa học xã hội. Đây không chỉ là số liệu lạnh lùng, mà là hồi chuông báo động cho tương lai ngành STEM (viết tắt của 4 khối ngành: Khoa học - công nghệ, kỹ thuật, toán học), vốn là trụ cột để quốc gia tiến vào kỷ nguyên công nghệ.

Hệ lụy nặng nề là thiếu kỹ sư - thiếu nhà nghiên cứu - thiếu cả sức cạnh tranh quốc gia. Khi người trẻ né tránh KHTN, cũng có nghĩa là tương lai sẽ thiếu kỹ sư vận hành nhà máy, thiếu nhà nghiên cứu phát minh thuốc mới, thiếu chuyên gia năng lượng, công nghệ, sinh học… Trong một thế giới mà AI, công nghệ sinh học, tự động hóa đang bùng nổ, việc bỏ trống những vị trí then chốt là tự trói mình vào thế yếu.

Nguyên nhân do vẫn còn định kiến và ngộ nhận xã hội là KHTN khó học, khó sống, khó giàu? Phụ huynh và học sinh đang bị ám ảnh bởi tâm lý “học kinh tế dễ xin việc”, còn “học kỹ thuật thì nghèo, học khoa học thì vất vả”. Sai lầm này đang bóp nghẹt đam mê của hàng ngàn học sinh có tố chất khoa học, những người lẽ ra có thể thay đổi cả ngành nghề, cả đất nước.

Mới đây, Tổng Bí thư Tô Lâm nói về tầm quan trọng của Toán học đang nhận được nhiều quan tâm từ dư luận. Theo Tổng Bí thư Tô Lâm: “Phải quan tâm đến khoa học cơ bản thì mới ra được trí tuệ nhân tạo... Mình thì giờ không ai học, chủ yếu là quản trị kinh doanh, ngân hàng, tài chính”. Tổng Bí thư cũng lấy dẫn chứng, học sinh ngày xưa học từ Toán lý thuyết sang Toán thực hành đã ngồi khóc vì mất cơ hội trở thành nhà toán học, nhà bác học. Bây giờ học sinh bảo “học Toán nhức đầu”, “toàn lý thuyết không làm được gì cả, chỉ cần cộng trừ nhân chia là ổn”.

Cần đầu tư đồng bộ

Bình Phước hiện có 9 trường nghề công lập gồm Trường cao đẳng Bình Phước và 8 trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên (GDNN-GDTX). Tuy nhiên, các trung tâm này hàng chục năm nay chỉ thực hiện nhiệm vụ GDTX còn lại “trắng nghề”, tức nhiệm vụ GDNN liên kết đào tạo chứ chưa tự thực hiện được. Trong khi đó, Trường cao đẳng Bình Phước dù được quan tâm đầu tư nhưng chưa xứng tầm, chưa đảm bảo cơ sở vật chất, trang thiết bị, nhân lực để thu hút học viên tham gia học nghề, đáp ứng nguồn nhân lực chất lượng cao.

Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Trần Tuyết Minh cùng đoàn công tác của tỉnh kiểm tra trang thiết bị dạy học và đào tạo nghề tại Trường cao đẳng Bình Phước - Ảnh: Quang Xuân

Năm 2020, trường được đầu tư dãy lầu 12 tầng với khoảng 90 phòng các loại tại Khu công nghiệp Becamex - Bình Phước, TX. Chơn Thành với kinh phí 150 tỷ đồng. Tuy nhiên, đến nay tòa nhà này vẫn chưa đưa vào sử dụng do “chỉ có vỏ mà chưa có ruột”. Triển khai Đề án thành lập phân hiệu Trường đại học Sư phạm Kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh tại Bình Phước nên đã bàn giao tài sản công tại cơ sở 1 Trường cao đẳng Bình Phước cho phân hiệu. Vì vậy, để có trụ sở giảng dạy thì việc đầu tư trang thiết bị tại tòa nhà Khu công nghiệp Becamex - Bình Phước trở nên cấp thiết.

Tòa nhà 12 tầng Trường cao đẳng Bình Phước, Khu công nghiệp Becamex - Bình Phước xây dựng từ năm 2020 nhưng đến nay vẫn chưa đưa vào sử dụng vì thiếu trang thiết bị, hạng mục đi kèm

Để giải bài toán tại các trung tâm GDNN-GDTX, nhiều ý kiến cho rằng cần chuyển toàn bộ hoạt động GDNN về Trường cao đẳng Bình Phước thực hiện, còn các trung tâm chỉ thực hiện nhiệm vụ GDTX. Tất nhiên, Trường cao đẳng Bình Phước sẽ đến tận nơi giảng dạy, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho học sinh. Tuy nhiên, đây là việc làm khó, cần có cơ chế, chính sách và chỉ đạo từ cấp trên.

Học sinh lớp kế toán - tin học Trường cao đẳng Miền Đông trong giờ học

Cùng với nguồn lực đầu tư của Nhà nước, Trường cao đẳng Bình Phước đang đẩy mạnh liên kết thu hút sự đầu tư của doanh nghiệp vào đào tạo nghề. Đây là chiến lược dài hơi nhằm thực hiện “mục tiêu kép”, có lợi cho cả đôi bên, vừa đảm bảo đầy đủ cơ sở vật chất, trang thiết bị, kinh phí đào tạo, thực hành vừa tạo ra nguồn nhân lực chất lượng, đáp ứng nhu cầu việc làm tại doanh nghiệp. Tuy nhiên, nhiều năm qua các doanh nghiệp chỉ tuyển dụng “nhỏ giọt” lao động tay nghề, bằng cấp, phần lớn tuyển lao động phổ thông. Trường cao đẳng Bình Phước kỳ vọng, khi hoàn thành chủ trương hợp nhất tỉnh Bình Phước với tỉnh Đồng Nai sẽ thu hút nguồn lực đầu tư lớn, đặc biệt sẽ có nhiều doanh nghiệp chung tay đóng góp.

Vũ Thuyên