Bài toán nào cho cải tạo, gìn giữ biệt thự Pháp cổ ở Hà Nội

Sau khoảng 30 năm Hà Nội nghiên cứu, lập danh sách các biệt thự Pháp cổ để bảo tồn trong số hơn ngàn ngôi biệt thự cũ trên địa bàn, đến nay duy nhất ngôi biệt thự tại ô "đất vàng" 49 Trần Hưng Đạo (hay 46 Hàng Bài, quận Hoàn Kiếm) được tôn tạo lại. Các trường hợp khác rất khó triển khai do có quá nhiều vướng mắc.

Khó phục chế dự án tôn tạo nhà 49 Trần Hưng Đạo

Cuối tháng 4, dự án tôn tạo, trùng tu ngôi biệt thự hai mặt tiền số 49 Trần Hưng Đạo đã chính thức được Ban quản lý hồ Hoàn Kiếm và phố cổ Hà Nội, UBND quận Hoàn Kiếm khởi công.

Theo kế hoạch, ngôi biệt thự được tôn tạo lại theo đúng hồ sơ thiết kế thời Pháp thuộc với sự giúp đỡ của các chuyên gia, kiến trúc sư của Pháp. Sau khi hoàn thành, ngôi biệt thự sẽ được trưng dụng làm Trung tâm giao lưu văn hóa khu phố cũ với các hoạt động quảng bá và phát huy các giá trị di sản văn hóa, kiến trúc của Hà Nội.

Trao đổi với PLO, ông Dương Đức Tuấn - Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội thừa nhận cho đến nay, đây là căn biệt thự duy nhất trong danh sách 1.216 căn biệt thự của Hà Nội chính thức được triển khai tôn tạo một cách bài bản và quy mô như vậy.

“Mục tiêu của dự án là tạo ra một hình mẫu về tôn tạo, trùng tu các ngôi biệt thự có giá trị về mặt kiến trúc, lịch sử khác trên địa bàn các quận khác” – ông Tuấn nói.

Dự án cải tạo biệt thự số 49 Trần Hưng Đạo vừa được UBND quận Hoàn Kiếm khởi công cuối tháng 4-2022

Tuy nhiên, ông Tuấn cũng thừa nhận việc phục chế một dự án tương tự như trên là rất khó vì có nhiều vướng mắc. Đặc biệt là vấn đề tình trạng sở hữu của công trình đan xen phức tạp, rất khó khăn trong giải phóng mặt bằng.

Ngôi biệt thự này đã trải qua hơn 20 năm (từ năm 1998) mới triển khai trùng tu được. Trong đó, mất khoảng 10 năm để giải phóng mặt bằng, tái định cư và bố trí trụ sở làm việc mới cho đơn vị đang làm việc tại đây. Dự án cũng phải thay đổi qua nhiều chủ đầu tư, sau khi giao về UBND quận Hoàn Kiếm mới thống nhất được đầu mối để triển khai.

Bảo tồn phải gắn với mục tiêu kinh tế

Trao đổi với PLO, KTS Đào Ngọc Nghiêm, nguyên Kiến trúc sư Trưởng TP Hà Nội cho hay vấn đề bảo tồn biệt thự Pháp cổ tại Hà Nội đã được đặt ra từ những năm 90 của thế kỷ trước.

Đến năm 2019, khi Hà Nội thống nhất được các tiêu chí bảo tồn thì nhiều ngôi biệt thự đã bị dỡ bỏ, xây mới... Vấn đề lớn nhất hiện nay trong bảo tồn, tôn tạo biệt thự Pháp cổ tại Hà Nội là phải gắn mục tiêu bảo tồn với khả năng phát triển kinh tế.

KTS Đào Ngọc Nghiêm, nguyên Kiến trúc sư Trưởng TP Hà Nội

“Có giai đoạn TP đặt mục tiêu phải bảo tồn hơn 1.000 căn biệt thự tại khu vực phố cổ, sau rút xống còn mấy trăm nhưng cũng không làm được vì không có nguồn lực.” – chuyên gia này chia sẻ.

Hiện nay hơn 60% số biệt thự Pháp cổ trên địa bàn Hà Nội là do nhà nước quản lý nhưng chưa có một điều tra, thống kê chi tiết về các đối tượng sự dụng số biệt thự này.

Theo ông Nghiêm, việc bán nhà biệt thự cho người được phân, giao nhà là chủ trương đúng nhằm tăng nguồn lực cho ngân sách, giảm gánh nặng quản lý cho nhà nước nhưng không nên làm theo cách “vì tiền mà phá vỡ di sản”.

Ông đề xuất bên cạnh hợp đồng mua bán nhà thì TP cũng cần xác định cái cần quản lý, khai thác, sử dụng nhà biệt thự sau khi thành sở hữu của chủ thể khác như thế nào.

“Kinh nghiệm của Ý, khi ở trong một nhà cổ chủ nhà phải có trách nhiệm bảo tồn, gìn giữ và được nhà nước trả một khoản tiền để làm nhiệm vụ đó” – ông Nghiêm lấy ví dụ.

Theo Sở Xây dựng TP Hà Nội, qua rà soát mới nhất của tổ công tác liên ngành TP, hiện toàn Hà Nội có 1.216 biệt thự được quản lý. Trong đó, 367 biệt thự thuộc sở hữu nhà nước, 372 biệt thự đan xen sở hữu và 117 biệt thự có sở hữu thuộc một tư nhân.

Số biệt thự phân theo nhóm gồm: 222 biệt thự thuộc nhóm 1, phải bảo tồn nguyên trạng; 356 biệt thự thuộc nhóm 2, phải giữ kiến trúc bên ngoài; nhóm 3 là 638 biệt thự được phép phá dỡ nếu xuống cấp ở mức độ nguy hiểm để xây theo quy hoạch nếu được cơ quan có thẩm quyền cho phép…

TRỌNG PHÚ