Ballesteros - 'Trùm' của các trùm ma túy Mỹ Latinh

Ma túy và chính trị

Juan Ramon Matta-Ballesteros lớn lên trong hoàn cảnh nghèo khổ ở một khu ổ chuột ngoại ô thủ đô Tegucigalpa, Honduras. Thời niên thiếu, hắn kiếm sống bằng cách móc túi khách du lịch rồi sau đó là cướp giật. Tiếp theo, khi đã có một số vốn, hắn mua lại đồ cướp giật của những băng nhóm khác, bán lại kiếm lời.

Từ trái qua: Ballesteros, cựu tổng thống Hernandez, đặc vụ DEA Enrique.

Năm 1970, Ballesteros chuyển sang ma túy. Thoạt đầu hắn nhận cocain từ 3 băng nhóm ở Honduras là Los Piningos, Los Yanez và Los Amador rồi đưa qua Mỹ để lấy tiền công. Đến giữa thập niên 1970, Ballesteros đã thành lập được nhiều đường dây vận chuyển xuyên quốc gia đồng thời tạo được sự liên kết không chỉ ở Honduras mà còn với các tập đoàn ma túy Colombia như Cartel Cali của ông trùm Pablo Escobar, tập đoàn Sinaloa, Mexico của Gruzman. Không những thế, Ballesteros còn có mối quan hệ “người nhà” với một số quan chức cao cấp trong chính quyền Honduras. Theo ước tính của Cục Phòng chống ma túy Mỹ (DEA), thời điểm ấy tài sản của Ballesteros vào khoảng 200 triệu USD.

Năm 1978, Ballesteros cung cấp tiền bạc cho tướng Policarpo Paz Garcia tiến hành đảo chính lật đổ Quyền tổng thống Honduras là ông Juan Alberto Melgar Castro. Khi Policarpo lên làm quyền tổng thống, Ballesteros kết thân với người đứng đầu Cơ quan Tình báo quân đội Honduras cùng một số tướng lĩnh nhưng chỉ đến khi ông Juan Orlando Hernandez làm tổng thống (2014), Ballesteros mới trở thành nhân vật bất khả xâm phạm.

Lúc này ở Mỹ, Tổng thống Ronald Reagan với chính sách không khoan nhượng trong việc chống ma túy đã mang lại kết quả bằng việc tuyến đường vận chuyển cocain lớn nhất của ông trùm Pablo Escobar từ Colombia qua Caribe vào bang Miami bị triệt hạ. Đến nhiệm kỳ thứ 2, Reagan bật đèn xanh cho Cơ quan tình báo trung ương Mỹ (CIA) tiến hành yểm trợ tiền bạc, vũ khí cho phe Contras ở Nicaragua nhằm tiêu diệt Mặt trận Sandinista theo đường lối xã hội chủ nghĩa.

Nhận thấy thời cơ đã tới, Ballesteros thành lập Hãng hàng không tư nhân SETCO với hàng chục máy bay vận tải cỡ nhỏ rồi qua trung gian của một số quan chức, Ballesteros bí mật ký hợp đồng với CIA để cung cấp quần áo, lương thực, vũ khí, đạn dược cho phe Contras. Được phép của CIA, máy bay SETCO hàng tuần hạ cánh xuống sân bay Miami, bang Florida nhận đồ viện trợ nhưng cùng với đó, hàng tấn cocain được tuồn ra ngoài cho các đầu mối ở Mỹ. Sau này khi Ballesteros đã bị bắt, trong các phiên điều trần trước Quốc hội Mỹ, CIA phủ nhận sự dính líu của mình với đường dây ma túy của Ballesteros.

Trước sự việc cocain bỗng dưng tràn ngập các bang bờ Đông nước Mỹ mặc dù tuyến đường vận chuyển Colombia - Caribe đã bị triệt hạ, Cục Phòng chống ma túy Mỹ (DEA) cử đặc vụ giỏi nhất là Enrique Camarena Salazar (mật danh Kiki) với nhiệm vụ tìm ra ai là kẻ đứng đầu trong việc đưa cocain vào Mỹ. Phải mất 3 năm (1980-1982) Kiki mới biết cây coca được Ballesteros thuê đất, thuê người trồng ở bang Chihuahua, Mexico. Sau đó nó được tinh chế thành cocain rồi chuyển về Honduras, giao cho Ballesteros. Từ đây, cocain theo máy bay của Hãng SETCO đến bang Miami. Báo cáo của Kiki cho thấy chỉ riêng năm 1982, lượng cocain vào Mỹ có giá 1,2 tỉ USD khi bán trên thị trường!

Cựu tổng thống Hernandez (giữa) khi bị dẫn độ sang Mỹ.

Giữa tháng 2-1985, Kiki bị phát hiện và bị bắt. Sau khi chịu sự tra tấn suốt 30 ngày trong ngôi biệt thự số 881 đường Lope de Vega, thi trấn Colonia Jardines del Bosque, phía Tây thành phố Guadalajara, Kiki bị giết. Thi thể của ông được tìm thấy ngày 5/3/1985 trong bọc nilon ở vùng nông thôn bên ngoài thị trấn La Angostura, bang Michoacán. Hộp sọ của ông bị một thanh thép đâm xuyên qua, 9 xương sườn ở cả hai bên bị gãy. Kết quả điều tra của DEA cho thấy Manuel Ibarra Herrera, cựu Giám đốc Cảnh sát tư pháp liên bang Mexico và Miguel Aldana Ibarra, cựu Giám đốc Interpol ở Mexico đã báo cho Ballesteros biết Kiki là đặc vụ ngầm.

Trực tiếp tra tấn và giết Kiki là Javier Vásquez Velasco còn bác sĩ Humberto Álvarez Macháin làm nhiệm vụ kéo dài sự sống của Kiki để ông phải khai ra những điều cần thiết. Tuy nhiên những thông tin do Kiki thu thập và gửi về trước đó đã giúp DEA xác định kẻ cầm đầu đường dây đưa cocain vào Mỹ dưới vỏ bọc yểm trợ lực lượng Contras thông qua Hãng hàng không SETCO là Ballesteros!

Mẻ lưới đáng giá

Ngày 9/3/1986, 4 ngày sau khi xác Kiki được tìm thấy, đặc vụ DEA vào một căn phòng trong một khách sạn ở Guadalajara, nơi Ballesteros thuê mướn nhưng hắn đã rời đi vài hôm trước đó. Kiểm tra ngôi biệt thự số 881 đường Lope de Vega, DEA tìm thấy mấy sợi tóc rồi qua xét nghiệm, nó là của Kiki. Lệnh truy nã Ballesteros được DEA và Interpol thông báo toàn cầu cùng với việc bắt giữ tất cả các thành viên đội bay của Hãng hàng không SETCO. Việc thẩm vấn cho thấy từ khi ký hợp đồng với CIA để thực hiện chương trình cung cấp vũ khí, quân trang quân dụng cho nhóm Contras, Ballesteros thông qua SETCO đã đưa vào Mỹ một lượng cocain trị giá 6 tỉ USD, chưa kể cocain của tập đoàn Medelin Cartel và tập đoàn Sinaloa, nhiều lần phải nhờ đến Ballesteros trong việc đưa vào Mỹ.

Khi biết mình bị lộ, Ballesteros trốn sang Madrid, Tây Ban Nha rồi sang Colombia. Tại thủ đô Bogota, cảnh sát Colombia bắt Ballesteros theo đề nghị của DEA nhưng trong quá trình giam giữ để chờ dẫn độ về Mỹ, Ballesteros thông qua tay chân bên ngoài, đã đưa cho một lính canh 2 triệu USD để người này giết sĩ quan quản giáo nhà tù ngay trong phiên trực rồi mở cửa buồng giam cho Ballesteros trốn thoát.

Quay về Honduras, Ballesteros tin rằng mình sẽ được an toàn bởi sự bao che của một số quan chức cấp cao trong chính phủ. Để gây thiện cảm với dân nghèo nhằm tạo sự hậu thuẫn, Ballesteros tổ chức những chương trình từ thiện dưới hình thức tặng quà, tặng tiền. Thậm chí Ballesteros còn xây trường Maria Teresa Matta, cổng trường có tấm bảng với dòng chữ “đóng góp của gia đình Matta cho nền giáo dục của thanh niên Honduras”' cùng bức ảnh chân dung hắn. Trong ngôi biết thự sang trọng ở thủ đô Tegucigalpa, Ballesteros sống xa hoa dưới sự bảo vệ của một đội gồm những tay súng thiện chiến nước ngoài, vốn được Chính phủ Honduras ký hợp đồng huấn luyện cho lực lượng cảnh sát. Chả thế mà Ballesteros huênh hoang tuyên bố: “Cánh tay Mỹ phải dừng lại ở Tegucigalpa”.

Đầu năm 1988, sau quá trình củng cố chứng cứ, DEA chuyển toàn bộ hồ sơ Ballesteros lên Quốc hội Mỹ, dẫn đến việc Chính phủ Mỹ yêu cầu Honduras phải đồng ý cho dẫn độ Ballesteros và cựu Tổng thống Juan Orlando Hernandez. Thoạt đầu, Chính phủ Honduras từ chối với lý do người Mỹ “không có quyền can thiệp vào nội tình của quốc gia này”. Phản ứng lại, đại sứ Mỹ ở Tegucigalpa nói “sẽ công khai công bố danh sách tất cả quan chức nhà nước và các sĩ quan quân đội có liên quan đến đường dây ma túy của Ballesteros” nhưng lập trường của Honduras vẫn không thay đổi.

Vì vậy, DEA phải thực hiện một sách lược khác. Sau khi đã bí mật thỏa thuận với người đứng đầu Lực lượng cảnh sát đặc biệt Honduras, sáng 21/8/1998, khi vừa chạy bộ về đến cổng nhà, dưới sự yểm trợ vòng ngoài của cảnh sát đặc biệt, 4 đặc vụ DEA áp sát Ballesteros rồi đẩy hắn lên chiếc xe du lịch 7 chỗ. Một đặc vụ DEA kể lại: “May mắn cho chúng tôi là do chủ quan, Ballesteros đã không yêu cầu đội bảo vệ chạy cùng ông ta. Nếu không, chắc chắn là sẽ có chạm súng và có thể sẽ có nhiều người chết”.

Ballesteros (giữa) bị bắt khi vừa chạy bộ về.

Sau hơn nửa tiếng, chiếc xe rẽ vào một căn cứ không quân Mỹ ở thủ đô Tegucigalpa, nơi một máy bay C-130 đang chờ sẵn, những người áp giải Ballesteros đưa hắn đến Cộng hòa Dominica, là quốc gia thân Mỹ. Tại đây, người của Bộ Tư pháp Mỹ đọc lệnh bắt giữ Ballesteros với lý do “không có hộ chiếu” trong lúc ở Honduras, khi tin tức về việc Ballesteros bị bắt được loan truyền, các băng nhóm tội phạm đã kích động những người từng nhận “quà từ thiện” của Ballesteros tổ chức biểu tình bạo loạn. Hậu quả là một phần Đại sứ quán Mỹ ở Tegucigalpa bị đốt cháy dưới cái nhìn thờ ơ của cảnh sát.

Bị giải về Mỹ rồi sau 2 năm giam giữ, tháng 9/2020 Ballesteros ra tòa và nhận án tù chung thân không ân xá vì đã “thiết lập mạng lưới đưa cocain vào Mỹ từ năm 1978 đến 1987, cố ý giết người, đưa hối lộ”. Với cựu Tổng thống Juan Orlando Hernandez, ngày 1/7/2021, Bộ Ngoại giao Mỹ ra quyết định thu hồi thị thực nhập cảnh Mỹ của ông này vì “tham nhũng, trực tiếp liên quan đến việc vận chuyển cocain bất hợp pháp vào Mỹ”. Đến ngày 15/2/2022, cựu Tổng thống Hernandez bị bắt tại nhà riêng ở thủ đô Tegucigalpa sau khi được sự đồng ý của Tổng thống Honduras là bà Xiomara Castro.

Ngày 21/4/2022, Hernandez bị dẫn độ về Mỹ. Ngày 8/3/2024, Viện Công tố liên bang Mỹ ra cáo trạng, truy tố Hernandez với 3 tội danh: “Buôn bán ma túy, chỉ đạo cho cấp dưới làm ngơ cho Hãng hàng không SETCO vận chuyển ma túy vào Mỹ, nhận hối lộ của ông trùm ma túy Ballesteros”. Ngày 27/6/2024, Hernandez bị kết án 45 năm tù cùng với tiền phạt 8 triệu USD. Nói lời sau cùng trước khi tòa tuyên án, Hernandez cho rằng: “Tôi vô tội, đây là phiên tòa bất công. Tất cả các đảng phái chính trị ở Honduras đều nhận tiền hối lộ từ ma túy nhưng tôi thì không…”. Việc kết án Hernandez được dư luận xem là “cái giá phải trả của một tổng thống từng là một trong những đồng minh hàng đầu của Washington trong khu vực”.

Theo DEA, trong số những ông trùm cầm đầu những đường dây đưa ma túy từ Mỹ Latin vào Mỹ, Ballesteros xứng đáng với tên gọi “trùm của các trùm”. 45% lượng cocain bán trên đất Mỹ nằm dưới sự thiết kế của Ballesteros. 60% các vụ giết người xảy ra ở Honduras và 18% ở Mỹ cũng do các thành viên của Ballesteros thực hiện do cạnh tranh địa bàn hoặc trả thù. Không ít các thị trưởng, chính trị gia, tướng lĩnh quân đội, sĩ quan cảnh sát Honduras hàng tháng nhận “lương” của Ballesteros để nhắm mắt làm ngơ.

Tuy nhiên theo đánh giá của DEA, ngay cả khi Ballesteros và cựu Tổng thống Hernandez đã vào tù, vai trò của Honduras trong buôn bán ma túy không vì thế mà chấm dứt. Một quan chức của DEA cho biết vùng Moskitia ở Honduras vẫn là “vương quốc cocain”. Ông nói: “Hiện có 3 tập đoàn ma túy đang hoạt động ở Moskitia, Ebano và Mocoron. Phần lớn cocain vẫn được đưa về từ Colombia, Mexico rồi bằng nhiều cách, thẩm lậu vào Mỹ…”.

Vũ Cao (Theo DEA - Criminal Record)