Băn khoăn đề xuất cá nhân nộp thuế thu nhập như doanh nghiệp

Mức 17% tương đương doanh nghiệp nhỏ và vừa

Tại hồ sơ thẩm định dự án Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi), Bộ Tài chính đề xuất, cá nhân kinh doanh nộp thuế thu nhập 17% trên lãi. Thu nhập tính thuế được xác định bằng doanh thu của hàng hóa, dịch vụ bán ra trừ chi phí liên quan đến hoạt động sản xuất, kinh doanh trong kỳ tính thuế.

Hiện, cá nhân kinh doanh có doanh thu trên 100 triệu đồng mỗi năm phải nộp thuế thu nhập cá nhân theo tỷ lệ trên doanh thu.

Doanh thu được tính là toàn bộ tiền bán hàng, tiền gia công, tiền hoa hồng, tiền cung ứng dịch vụ phát sinh trong kỳ tính thuế từ các hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng hóa, dịch vụ. Trường hợp cá nhân kinh doanh không xác định được doanh thu, cơ quan thuế có thẩm quyền sẽ ấn định doanh thu theo quy định của pháp luật về quản lý thuế.

Tuy nhiên, từ ngày 1/1/2026, theo chủ trương bỏ hình thức thuế khoán, Bộ Tài chính đề xuất bổ sung cách tính thuế dựa trên thu nhập thay vì doanh thu.

Quy định này tương đương với quy định về thuế thu nhập doanh nghiệp đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa đang được quy định tại Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp số 67/2025/QH15, tức áp dụng thuế suất 17% đối với doanh nghiệp có tổng doanh thu năm từ trên 3 tỷ đồng đến không quá 50 tỷ đồng.

Đối với cá nhân kinh doanh có doanh thu năm dưới mức quy định của Chính phủ thì vẫn giữ phương thức tính thuế theo tỷ lệ trên doanh thu như Luật Thuế thu nhập cá nhân hiện hành.

Từ năm 2026, cá nhân kinh doanh có doanh thu dưới 200 triệu đồng/năm sẽ được miễn thuế thu nhập cá nhân, với những trường hợp vượt ngưỡng, đề xuất nộp thuế 17% trên lãi.

Đề xuất đưa ra liên tục được bàn luận trên các diễn đàn về thuế, kinh doanh online. Cá nhân kinh doanh bày tỏ thắc mắc về việc áp dụng cách tính thuế mới là “bắt buộc”, hay sẽ có thêm phương án lựa chọn khi thuế khoán không còn được áp dụng. Đồng thời, việc xác định chi phí đầu cũng rất khác nhau, có những mô hình khó xác định.

Có nên “lên đời” doanh nghiệp?

Trao đổi với PV Tiền Phong, ông Lê Văn Tuấn - Giám đốc Công ty TNHH Kế toán Thuế Keytas - cho biết, khi Luật Thuế thu nhập cá nhân số 67/2025/QH15 có hiệu lực, doanh nghiệp sẽ thực hiện nghĩa vụ thuế theo 3 mức thuế suất là: 15%, 17% và 20% (tùy doanh thu), tức thuế suất đã giảm từ 3-5% so với hiện tại.

Theo đó, ông Tuấn đặt vấn đề, có thực sự cần thiết bổ sung thêm cách tính 17% thu nhập tính thuế như doanh nghiệp, khi mà các loại hình doanh nghiệp đã tồn tại cách tính này.

“Việc tạo ra phương pháp tính thuế phức tạp có thể làm giảm động lực kinh doanh của người dân, trong khi chúng ta đang mong muốn nguồn lực của người dân được đẩy ra nền kinh tế, thay vì tích trữ tài sản vào bất động sản, vàng, tiền số và các tài sản có tính rủi ro cao. Nhà nước cần tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, phương pháp tính thuế đơn giản để khuyến khích người dân kinh doanh, từ đó khuyến khích đổi lên doanh nghiệp bằng chính sách, hoặc giảm thiểu chi phí tuân thủ”, ông Tuấn khuyến nghị.

Cũng theo ông Tuấn, có những mô hình kinh doanh dễ xác định chi phí, nhưng cũng có nhiều trường hợp sử dụng lao động gia đình, hoặc đầu vào mua trực tiếp từ người dân, khó có đủ chứng từ để xác định chi phí. Với những mô hình này, việc áp dụng thuế suất 17% trên thu nhập tính thuế khó khả thi.

Ông Tuấn cho rằng, điều quan trọng không phải là người dân kinh doanh dưới hình thức hộ hay doanh nghiệp, mà là họ thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế, trách nhiệm xã hội và trách nhiệm với người lao động. Vì vậy, cần buộc hộ, cá nhân kinh doanh xuất hóa đơn trên toàn bộ doanh thu, đồng thời nếu có lao động thì phải đóng đủ bảo hiểm cho người lao động.

Khi thực hiện thuế trên toàn bộ doanh thu thực tế, số thuế phải nộp có thể cao hơn doanh nghiệp, họ sẽ chủ động chuyển đổi lên doanh nghiệp mà không cần ép buộc.

Để quản lý, hoạch định chính sách phù hợp với hộ, cá nhân kinh doanh, ông Nguyễn Văn Được - Trưởng ban Chính sách của Hội Tư vấn và Đại lý thuế TPHCM - cho rằng cho rằng, cần phân loại kinh doanh theo lĩnh vực, quy mô doanh thu.

Ông Được đề xuất, hộ có doanh thu dưới 1 tỷ đồng/năm sẽ được miễn thuế, bất kể hoạt động trong lĩnh vực nào. Với hộ kinh doanh trong lĩnh vực nông, lâm, thủy sản, công nghiệp, xây dựng, nếu doanh thu từ 1-3 tỷ đồng thì phải kê khai, nộp thuế theo phương pháp trực tiếp. Khi doanh thu vượt trên 3 tỷ đồng, các hộ này phải kê khai thuế đầy đủ.

Với lĩnh vực thương mại, dịch vụ, mức phân loại chặt chẽ hơn. Nếu doanh thu từ 1-10 tỷ đồng, hộ kinh doanh sẽ kê khai và nộp thuế trực tiếp. Trường hợp doanh thu trên 10 tỷ đồng, bắt buộc phải thực hiện kê khai thuế như doanh nghiệp.

Việt Linh