Băn khoăn quy định chi trả lương bằng tiền mặt có thể không được trừ chi phí khi tính thuế TNDN

Chính phủ vừa ban hành Nghị định số 320/2025/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều và biện pháp để tổ chức, hướng dẫn thi hành Luật Thuế TNDN.

Khoản 8, Điều 10 quy định: “Các khoản chi không được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế:… Chi cho người lao động thuộc một trong các trường hợp sau: a) Chi tiền lương, tiền công và các khoản phải trả khác cho người lao động doanh nghiệp đã hạch toán vào chi phí sản xuất kinh doanh trong kỳ nhưng thực tế không chi trả hoặc không có chứng từ thanh toán theo quy định của pháp luật”.

Về nội dung này, ông Nguyễn Đình Cư, Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hội Tư vấn Thuế Việt Nam (VTCA) cho hay, trước đây, tại Điều 9, khoản 2 điểm m của Nghị định 218/2013/NĐ-CP quy định: Tiền lương, tiền công, các khoản hạch toán chi khác để trả cho người lao động nhưng thực tế không chi trả hoặc không có hóa đơn, chứng từ theo quy định của pháp luật…

Ông Nguyễn Đình Cư, Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hội Tư vấn Thuế Việt Nam.

“Sự khác biệt của quy định mới tại Nghị định 320/2025/NĐ-CP so với Nghị định 218/2013/NĐ-CP là có thêm từ “thanh toán”, ông Nguyễn Đình Cư nhấn mạnh.

Theo Phó Chủ tịch VTCA, từ quy định này đã phát sinh nhiều băn khoăn trong cộng đồng doanh nghiệp. Có bạn kế toán doanh nghiệp đặt câu hỏi: chi trả tiền lương cho người lao động có bắt buộc phải thực hiện quy định về thanh toán không dùng tiền mặt tương tự quy định của Luật thuế VAT? Theo quy định của Nghị định 320/2025 nếu doanh nghiệp trả lương cho người lao động bằng tiền mặt trên 5 triệu đồng/ lần thì có rủi ro không được chấp nhận chi phí hợp lý khi tính thuế TNDN hay không?

Cũng có ý kiến cho rằng Nghị định 320/2025 thay đổi để áp dụng nguyên tắc thanh toán không dùng tiền mặt trong chi trả tiền lương, tiền công.

Phân tích về vấn đề này, lãnh đạo VTCA cho rằng, thứ nhất, về tính minh bạch, rõ ràng của luật pháp: tại Luật thuế TNCN, Luật Quản lý thuế và cả Luật thuế TNDN không có điều khoản nào quy định việc trả lương cho người lao động ko được phép bằng tiền mặt. Doanh nghiệp có thể trả lương bằng chuyển khoản hoặc tiền mặt, thậm chí bằng hiện vật như hàng hóa, chứng từ có giá… Theo đó, Nghị định ko thể quy định khác và trái Luật.

Thứ hai, nếu áp dụng quy định thanh toán ko dùng tiền mặt trong chi trả tiền lương, tiền công tương tự quy định về thanh toán mua bán hàng hóa, dịch vụ của Luật thuế VAT, nếu doanh nghiệp trả lương bằng tiền mặt cho người lao động vượt quá 5 triệu đồng/lần thì sẽ bị loại khỏi chi phí số tiền lương đã chi trả. Nếu như chỉ căn cứ Nghị định 320/2025 mà chưa có sửa đổi Luật thuế TNCN, Luật thuế TNDN hoặc Luật Quản lý thuế thì phải chăng cơ quan quản lý lạm quyền, vi phạm pháp luật?

Thứ ba, lãnh đạo VTCA băn khoăn, nếu tiền lương của người lao động thực tế đã chi trả (bằng tiền mặt) lại bị loại trừ chi phí chỉ vì vi phạm quy định quản lý tiền mặt, vậy đạo lý của quy định là gì? Quyền lợi của người lao động giải quyết thế nào? Vi phạm của doanh nghiệp là thuộc hành vi nào, vi phạm hành chính hay hành vi gian lận, trốn thuế? Loại trừ chi phí tiền lương đã chi trả bằng tiền mặt có ý nghĩa gì trong quản lý thu thuế?

Thứ tư, ông Nguyễn Đình Cư chỉ rõ, quy định bắt buộc thanh toán không dùng tiền mặt trong thanh toán mua bán hàng hóa, dịch vụ gắn với sử dụng hóa đơn VAT là biện pháp mà cơ quan thuế áp dụng để ngăn ngừa việc giấu doanh thu, trốn thuế trên doanh thu kinh doanh. Tuy nhiên, thuế TNCN phát sinh trên tiền lương, tiền công là loại thuế khấu trừ tại nguồn, việc chi trả tiền lương phải căn cứ trên cơ sở hợp đồng lao động, người sử dụng lao động khi chi trả tiền lương phải khấu trừ và nộp thuế TNCN thay cho người lao động.

Do đó, theo ông Nguyễn Đình Cư nếu có chi trả bằng tiền mặt thì số thuế TNCN đều đã được tính và nộp (trừ trường hợp cố tình giấu chi phí tiền lương hoặc không trả lương, tính nhầm số thuế phải nộp). Chi phí lương được phản ánh trên cơ sở hợp đồng lao động, chứng từ kế toán về chi trả tiền lương. Theo đó, sẽ không có rủi ro trốn thuế nếu chỉ xem xét trên khía cạnh hình thức thanh toán lương bằng tiền mặt hay chuyển khoản.

Thứ năm, nếu quy định buộc trả lương bằng chuyển khoản không vì mục đích quản lý thuế, mà để tăng cường quản lý lưu thông tiền mặt và khuyến khích thanh toán ko dùng tiền mặt thì cơ quan thuế đang làm thay chức năng của ngân hàng, việc loại bỏ chi phí tiền lương chi trả bằng tiền mặt là một hình phạt không có bất cứ căn cứ pháp lý và đạo lý nào.

Trước những thực tế trên, Phó chủ tịch VTCA kiến nghị Chính phủ, Bộ Tài chính sớm có hướng dẫn cụ thể vấn đề chi trả tiền lương, tiền công bằng tiền mặt khi xác định chi phí được trừ để doanh nghiệp yên tâm thực hiện.

Huyền Châu