Bạn nói hay, nhưng có ai muốn nghe không?

“Giao tiếp là kỹ năng, không phải bản năng, và ai cũng có thể học được”. Đó là thông điệp mở đầu và cũng là tinh thần xuyên suốt cuốn sách Nói sao cho chạm lòng người của hai tác giả là TS Biên Trương và PGS.TS Nguyễn Thị Việt Hà.

Với văn phong nhẹ nhàng, gần gũi nhưng không kém phần sâu sắc, cuốn sách gợi mở cho độc giả không chỉ cách “nói điều cần nói”, mà còn cách “nghĩ điều cần nghĩ trước khi nói”, “nói thế nào để người khác muốn nghe” và “làm gì khi đã lỡ lời”.

Sách Nói sao cho chạm lòng người. Ảnh: Saigon Books.

Sự giao thoa giữa hai nền văn hóa

Một điểm nhấn thú vị làm nên chiều sâu của Nói sao cho chạm lòng người là sự giao thoa văn hóa giữa Huế - quê hương của TS Biên Trương - và nước Mỹ - nơi bà sinh sống hơn 20 năm. Nếu văn hóa cung đình Huế đặt trọng tâm vào tôn ti trật tự, sự điềm đạm và giữ lễ trong ứng xử, thì giao tiếp kiểu Mỹ lại đề cao sự trực diện, rõ ràng, rành mạch. Tác giả đã hòa quyện hai hệ giá trị tưởng chừng đối lập này để xây dựng một phong cách diễn đạt uyển chuyển, đa chiều, phù hợp với người đọc Việt Nam trong thời đại toàn cầu hóa.

Tại buổi giao lưu ra mắt sách Nói sao cho chạm lòng người ngày 22/6, TS Biên Trương chia sẻ: “Tôi may mắn được lớn lên ở Việt Nam, đặc biệt là tại Huế - nơi văn hóa cung đình cùng phong thái ăn nói vẫn được gìn giữ rất kỹ lưỡng. Từ nhỏ, mẹ đã dạy tôi ‘Chim khôn nghe tiếng rảnh rang / Người khôn nói tiếng dịu dàng dễ nghe’. Sau này, khi trở thành chuyên gia tư vấn tâm lý và phát triển cá nhân tại Mỹ, tôi càng thấm thía những lời dạy ấy. Giao tiếp không chỉ là công cụ truyền đạt, mà là cách ta thể hiện sự tôn trọng, yêu thương và kết nối sâu sắc với người khác”.

TS Biên Trương phát biểu tại sự kiện. Ảnh: Hồ Lam.

PGS.TS Trần Hữu Đức nhận định: “Dù các tác giả đang sống và làm việc ở nước ngoài, tôi không thấy một chút nào là ‘ngoại lai’ trong cuốn sách này. Thậm chí, việc họ mặc áo dài khi xuất hiện tại sự kiện hôm nay cũng là một hình thức giao tiếp đầy tinh tế”.

Không chỉ dựa trên lý thuyết từ các nghiên cứu khoa học của Đại học Harvard, cuốn sách còn đúc kết kinh nghiệm thực tiễn từ hàng nghìn cuộc tham vấn tâm lý từ những người từng tổn thương, từng khao khát được lắng nghe nhưng lại không biết cách lên tiếng sao cho không bị từ chối. Cuốn sách đưa ra những chỉ dẫn cụ thể giúp người đọc dần mở lòng, cất tiếng nói một cách trọn vẹn, để chữa lành chính mình và người khác.

“Không phải cứ mở miệng ra là giống nhau”

Là một chuyên gia đàm phán thương thảo các hợp đồng quốc tế, PGS.TS Nguyễn Thị Việt Hà nhấn mạnh: “Nói giỏi hay nói hay không nằm ở số lượng lời nói, mà ở chỗ nói trúng, nói chạm vào lòng người. Những lời xuất phát từ sự chân thành, thấu cảm sẽ lưu lại rất lâu trong tâm trí và tình cảm của người nghe”.

Tuy nhiên, bà cũng lưu ý: “Không phải cứ mở miệng ra là ai cũng giống nhau. Trước khi người nghe tiếp nhận những gì bạn nói, trái tim họ đã cảm nhận giao tiếp phi ngôn ngữ từ bạn rồi”.

PGS.TS Nguyễn Thị Việt Hà phát biểu tại sự kiện. Ảnh: Hồ Lam.

Theo các tác giả, con người có xu hướng tin vào tín hiệu phi ngôn ngữ nhiều hơn là lời nói. Vì vậy, nếu muốn lời nói chạm được vào lòng người, cần bắt đầu từ ánh mắt, biểu cảm, giọng điệu và cả năng lượng mà bạn truyền tải.

Nghiên cứu của hai giáo sư Janine Willis và Alexander Todorov (năm 2006) cho thấy: não bộ con người chỉ mất khoảng 0,1 giây - tương đương một cái chớp mắt - để định hình ấn tượng đầu tiên về người lạ. Trong khoảng thời gian ngắn ngủi đó, ta đã vô thức bị “gắn nhãn” là đáng tin hay không, thân thiện hay xa cách. Và đáng tiếc là, một khi ấn tượng ấy đã hình thành, việc thay đổi nó không hề dễ dàng.

Do đó, giao tiếp phi ngôn ngữ không phải là kỹ năng để “diễn”, mà là khả năng kết nối trung thực với cảm xúc bên trong mình. Người giao tiếp tốt không nhất thiết phải khéo nói, mà là người hiểu rõ nội tâm, biết điều chỉnh mình để trở nên dễ gần, cởi mở và tạo được cảm giác đáng tin.

TS Nguyễn Tuấn Quỳnh - CEO Saigon Books - cũng chia sẻ một câu chuyện cá nhân: “Hồi nhỏ, mẹ tôi thường nói rất nhiều và hầu như đều đúng. Nhưng cha tôi lại làm sai đến hơn 7/10 điều. Khi tôi hỏi lý do, ông nói: ‘Bố biết mẹ nói đúng, nhưng vẫn cố tình làm ngược lại vì không thích cách mẹ nói chuyện’. Hiện tại, hai người vẫn sống rất hạnh phúc - bởi mẹ tôi đã thay đổi cách ứng xử. Từ đó, tôi nhận ra lời nói đúng thôi chưa đủ, mà còn phải đúng cách, đúng lúc. Và tôi mang bài học ấy vào giao tiếp với đồng nghiệp và cấp dưới của mình”.

Diễn giả Đào Trung Thành - Phó Viện trưởng Viện Quốc tế Trí tuệ Nhân tạo ứng dụng (ABII) - bổ sung: “Một từ khóa quan trọng trong giao tiếp chính là thấu hiểu. Nhưng để thấu hiểu người khác, trước hết ta phải hiểu chính mình, hiểu cảm xúc, suy nghĩ và giới hạn của bản thân. Từ đó, ta mới có thể thực sự đồng cảm và nắm bắt được người đối diện đang cần gì”.

Trong thời đại số, nơi một phát ngôn có thể bị trích dẫn, cắt ghép và lan truyền chỉ sau một cú chạm, lời nói trở nên vừa quyền lực, vừa đầy rủi ro. Chính vì vậy, lựa chọn ngôn từ một cách nhân văn và thấu cảm không chỉ thể hiện trí tuệ cảm xúc, mà còn là hành động bảo vệ bản thân và các mối quan hệ.

Trong bối cảnh con người kết nối dễ dàng hơn bao giờ hết nhưng lại hiểu nhau ngày càng ít, cuốn sách không đơn thuần là một cẩm nang kỹ năng, mà là hành trình giúp người đọc học cách nói để thấu hiểu, để yêu thương và để được yêu thương lại.

Hoàng Yến