Băng đảng máu lạnh bậc nhất ở Mexico: Viết lại cuộc chiến ma túy bằng máu

Các thành viên băng đảng ma túy Los Zetas. Ảnh: The GrayZone

Từ thập niên 90, các băng đảng tội phạm ở Colombia, nơi sản xuất ma túy hàng đầu thế giới, thông qua Mexico để "tuồn" ma túy vào Mỹ. Điều này giúp các băng đảng ma túy Mexico giàu và quyền lực hơn nhờ khoản tiền khổng lồ từ việc bán ma túy. Nhưng nó cũng khiến các băng đảng này nảy sinh mâu thuẫn gay gắt về địa bàn, tàn bạo thanh trừng lẫn nhau. Trong loạt bài này, chúng tôi sẽ cùng độc giả tìm hiểu về một số băng đảng ma túy "làm mưa làm gió" ở Mexico cũng như các ông trùm đứng sau giật dây.

Sau khi chào tạm biệt các vị khách mời tham gia lễ rửa tội, Osiel Cardenas Guillen, ông trùm của băng Gulf, ngồi vào ghế lái của chiếc Dodge Durango sang trọng. Cha đỡ đầu của con gái Guillen cũng là đối tác làm ăn lâu dài với tay trùm này ngồi ở ghế hành khách phía trước. Sau đó, Arturo Guzman Decenas, vệ sĩ của Guillen, bước lên xe và ngồi ở ghế sau. Không chút lưỡng lự, Guzman nổ súng bắn chết cha đỡ đầu của con gái ông trùm.

Vì đã ra lệnh giết bạn làm ăn lâu năm, Guillen còn được biết đến với biệt danh "Kẻ giết bạn". Cũng kể từ vụ việc đó, Guzman chiếm được sự tin tưởng của ông trùm băng đảng Gulf.

Sau vụ giết người đó, Guzman được gọi với cái tên "Z-1". Ít ai ngờ rằng, sau này, "Z-1" chính là người sáng lập ra Los Zetas (có nghĩa là nhóm Z) - băng đảng ma túy máu lạnh bậc nhất Mexico.

Khởi đầu từ một nhóm vệ sĩ cho trùm ma túy, sau 12 năm, Los Zetas phát triển thành một trong những băng đảng ma túy quyền lực nhất ở Mexico.

Thành viên đặc biệt

Các thành viên của Los Zetas được tuyển chọn kỹ lưỡng và có nguồn gốc từ quân đội Mexico. Ảnh minh họa: NG

Khi giành được quyền lực và sự công nhận ở bang Tamaulipas, Mexico, cuối thập niên 90, ông trùm Guillen của băng đảng Gulf vẫn chưa hết lo lắng. Băng đảng này vẫn còn nhiều đối thủ ở bang Tamaulipas mà Guillen cần "phải đánh bại hoặc ít nhất là cầu hòa".

Nhận thức được rằng tương lai sẽ nhuốm máu và bạo lực, Guillen cần một đội vệ sĩ tinh nhuệ. Gã hỏi Guzman về việc tìm ở đâu được những vệ sĩ đủ tiêu chuẩn thì nhận được câu trả lời táo bạo: Quân đội Mexico.

Thông qua các mối quan hệ, Guzman khéo léo thuyết phục 31 binh sĩ Mexico rời quân đội để về dưới trướng của hắn với nhiệm vụ bảo vệ tính mạng cho Guillen.

Một số binh sĩ Mexico mà Guzman liên hệ từng hoạt động trong đơn vị đặc nhiệm Mexico Grupos Aeromoviles de Fuerzas Especiales, vốn được huấn luyện chuyên nghiệp. Tất cả các thành viên mới được trang bị tốt để thành lập một đội quân ma túy bán quân sự, lấy tên là Los Zetas, có nhiệm vụ bảo vệ và tuân theo mệnh lệnh của ông trùm băng đảng Gulf.

Giai đoạn đầu tiên trong quá trình phát triển của Los Zetas là từ năm 1997 đến tháng 10/2004, với 2 vai trò chính: Bảo vệ Guillen và săn lùng băng đảng đối thủ.

Arturo Guzman (Z-1), Rogelio Gonzalez Pizana (Z-2), và Heriberto Lazcano (Z-3) - 3 nhân vật quyền lực nhất của Los Zetas khi đó - lãnh đạo hầu hết các cuộc săn lùng rồi xử tử thành viên băng đảng đối thủ của Gulf ở bang Tamaulipas. Các hoạt động này giúp đảm bảo Gulf là băng đảng ma túy mạnh nhất ở bang Tamaulipas và khu vực dọc bờ biển vùng Vịnh của Mexico.

Quá trình huấn luyện khắt khe của Los Zetas đảm bảo tỷ lệ thành công cao trong hoạt động thanh trừng đối thủ. Các hoạt động này thường kết thúc với hành động man rợ. Những kẻ đứng đầu Los Zetas cho rằng: Nếu đối thủ sợ hãi “uy danh” thì chúng không cần phải động chân tay cũng thắng.

Huấn luyện theo phong cách quân sự là nền tảng cho thành công ban đầu của Los Zetas. Sự hiện diện của nhóm này trong hệ thống tội phạm Mexico khiến các băng đảng đối thủ phải thay đổi và khắt khe hơn trong việc chiêu mộ, huấn luyện thành viên. Nếu không, họ chỉ “còn nước chết” khi đối đầu với các thành viên Los Zetas đầy bạo lực và được đào tạo bài bản.

Khi củng cố kiểm soát bờ biển vùng Vịnh Mexico, Los Zetas ngày càng lớn mạnh. Đầu năm 2002 tới cuối năm 2004 là một khoảng thời gian quan trọng với nhóm này khi trải qua giai đoạn "tiến hóa" làm thay đổi cấu trúc cơ bản của một đội quân bán quân sự.

Tuy nhiên, trong khoảng thời gian đó, Gulf và Zetas gặp phải những tổn thất không nhỏ. Ngày 21/11/2002, Arturo Guzman (Z-1) bị bắn chết trong một cuộc đấu súng với binh sĩ Mexico ở thành phố Matamoros (bang Tamaulipas). Chưa đầy 4 tháng sau, quân đội Mexico bắt giữ ông trùm Guillen vào ngày 14/3/2003. Cựu cảnh sát Eduardo Costilla (El Coss) và Antonio Cardenas, anh trai của Guillen, nắm quyền ở băng đảng Gulf sau khi Guillen ngồi tù.

Z-1 không còn, Los Zetas do Heriberto Lazcano (Z-3) cầm đầu. Là một kẻ bạo lực và tính toán lạnh lùng, Z-3 được gọi với biệt danh "Đao phủ".

Khi Guillen ngồi tù, băng đảng Gulf suy yếu. Los Zetas bước vào giai đoạn phát triển tiếp theo, từ 2004 - tháng 1/2010.

"Cuộc ly hôn" với băng đảng Gulf

Một thành viên băng đảng Gulf. Ảnh: El Blog del Narco

Từ tháng 10/2004, Los Zetas bắt đầu một ngã rẽ mới: Tách khỏi băng Gulf. Z-3 liên hệ với các mối quan hệ trong quân đội để thiết lập các kênh chiêu mộ bí mật, đồng thời tăng cường số lượng trại huấn luyện ở bang Tamaulipas. Tại các trại huấn luyện, "tân binh" được dạy kiến thức cơ bản về chiến thuật tác chiến đơn vị nhỏ, cách sử dụng súng và thông tin liên lạc. Z-3 còn giám sát sự phát triển của một mạng lưới vô tuyến bí mật.

Tân chỉ huy của Los Zetas đã mở rộng các hoạt động phi pháp để tạo doanh thu, ngoài việc tống tiền. Một trong số đó là việc thiết lập nhiều chốt kiểm soát dọc các tuyến đường buôn ma túy. Tại các chốt này, những tổ chức buôn ma túy nhỏ hơn phải trả phí để được "bảo kê" trên tuyến đường vận chuyển an toàn.

Z-3 còn củng cố một hệ thống kế toán để sau này trở thành "xương sống" cho các hoạt động phi pháp của Los Zetas trên khắp Mexico và Trung Mỹ. Dù có tầm nhìn xa trông rộng hay không, Z-3 vẫn hiểu rằng sức mạnh của Los Zetas sẽ liên quan trực tiếp đến khả năng kiếm tiền và "rửa tiền" của nhóm này. Hơn hết, việc này cũng giúp Los Zetas vẫn hoạt động trơn tru khi tách khỏi Gulf.

Khi Gulf và Los Zetas ngày càng xa xách, El Coss, thủ lĩnh của Gulf, quyết định ra lệnh bắt cóc và sát hại một chỉ huy của Los Zetas ở thành phố Reynosa.

Miguel Trevino, thủ lĩnh thứ hai của Los Zetas, đòi El Coss thả người nhưng bị từ chối. Xung đột xảy ra giữa Los Zetas và Gulf. Cuộc đối đầu này là khởi nguồn của giai đoạn thứ 3, đánh dấu sự phát triển độc lập của Los Zetas và sự suy yếu của Gulf.

Cuộc chiến ở phía bắc và sự bành trướng

Miguel Trevino - thủ lĩnh thứ hai của Los Zetas. Ảnh: Getty

Sau sự chững lại ban đầu khi phải đối phó với tay chân của El Coss, Los Zetas quay trở lại thế giới ngầm tội phạm với nhiều căn cứ được thiết lập vững chắc ở các thành phố Nuevo Laredo, Fresnillo, Veracruz (Mexico) và thành phố Coban (Guatemala). Cuối năm 2010, Los Zetas bắt tay trở lại với hoạt động tống tiền, thu thuế và buôn bán ma túy.

Khi tách khỏi Gulf để tạo thành một băng đảng ma túy riêng, Los Zetas gặp bất lợi vì không có các mối liên hệ buôn bán ma túy ở Colombia và một số quốc gia lân cận.

Miguel Trevino, thủ lĩnh thứ hai của Los Zetas, chính là nhân tố thúc đẩy băng đảng này chuyển hướng sang buôn bán cocaine. Nguyên nhân là vì Trevino đang kiểm soát khu vực buôn lậu được cho là có giá trị nhất ở châu Mỹ thời điểm đó: Nuevo Laredo. Thành phố nằm ở bang Tamaulipas của Mexico gần tuyến đường cao tốc I-35 dẫn tới một trong những điểm nóng ma túy ở Mỹ: Thành phố Chicago.

Cuối năm 2011, bất chấp các cuộc xung đột vẫn diễn ra với băng đảng Gulf, các nhà phân tích Mexico cho rằng Los Zetas đã vượt mặt băng đảng này để trở thành băng đảng tội phạm quyền lực thứ 2 ở Mexico, chỉ chịu đứng sau băng Sinaloa của trùm ma túy El Chapo.

Mâu thuẫn nội bộ

Bên trong băng đảng Los Zetas tồn tại mâu thuẫn dẫn đến tranh giành quyền lực. Ảnh minh họa: IMS

Trong các năm 2010 và 2011, Los Zetas vượt qua được các cuộc tấn công quy mô và có hệ thống của các băng đối địch cũng như chính phủ Mexico.

Tầm nhìn chiến lược của thủ lĩnh Heriberto Lazcano (Z-3) và khả năng chịu đựng tổn thất của băng đảng này là các lý do khiến Los Zetas tồn tại dai dẳng.

Tuy nhiên, trận chiến lớn nhất của Los Zetas không phải là đối đầu với băng đảng Sinaloa mà có lẽ là giữa 2 thủ lĩnh hàng đầu của băng đảng này.

Miguel Trevino, thủ lĩnh số 2 của Los Zetas, là một cựu cảnh sát ở thành phố Nuevo Laredo. Tên này được xem là một thủ lĩnh bốc đồng. Trong khi đó, Heriberto Lazcano, thủ lĩnh số 1 của Los Zetas, lại là kẻ có đầu óc chiến lược, tập trung vào hoạt động chiêu mộ, đào tạo thành viên mới để tồn tại.

Sự khác biệt đó khiến 2 thủ lĩnh hàng đầu của Los Zetas ngày càng “không hợp nhau”. Một số nguồn tin giấu tên cho rằng Trevino không thỏa mãn với vị trí thủ lĩnh thứ 2.

Một loạt vụ bắt giữ các thành viên cấp cao của Los Zetas dưới trướng Lazcano được cho là do Trevino chỉ điểm, nhằm làm suy yếu thế lực của thủ lĩnh số 1.

Trong khi đó, tương lai của Los Zetas cũng mờ mịt khi bị chính quyền Mexico nhắm tới. Los Zetas được dự đoán sẽ bị chia rẽ thành 3 tổ chức tội phạm: Los Zetas miền Bắc, Los Zetas miền Trung và Los Zetas Guatemala. Trong bối cảnh đó, Mexico có thể phải chứng kiến các cuộc thanh trừng đẫm máu khi thủ lĩnh các tổ chức tội phạm trên tranh giành quyền lực.

Cuộc chiến ma túy ở Mexico

Theo Adam Waters, một học giả nghiên cứu về lịch sử Mỹ Latinh tại Đại học Brown (Anh), các băng đảng ma túy đã tồn tại ở Mexico trong nhiều năm nhưng chỉ trở nên khét tiếng và tàn bạo từ thập niên 90.

Trong thời gian đó, chính phủ Mỹ tập trung phần lớn nỗ lực trấn áp ma túy nhằm vào các băng đảng Colombia thông qua một số hoạt động như "Kế hoạch Colombia". Chính sách đó của Mỹ ở Colombia thu được những kết quả nhất định khi các băng đảng khét tiếng tại đây như Medellin hay Cali bị tan rã.

Tuy nhiên, "niềm vui ngắn chẳng tày gang", các băng đảng ma túy mới nổi ở Colombia chuyển sang sử dụng các tuyến đường vận chuyển an toàn hơn ở Mexico để "tuồn" ma túy vào Mỹ.

Từ đây, hoạt động buôn bán ma túy có tổ chức hình thành ở Mexico.

Trong thập niên 90, có 3 băng đảng khét tiếng nổi lên ở Mexico: Gulf, Sinaloa, và Juarez. Sự gia tăng nhanh chóng về số lượng ma túy (chủ yếu là cần sa và cocaine) đã mang về lợi nhuận khổng lồ cho các băng đảng ma túy này.

Theo một bài viết trên New York Times năm 2012, mỗi năm, băng đảng Sinaloa có doanh thu từ các hoạt động phạm pháp là khoảng 3 tỷ USD. Tiền đã biến các băng đảng ma túy từ những nhóm buôn lậu liên kết lỏng lẻo thành các tổ chức tội phạm quy mô với hoạt động vượt ra ngoài khuôn khổ buôn lậu ma túy.

Các băng đảng ma túy Mexico bắt đầu thuê hoặc tuyển mộ những "đội quân" liều lĩnh để bảo vệ địa bàn làm ăn. Các băng đảng ngày càng trở nên bạo lực hơn khi sự tranh giành nguồn hàng, địa bàn và khách hàng ngày càng gay gắt.

Thời gian đó, các băng đảng ma túy Mexico đã liên kết với các băng đảng tội phạm đường phố và những kẻ buôn người ở Mỹ để đảm bảo phân phối ma túy trên khắp nước Mỹ.

Tới những năm 2000, sự thống trị của 3 băng đảng khét tiếng ở Mexico gặp phải một "kẻ thách thức": Băng đảng mới nổi Los Zetas. Khởi đầu là một nhóm phục vụ dưới trướng của băng đảng Gulf, Zetas sau đó tách ra và quyết định tự buôn bán ma túy. Bước ngoặt này không làm thay đổi cách thức và bản chất của Zetas, vốn rất tàn bạo. Trên tất cả, chính Zetas là băng đảng viết lại cuộc chiến ma túy bằng máu, biến hoạt động của các băng đảng ma túy đơn thuần từ mua bán ma túy kiếm lời phát triển thành bắt cóc, tra tấn, buôn người và giết người man rợ.

---------------------

Ít ai ngờ được rằng trùm ma túy khét tiếng nhất Mexico - El Chapo - lại xuất thân trong một gia đình nghèo và bố mẹ đều là nông dân. Từ một sát thủ "tham vọng và liều lĩnh", El Chapo trở thành ông trùm của băng đảng Sinaloa ra sao? Mời độc giả cùng theo dõi trong bài tiếp theo, đăng sáng sớm 30/4/2023.

Nguyễn Thái - (t/h)