Báo ảnh với công nghệ: Nút chạm đến trái tim độc giả

Công nghệ đã phát triển vượt bậc và phần nào thay đổi cách làm báo và đặc biệt là cách một phóng viên ảnh tác nghiệp, đưa tin.

Hình ảnh những đoàn diễu binh đều tăm tắp như khối rubik hoặc thước phim không quân thả đạn nhiễu… trong dịp Đại lễ ngày 30/4 thể hiện sự hào hùng dân tộc đã chạm đến trái tim độc giả.

Trải dài trong lịch sử Báo chí Cách mạng Việt Nam, nhất là xu hướng độc giả xem báo trực quan như hiện nay, ảnh báo chí lại càng giữ vị trí quan trọng. Một bức ảnh không chỉ mang vai trò cung cấp thông tin, lột tả cảm xúc chân thật của bối cảnh mà còn phải truyền được cảm hứng cho người xem.

ChatGPT ra đời đã tạo ra sự thay đổi lớn trong ngành truyền thông về sản xuất và phân phối thông tin. Nếu như trước kia phóng viên phải ngồi viết tin, giờ đây AI có khả năng tự động viết tin, tạo headline, thậm chí thay thế vai trò của người dẫn chương trình (MC)…

Sự len lỏi của công nghệ là tất yếu, không tránh khỏi, song với sự đặc thù của báo chí như việc tiếp cận nguồn tin thì không có công nghệ nào có thể thay thế. Đặc biệt, với phóng viên ảnh thì khoảnh khắc chính là sức mạnh của ảnh báo chí. Khoảnh khắc thường đến trong thời điểm rất ngắn ngủi, nếu không nắm bắt được nhanh chóng, phóng viên sẽ bỏ lỡ sự kiện một cách đáng tiếc.

NHỮNG PHÓNG VIÊN ẢNH "GIỮ NGỌN LỬA NGHỀ"

Anh Trần Ngô Hải An, phóng viên ảnh Tạp chí Du lịch Việt Nam, travel blogger, chia sẻ về quá trình tác nghiệp gian nan để canh chỉnh nhằm bắt trọn khoảnh khắc ấn tượng trong dịp lễ diễu binh, diễu hành kỷ niệm 50 năm Ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

“Khó khăn và thách thức lớn nhất khi tác nghiệp là việc lựa chọn vị trí đứng để có bức ảnh tốt nhất, vì đây là sự kiện lớn, an ninh kiểm tra rất gắt gao, cùng một lúc diễn ra nhiều hoạt động khác nhau như diễu binh, diễu hành, bắn pháo… nên việc tính toán đứng ở đâu, bắt khoảnh khắc nào là rất khó”, anh An chia sẻ; đồng thời, anh An cho biết việc chuẩn bị kỹ lưỡng, liên tục tìm kiếm và chụp thử nghiệm là điều quan trọng nhất.

“Ngày diễu binh, có vị trí đẹp ai cũng chụp hết rồi, tôi nghĩ ngay tới việc phải tìm khung hình khác. Tôi đã xin lên nóc nhà Diamond để chụp xuống nên có góc nhìn khác lạ hơn… Hay như để có thước phim về trực thăng, tôi phải đến TP.Biên Hòa 4 lần… Đó là những ngày mà tôi phải thức khuya dậy sớm, liên hệ tác nghiệp chỉ với mong muốn không bỏ lỡ những khoảnh khắc quan trọng nhất”, anh An chia sẻ.

Bàn về kinh nghiệm tác nghiệp, nhà báo Nguyễn Tiến Anh Tuấn, Phó Ban Thư ký tòa soạn, Trưởng khối nội dung Media, Báo Dân trí, cho biết 10 năm trước để gửi một bức ảnh đưa tin nóng về tòa soạn có lẽ phải mất ít nhất 5-7 phút.

Nhưng hiện nay, với một bài live cập nhật trực tiếp, một tòa soạn báo chỉ mất trên dưới một phút để đưa một bức ảnh chụp tại hiện trường lên mặt trang báo điện tử. Với thế giới, tốc độ này còn khủng khiếp hơn với chỉ khoảng hơn 10 giây. Tuy nhiên, đó chỉ là những tính toán trong môi trường, điều kiện lý tưởng nhất có thể, còn thực tế tác nghiệp khó khăn hơn khá nhiều.

Ví dụ, tại sự cố sạt lở do mưa lũ làm vùi lấp Làng Nủ (Lào Cai) sau đợt bão Yagi năm 2024, phóng viên Báo Dân trí có mặt đầu tiên tại hiện trường nhưng không thể gửi ảnh và thông tin về tòa soạn vì không có sóng viễn thông.

Lúc này một phóng viên đã nhanh trí tìm kiếm một cán bộ đơn vị cứu hộ đi cùng lãnh đạo tỉnh Lào Cai để xin dùng nhờ Internet có đường truyền riêng để gửi về Hà Nội. Sau đó vài giờ, khi kỹ thuật viên Viettel hỗ trợ sóng thì toàn bộ khu vực mới có sóng, các báo mới phát ảnh và tin được, nhưng đến lúc đó Báo Dân trí đã lên tin bài sớm hơn rồi.

Hoặc tại sự kiện Kỷ niệm 50 năm Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, khu vực sân khấu và các tuyến đường có diễu binh, diễu hành đều bị phá sóng, phóng viên khó có thể gửi ảnh về được.

“Cánh phóng viên đã nhanh trí tìm cách xin wifi các nhà hàng, quán cà phê dọc tuyến đường mình sẽ tác nghiệp từ trước. Đến các buổi sơ duyệt, tổng duyệt và chính thức, khi tác nghiệp mà cần gửi ảnh cập nhật nhưng sóng điện thoại không có, họ tìm ngay điểm gần nhất để xin kịp gửi ảnh về tòa soạn. Mẹo nhỏ này cũng hên xui, có lúc hiệu quả và cũng có thời điểm không thành công vì khi đến lúc cần thì không thể kết nối bất cứ wifi nào được cả...”, anh Tuấn cho hay.

TẬN DỤNG THẾ MẠNH CÔNG NGHỆ TRONG TÁC NGHIỆP BÁO CHÍ

Theo nhà báo Nguyễn Tiến Anh Tuấn, cách đây 20 năm, vào những năm đầu thế kỷ 21, báo ảnh đã có một cuộc cách mạng khi máy ảnh phim dần được chuyển sang máy ảnh số. Đó là bước nhảy vọt giúp các nhà báo cắt bớt được thời gian xử lý buồng tối (tráng rửa phim ra ảnh). Đó cũng là giai đoạn bắt đầu phát triển của báo điện tử tại Việt Nam. Có thể nói đây là thời đại vàng của ảnh báo chí, đặc biệt là báo ảnh.

Hiện nay, công nghệ đã phát triển vượt bậc và phần nào thay đổi cách làm báo và đặc biệt là cách một phóng viên ảnh tác nghiệp, đưa tin. Những siêu máy ảnh không gương (mirrorless) ra đời có cảm biến lên đến 100 triệu điểm ảnh tạo ra những bức ảnh siêu chi tiết giúp biên tập, cắt ảnh thoải mái mà vẫn nét; tốc độ chụp lên đến 30, 60, thậm chí 120 hình/giây giúp phóng viên không bỏ lỡ bất cứ khoảnh khắc nào.

Đặc biệt là khả năng lấy nét vượt trội khi máy ảnh tự động tìm kiếm khuôn mặt, mắt người, thậm chí mắt động vật, xe cộ, máy bay,… việc của phóng viên ảnh chỉ là di máy ảnh và ống kính theo và bấm.

“Tốc độ gửi ảnh, truyền dữ liệu của phóng viên cũng đã nhanh hơn trước với mạng 5G siêu nhanh. Nếu là khoảng 10 năm trước chúng ta còn đang lọ mọ cắm USB 3G vào máy tính và kết nối hoặc tìm một quán cafe Internet thì nay dễ và nhanh hơn nhiều”, anh Tuấn chia sẻ.

Nhà báo Nguyễn Tiến Anh Tuấn trong một lần tác nghiệp.

Điện thoại thông minh cũng đóng vai trò quan trọng hỗ trợ các phóng viên với khả năng chụp ảnh vượt trội, những chiếc smartphone có khả năng chụp ảnh lên đến 100 triệu điểm ảnh, nhiều tiêu cự ống kính siêu rộng đến siêu tele đã thách thức nhiều hãng máy ảnh lớn.

Các phần mềm, ứng dụng xử lý ảnh cũng dễ dàng được cài đặt trên máy tính và smartphone để edit ảnh nhanh, thậm chí ngay cả các smartphone cũng tích hợp sẵn tính năng xử lý, chỉnh sửa ảnh chuyên dụng như chỉnh màu, sáng - tối, nhiệt độ màu, độ nét, tương phản…

Những điều kiện trên đã giúp người phóng viên ảnh có những bức ảnh chất lượng có độ nét cao hơn, bắt được nhiều hình hơn để không bỏ lỡ khoảnh khắc đáng tiếc nào, và đặc biệt là đưa tin nhanh hơn để cạnh tranh tốc độ với các báo đối thủ.

CỦNG CỐ NIỀM TIN ĐỘC GIẢ TRƯỚC CƠN BÃO AI

Nhà báo Nguyễn Tiến Anh Tuấn kể thêm: giữa năm 2023, khi tham gia chuyến tham quan - học tập ngắn hạn về báo chí tại Mỹ, anh có cơ hội tham dự hai buổi thảo luận thú vị liên quan đến ảnh báo chí về cách kiểm chứng, xác thực các bức ảnh, video thật hay giả.

“Giữa năm 2023, một sinh viên thực tập gửi bài ảnh cho tôi nhận xét, từng ảnh trong bài quá hoàn hảo, gọn sạch khiến tôi khá bất ngờ. Sau khi đối chiếu với những bức ảnh gốc, cậu sinh viên năm thứ 3 tự nhận rằng đã dùng tính năng AI mới cập nhật trên phần mềm photoshop để tẩy xóa toàn bộ những nhân vật thừa, vướng trong ảnh, những vật thể, tiểu tiết làm “rác” ảnh, hoàn hảo đến mức không thể phát hiện ra”, anh Tuấn cho biết thêm.

Theo anh Tuấn, hiện tại có một số công cụ AI miễn phí và trả phí cho phép người dùng kiểm chứng nội dung text hoặc ảnh hay video xem đó là thật hay do AI tạo ra. Tuy nhiên, các kết quả đưa ra không tuyệt đối và chỉ mang tính tham khảo. Người biên tập ảnh vẫn chủ yếu dựa vào kỹ năng, kinh nghiệm và sự nhạy bén của người làm nghề để kiểm chứng và xác thực ảnh AI. Điều này đòi hỏi người làm báo càng phải học nhiều hơn, trang bị kỹ năng tốt hơn cho mình trước những thách thức lớn từ AI nói riêng và công việc nói chung.

Tuy nhiên, đây lại chính là cơ hội để những người chụp “ảnh thật” thể hiện chỗ đứng giữa cơn bão tạo “ảnh giả” từ AI. Lòng tin của xã hội với báo chí sẽ ngày càng được củng cố vững chắc hơn, độc giả đọc báo sẽ đặt niềm tin vào nội dung và hình ảnh chân thực do phóng viên tác nghiệp mang lại...

Nội dung đầy đủ của bài viết được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 24+25-2025 phát hành ngày 16/06/2025. Kính mời Quý độc giả tìm đọc tại đây:

https://postenp.phaha.vn/tap-chi-kinh-te-viet-nam/detail/1453

Đỗ Mến