Báo chí thời chuyển đổi số: Giữ lửa nghề, bứt phá để phát triển bền vững

Sinh viên báo chí thời chuyển đổi số

Trong hành trình 100 năm vẻ vang của báo chí cách mạng Việt Nam, lớp sinh viên báo chí hôm nay đang từng bước viết tiếp truyền thống bằng tinh thần chủ động học hỏi và đổi mới không ngừng. Họ là lực lượng trẻ đầy tiềm năng, đang rèn luyện để trở thành những người làm báo đa năng, linh hoạt và sáng tạo trong một môi trường truyền thông thay đổi từng ngày.

Sinh viên Trường Cao đẳng Phát thanh – Truyền hình II chạy thử chương trình truyền hình trực tiếp. Ảnh: Hoài Linh.

Tại các cơ sở đào tạo như Học viện Báo chí và Tuyên truyền, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh), Đại học Khoa học Huế hay Trường Cao đẳng Phát thanh – Truyền hình II, hoạt động đào tạo báo chí đang có bước chuyển mình mạnh mẽ. Chương trình học ngày càng bám sát thực tiễn, kết hợp giữa lý luận và kỹ năng thực hành, tích hợp công nghệ mới, sản xuất nội dung đa nền tảng. Sinh viên không chỉ học viết tin, làm truyền hình mà còn được đào tạo làm nội dung cho mạng xã hội, podcast, video ngắn…

Tại Trường Cao đẳng Phát thanh – Truyền hình II, sinh viên được tiếp cận thiết bị chuyên dụng từ sớm, tham gia sản xuất chương trình truyền hình, talkshow, phim ngắn và sự kiện thực tế. Điều này giúp họ sớm hình thành kỹ năng nghề nghiệp và tinh thần làm báo chuyên nghiệp ngay từ giảng đường.

Sinh viên Lê Thị Ngọc Thương (năm cuối) chia sẻ: “Làm báo thời đại số có nhiều công cụ hỗ trợ, nhưng điều quan trọng là phải biết chọn lọc, kiểm chứng để mang đến giá trị thật”. Bạn Lý Như Tuyền thì nhấn mạnh: “Làm báo không chỉ là viết mà còn là sáng tạo nội dung. Khi chương trình mình quay dựng được lên sóng, cảm giác rất tự hào!”. Còn bạn Lưu Đỗ Minh Phương (sinh viên năm nhất) cho biết: “Ngay học kỳ đầu, chúng em đã học kỹ năng lấy tin và được đi thực tế, rất hứng thú với nghề”.

Thế hệ sinh viên hôm nay không chỉ học làm báo mà còn học làm truyền thông tích hợp, nắm bắt thuật toán mạng xã hội, hiểu công chúng mục tiêu và xây dựng thương hiệu cá nhân. Họ có khả năng tự lan tỏa thông điệp xã hội thông qua Facebook, YouTube, TikTok… – những công cụ thân thuộc nhưng hiệu quả nếu biết sử dụng đúng cách.

Tuy nhiên, thách thức đi kèm cơ hội. Họ phải không ngừng học hỏi, giữ vững đạo đức nghề nghiệp, bản lĩnh chính trị và khát vọng phụng sự cộng đồng. Đó cũng là nền tảng để báo chí Việt Nam không chỉ phát triển mạnh về kỹ thuật mà còn vững vàng về tư tưởng và nhân văn.

Báo chí “tinh – gọn – mạnh”

Cũng nằm trong dòng chuyển đổi ấy, tại buổi tọa đàm với chủ đề “Báo chí tinh – gọn – mạnh” mới đây, ông Từ Lương – Giám đốc VTV9, nguyên Giám đốc Trung tâm báo chí TP Hồ Chí Minh cho rằng: trong bối cảnh ngân sách nhà nước thu hẹp, mạng xã hội chiếm lĩnh thị phần quảng cáo và yêu cầu tinh giản bộ máy ngày càng khắt khe, báo chí Việt Nam buộc phải thay đổi mô hình tổ chức để thích nghi và tự chủ.

Một buổi học tại thực hành của sinh viên báo chí tại phim trường Trường Cao đẳng Phát thanh – Truyền hình II. Ảnh: Hoài Linh.

Theo Nhà báo Anh Tú (Báo Lao Động) cho rằng, trong giai đoạn hiện nay cần ưu tiên tinh gọn bộ máy – mạnh về nội dung. Việc sáp nhập, đổi tên cơ quan báo chí cần đi kèm với thay đổi tư duy quản trị, tái cấu trúc quy trình sản xuất, ứng dụng công nghệ và xây dựng tòa soạn hội tụ – nơi sản xuất nội dung cho nhiều nền tảng một cách đồng bộ và chuyên nghiệp. Việc tổ chức lại không chỉ là cắt giảm mà là tối ưu hóa nguồn lực, trao quyền cho đội ngũ phóng viên đa năng, quản lý nội dung theo mô hình hiện đại.

Nhà báo Nguyễn Lê (báo Hà Nội Mới) cho rằng, phát triển kinh tế báo chí phải hướng tới tự chủ tài chính. Trong bối cảnh khó khăn về tài chính, các cơ quan báo chí đang phải tìm hướng đi mới: từ mô hình đặt hàng – đấu thầu thông tin của Nhà nước đến việc góp vốn vào doanh nghiệp, phát triển sản phẩm số, tăng nguồn thu từ nội dung chất lượng cao. Tuy nhiên, tự chủ không có nghĩa là “bị bỏ rơi” mà cần có khung pháp lý minh bạch, cơ chế hỗ trợ linh hoạt và chính sách khuyến khích sự phát triển đa dạng.

Trong khi đó, theo Nhà báo Thanh Hải - Tạp chí Doanh Nhân Sài Gòn, trong bối cảnh đất nước đang vươn mình mạnh mẽ, hội nhập sâu rộng vào đời sống quốc tế, báo chí cách mạng Việt Nam nhất định phải đổi mới, là tất yếu. Như lời huấn thị của Tổng Bí thư Tô Lâm, báo chí cần tiếp tục vươn lên mạnh mẽ để phục vụ sự nghiệp phát triển trong kỷ nguyên mới của đất nước. “Đổi mới báo chí không chỉ dừng lại ở hình thức mà cốt lõi là tinh gọn bộ máy, nâng cao chất lượng nội dung, bảo đảm đúng tôn chỉ, mục đích và đáp ứng tốt hơn nhu cầu của bạn đọc trong môi trường truyền thông cạnh tranh khốc liệt với các nền tảng số”.

Sinh viên tập làm báo hình. Ảnh: Hoài Linh.

Chia sẻ thêm về vai trò người quản lý, Nhà báo Thanh Hải cho rằng, tư duy lãnh đạo, chỉ đạo và quản lý báo chí cần thay đổi theo hướng xây dựng và kiến tạo một môi trường làm việc tích cực, chuyên nghiệp. Người lãnh đạo không chỉ điều hành mà cần trở thành "kiến tạo", tạo điều kiện để đội ngũ phóng viên, nhà báo phát huy tối đa năng lực, tinh thần trách nhiệm và bản chất cách mạng của báo chí cách mạng Việt Nam. “Việc sáp nhập, đổi tên cơ quan báo chí phải gắn liền với đổi mới tư duy quản trị, tái cấu trúc quy trình sản xuất và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ. Tất cả nhằm hướng tới mục tiêu xây dựng mô hình tòa soạn hội tụ. Hội tụ là mạnh, nhưng phải tổng hòa. Hội Tụ không chỉ nơi sản xuất nội dung đa nền tảng một cách đồng bộ, mà còn hiệu quả và chuyên nghiệp”, Nhà báo Thanh Hải nói.

Sự chuyển mình của báo chí Việt Nam trong thời đại số sẽ không thể thành công nếu thiếu sự đồng hành giữa ba trụ cột: cơ sở đào tạo – cơ quan báo chí – chính sách nhà nước. Sinh viên là lực lượng dự bị, tòa soạn là nơi chuyển hóa sáng tạo thành sản phẩm, còn chính sách là hành lang bảo vệ và dẫn dắt.

Thế hệ trẻ đang bước vào nghề với sự tự tin, linh hoạt và khát vọng cống hiến. Các cơ quan báo chí thì đang tái cấu trúc, tìm kiếm mô hình vận hành bền vững. Và các nhà quản lý thì định hướng hệ sinh thái báo chí phát triển theo hướng tinh – gọn – mạnh, tự chủ – hiện đại – nhân văn.

HOÀI LINH