Báo chí trong thời kỳ kỷ nguyên số: Cần luật mới cho sứ mệnh mới

Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lê Hải Bình chủ trì phiên thảo luận tại Hội thảo. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Việc sửa đổi, bổ sung Luật Báo chí là cần thiết nhằm hoàn thiện quy định pháp luật để thể chế hóa chủ trương, chính sách của Đảng về báo chí; khắc phục những hạn chế, bất cập trong quy định pháp luật về báo chí hiện hành.

Đó là nhận định của ông Phan Xuân Thủy, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương trong Hội thảo “Hoàn thiện pháp luật để báo chí phát triển trong kỷ nguyên số” diễn ra ngày 16/5 tại Hà Nội.

Mô hình "tổ hợp báo chí truyền thông" lần đầu có trong dự thảo Luật

Theo ông Phan Xuân Thủy, trong bối cảnh truyền thông toàn cầu chuyển dịch mạnh mẽ sang nền tảng số, Việt Nam đang đứng trước yêu cầu cấp thiết phải điều chỉnh hành lang pháp lý cho báo chí.

Việc sửa đổi, bổ sung Luật Báo chí nhằm điều chỉnh, quản lý hoạt động báo chí phù hợp trong bối cảnh khoa học, công nghệ, truyền thông hiện đại phát triển mạnh mẽ, tạo hành lang pháp lý cho hoạt động báo chí phát triển trong kỷ nguyên số.

Tại Hội thảo, nội dung về mô hình "tổ hợp báo chí truyền thông" đã thu hút sự quan tâm của nhiều đại biểu. Các đại biểu cho rằng, đây là lần đầu tiên mô hình này được đưa vào dự thảo Luật Báo chí sửa đổi, đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc hiện đại hóa hệ thống báo chí Việt Nam.

Ông Phan Xuân Thủy, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Tiến sỹ Lê Hải, Trưởng ban Tạp chí Cộng sản điện tử đánh giá cao mô hình này và cho rằng, trong bối cảnh báo chí cần truyền tải thông tin nhanh, mạnh và toàn diện, việc tích hợp báo viết, phát thanh, truyền hình và mạng xã hội là điều không thể thiếu.

Nêu một số ví dụ về sự hình thành và phát triển các tập đoàn truyền thông của nước ngoài, Tiến sỹ Lê Hải cho rằng việc hình thành các tổ hợp truyền thông hoạt động tương tự như các tập đoàn truyền thông của nước ngoài là nhu cầu phát triển khách quan nội tại của báo chí Việt Nam. Việc tổ chức các tổ hợp truyền thông tại Việt Nam hiện nay là cần thiết.

“Đối với báo chí Việt Nam, mặc dù có những bước phát triển lớn, song so với khu vực và thế giới, truyền thông của Việt Nam có quy mô, tiềm lực, sức cạnh tranh còn hạn chế. Chúng ta rất cần những tập đoàn truyền thông lớn, những đầu tàu kéo kích thích cả lĩnh vực truyền thông phát triển, đồng thời có khả năng cạnh tranh với bên ngoài,” Tiến sỹ Lê Hải chia sẻ.

Cũng theo Tiến sỹ Lê Hải, tổ hợp truyền thông báo chí ra đời sẽ là nhân tố góp phần hoàn thiện những vấn đề đang còn khuyết thiếu và yếu của nền truyền thông nước ta như về thể chế, điều kiện, môi trường báo chí, mô hình tổ chức cơ quan báo chí, chiến lược quy hoạch...

Phó Tổng Giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam Phạm Mạnh Hùng cho rằng mô hình tổ hợp truyền thông báo chí đã được triển khai tại nhiều quốc gia. Mô hình báo chí Việt Nam có nhiều điểm khá tương đồng với Trung Quốc nên có thể tham khảo thêm ở quốc gia này. Tuy nhiên, để báo chí Việt Nam phát triển, ông Phạm Mạnh Hùng cho rằng, cần bám sát bối cảnh kỷ nguyên mới, kèm theo đó là các chính sách để phát triển.

Báo chí tự tạo nguồn lực phát triển

Một trong những nội dung được quan tâm tại hội thảo là kinh tế báo chí. Quảng cáo, vốn là nguồn thu chủ lực, đang dần rời bỏ báo chí truyền thống để tìm đến các nền tảng xuyên biên giới.

Đóng góp ý kiến tại hội thảo, ông Lê Quốc Vinh, Chủ tịch Le Group cho hay báo chí hiện có 4 nguồn thu chính: Nguồn thu từ doanh nghiệp như quảng cáo, phi quảng cáo (và các đại lý quảng cáo); doanh thu từ dự án xã hội; doanh thu từ độc giả; doanh thu từ hoạt động tự doanh gồm hoạt động kinh doanh sản phẩm và dịch vụ của cơ quan báo chí, dựa trên hệ sinh thái báo chí.

Ông Lê Quốc Vinh, Chủ tịch Le Group phát biểu. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Theo ông Lê Quốc Vinh, nguồn thu thứ 4 ngày càng quan trọng với các cơ quan báo chí. Về hoạt động tự doanh, có thể phát triển nhưng kiểm soát để không xa rời hoạt động cốt lõi.

“Vì vậy, tôi xin đề xuất đưa vào dự thảo Luật làm sao mở điều kiện cho các cơ quan báo chí chủ động phát triển hệ sinh thái báo chí, khai thác các nguồn lực dữ liệu riêng, tạo ra nguồn lực phát triển riêng,” ông Vinh nêu ý kiến.

Ông Phùng Công Sưởng, Tổng Biên tập Báo Tiền Phong chỉ rõ thực trạng, báo chí hiện nay chủ yếu sống bằng ngân sách nhà nước, trong khi bán nội dung gần như không còn khả thi, quảng cáo sụt giảm và các nguồn viện trợ, tài trợ thiếu ổn định.

“Muốn báo chí phát triển bền vững, phải có cơ chế pháp lý rõ ràng về quyền tự chủ tài chính và khuyến khích phát triển hệ sinh thái báo chí số,” ông Phùng Công Sưởng cho biết.

Tổng Biên tập Báo Tiền Phong cho rằng liên kết báo chí là vấn đề rất cần quan tâm. Một cơ quan báo chí tốt cần có nền tảng công nghệ mạnh, một doanh nghiệp công nghệ của chính mình. Khi định giá một tờ báo như Tiền Phong, phải định giá cả thương hiệu, cả hệ sinh thái công nghệ, cả giá trị tài sản số. Báo chí không thể phát triển nếu không được nhìn nhận như một hệ sinh thái truyền thông đa nền tảng.

Ông Sưởng cho rằng Luật Báo chí (sửa đổi) lần này cần tháo gỡ các điểm nghẽn, đặc biệt là ở kinh tế báo chí, mô hình tổ chức, cơ chế hoạt động và quyền tự chủ của cơ quan báo chí, để thực sự mở đường cho báo chí Việt Nam phát triển chuyên nghiệp, hiện đại và hội nhập.

Góp ý hoàn thiện pháp luật để báo chí phát triển trong kỷ nguyên số, ông Nguyễn Tiến Bình, Tổng Biên tập Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam đề nghị, trong dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) quy định, những đơn vị nào kinh doanh sản phẩm về báo chí thì phải thỏa thuận, làm việc với cơ quan báo chí. Như vậy, các tòa soạn báo chí mới thu được tiền từ báo chí, chứ không phải đọc miễn phí như hiện nay.

Nhà báo Nguyễn Tiến Bình kiến nghị nên có một cơ quan trung gian báo chí. Hiện nay, mỗi tờ báo đều có một tôn chỉ mục đích khác nhau, khi phản ánh kiến nghị của người dân, nhiều chuyên mục lại không phù hợp, không thể đăng tải được. Theo ông Bình, nên chăng cần có một trung gian báo chí để người dân muốn hỗ trợ có thể được tiếp cận.

Trao đổi về vấn đề này, nhà báo Nguyễn Thị Sự, Phó Tổng giám đốc Thông tấn xã Việt Nam cho rằng cần có cơ chế đặc thù về tài chính, lao động, tiền lương, công nghệ cho mô hình báo chí truyền thông đa phương tiện.

Bà Nguyễn Thị Sự, Phó Tổng giám đốc Thông tấn xã Việt Nam. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Ngoài ra, bà Sự nêu ý kiến về nội dung bản quyền tác phẩm báo chí. Cụ thể, Điều 39 dự thảo Luật quy định: “Cơ quan báo chí phải thực hiện các quy định của pháp luật về quyền tác giả, quyền liên quan khi đăng, phát tác phẩm báo chí.”

Bà Nguyễn Thị Sự cho rằng điều này mới chỉ quy định về trách nhiệm của cơ quan báo chí trong việc thực hiện quy định về quyền tác giả, trong khi đối tượng cần bảo vệ là bản quyền đối với tác phẩm báo chí. Tác phẩm báo chí khi được đăng tải bởi các cơ quan báo chí hay các nền tảng, nhà mạng thì những đơn vị này đều cần thực hiện nghĩa vụ về bản quyền đối với các tác phẩm báo chí đó.

Bà Nguyễn Thị Sự đề nghị cần quy định rõ hơn trong dự thảo Luật về nội dung này cũng như có các điều khoản xử lý mạnh mẽ hơn đối với hành vi vi phạm bản quyền, cũng là bảo vệ quyền lợi hợp pháp, chính đáng của các tác giả./.

Hội thảo do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp Hội Truyền thông số Việt Nam, Cục Báo chí và Tạp chí VietTimes phối hợp tổ chức nhằm lấy ý kiến đóng góp hoàn thiện hệ thống pháp luật, đề xuất các quy định cụ thể, góp ý xây dựng dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) trước khi trình Chính phủ, Quốc hội xem xét, thông qua. Sự kiện diễn ra trong bối cảnh đặc biệt nhân kỷ niệm 100 năm ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025).

(Vietnam+)