Báo chí, truyền thông 4.0: Vừa hợp tác vừa cạnh tranh

Trong bối cảnh công nghệ phát triển không ngừng, báo chí-truyền thông truyền thống và báo chí-truyền thông mới cùng tồn tại, vừa hợp tác vừa cạnh tranh. Từng là ông vua trong việc truyền tải thông tin, báo in đang dần bị thay thế bởi các nền tảng tin tức trực tuyến, blog và mạng xã hội. Tuy nhiên, sự chuyển dịch này mở ra cơ hội cho báo chí số, ấn phẩm chuyên biệt và phóng sự điều tra sâu rộng - những lĩnh vực vẫn được đánh giá cao, ông Dante St James, nhà tư vấn kỹ thuật số nổi tiếng của Úc, nhận định.

Tại Úc, các tờ báo như The Sydney Morning Herald đã chuyển đổi sang mô hình kỹ thuật số, duy trì doanh thu qua việc phát triển các nội dung thu phí. Các đài truyền hình như ABC, SBS… đã phát triển nền tảng số toàn diện, cho phép khán giả phát trực tiếp chương trình hoặc xem lại trên thiết bị cá nhân.

Các hãng tin, công ty truyền thông truyền thống đang tận dụng kỹ thuật số trong khi vẫn bảo vệ giá trị cốt lõi của báo chí như khách quan, toàn diện, được kiểm chứng… Các dự án hợp tác giữa nhà báo truyền thống và người am hiểu kỹ thuật số ngày càng phổ biến, kết hợp sự nghiêm ngặt của báo chí cổ điển với sự linh hoạt, sáng tạo của các định dạng truyền thông hiện đại. The Guardian Australia đã hợp tác với BuzzFeed để kết hợp báo chí điều tra chuyên sâu với nội dung lan truyền (viral), giúp thu hút khán giả trẻ vốn ít quan tâm đến tin tức truyền thống.

Tòa soạn The Washington Post ngày nay. Tính từ khi thành lập (ngày 6/12/1877) đến nay, tờ báo này giành giải Pulitzer 76 lần. Ảnh: Zonda Media

Hơn nữa, các phương pháp kể chuyện đa phương tiện như sử dụng video, đồ họa thông tin, bài viết tương tác… đang định hình lại cách câu chuyện được truyền tải. Phương pháp này không chỉ thu hút sự chú ý mà còn cung cấp một giải pháp trung hòa giữa nội dung chất lượng cao của truyền thông truyền thống và tính hấp dẫn, dễ chia sẻ của truyền thông mới.

Chiến lược “kiềng 3 chân”

Theo chuyên gia James, để tồn tại và phát triển, các cơ quan báo chí, tổ chức truyền thông lâu đời cần tiếp tục đổi mới theo ba hướng cụ thể là ứng dụng công nghệ tiên tiến, tập trung vào báo chí chuyên sâu và độc quyền, tăng cường tương tác cộng đồng.

Trí tuệ nhân tạo (AI) và phân tích dữ liệu có thể nhanh chóng cung cấp thông tin sâu về hành vi độc giả, hiệu suất nội dung và xu hướng mới. AI có khả năng hỗ trợ cá nhân hóa nội dung và tối ưu hóa hoạt động phân phối. Các tiến bộ công nghệ như thực tế ảo (VR) và thực tế tăng cường (AR) mở ra nhiều cơ hội mới cho việc kể chuyện nhập vai, thay đổi cách khán giả tiếp nhận tin tức. VR mở ra cách tiếp cận tin tức nhập vai, mang đến trải nghiệm độc đáo, mạnh mẽ hơn. Với bề dày kinh nghiệm trong kể chuyện, báo chí-truyền thông truyền thống có lợi thế trong việc dẫn đầu các định dạng sáng tạo này. Sự kết hợp giữa báo chí chất lượng cao và sự linh hoạt của các nền tảng kỹ thuật số mang đến một tương lai hứa hẹn.

Sự phát triển của thông tin nhanh và đa chiều trên mạng xã hội đã tạo ra “đại dương thông tin” nhưng cũng làm nổi bật nhu cầu về báo chí chất lượng cao và chuyên sâu. Báo chí truyền thống có thể phát triển bằng cách tập trung vào các vấn đề phức tạp như môi trường, biến đổi khí hậu, văn hóa bản địa, quyền con người, chính trị địa phương… vốn ít được các nền tảng kỹ thuật số chú ý. Những bài báo chất lượng cao về các vấn đề “khó nhằn” cũng dễ dàng thu hút cộng đồng độc giả trung thành.

Báo Mỹ The Washington Post vẫn duy trì di sản xuất sắc trong báo chí điều tra, gần đây phơi bày sự bất bình đẳng trong việc phân phối hỗ trợ thảm họa của Cơ quan Quản lý khẩn cấp liên bang, đặc biệt ảnh hưởng đến các cộng đồng bị thiệt thòi ở miền Nam nước Mỹ. Trong khi đó, ProPublica tiếp tục dẫn đầu trong lĩnh vực báo chí điều tra, với các cuộc điều tra gần đây làm sáng tỏ nhiều vấn đề như điểm nóng ô nhiễm không khí độc hại, thất bại của hệ thống tư pháp vị thành niên của Mỹ. Điểm chung báo chí điều tra của The Washington Post và ProPublica là kết hợp báo cáo truyền thống với phân tích dữ liệu hiện đại để tạo ra các câu chuyện sâu sắc.

Bên cạnh yếu tố độc quyền, việc tăng tính đại diện từ các nền tảng và kinh nghiệm khác nhau giúp báo chí-truyền thông phản ánh xã hội chính xác hơn, đồng thời thu hút nhiều độc giả hơn. Các chương trình phát triển nhà báo từ nhóm thiểu số và xử lý các thiên kiến hệ thống là yếu tố quan trọng trong việc xây dựng một môi trường truyền thông toàn diện.

Trong khi đó, việc tạo dựng mối quan hệ bền chặt với độc giả thông qua các nền tảng tương tác như mạng xã hội, sự kiện trực tiếp, cộng đồng trực tuyến… là một yếu tố sống còn. Cơ quan báo chí đặt người đọc vào trung tâm của mọi chiến lược để tạo ra một cộng đồng gắn bó và trung thành.

Thái An