Báo chí Việt Nam trong kỷ nguyên mới: Tầm nhìn kiến tạo không gian phát triển
Chiều 19/6, Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Hội Nhà báo Việt Nam tổ chức Diễn đàn báo chí toàn quốc lần 2.
Đây là sự kiện nằm trong khuôn khổ Hội Báo toàn quốc 2025, là điểm nhấn quan trọng trong chuỗi sự kiện chào mừng 100 năm ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam.
Tham dự diễn đàn có ông Lê Quốc Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Phó trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam; ông Lê Hải Bình, Ủy viên dự khuyết Trung ương Đảng, Thứ trưởng Thường trực Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; bà Nguyễn Thị Sự, Phó Tổng Giám đốc Thông tấn xã Việt Nam; ông Phạm Anh Tuấn, Cục trưởng Cục Thông tin cơ sở và Thông tin đối ngoại (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch)...
Thứ trưởng Lê Hải Bình (bên trái) cùng Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam Lê Quốc Minh tham gia diễn đàn. Ảnh: Phạm Hải
Ngoài ra, khoảng 1.000 đại biểu là lãnh đạo các cơ quan báo chí, nhà báo nổi tiếng, chuyên gia truyền thông và diễn giả tham gia 12 phiên họp của diễn đàn.
Nhiều thách thức phải đối mặt
Phát biểu khai mạc diễn đàn, ông Lê Quốc Minh chỉ ra những thách thức lớn mà báo chí đang đối mặt. Dẫn nghiên cứu báo chí do Viện Reuters công bố hôm 17/6, ông cho biết, tỷ lệ người dùng chatbot AI cho tin tức đang tăng nhanh, đặc biệt ở nhóm tuổi trẻ (7% toàn cầu, 15% dưới 25 tuổi).
Sự kiện thu hút đông đảo đại biểu tham gia. Ảnh: Phạm Hải
Các nền tảng công nghệ lớn tích hợp tóm tắt bằng AI và các tính năng tin tức khác đang gây lo ngại cho báo chí. Hệ sinh thái truyền thông thay thế do YouTuber, TikToker và podcaster dẫn đầu đang thách thức trực tiếp các cơ quan báo chí chính thống.
Ngoài ra, sự dịch chuyển của độc giả đã khiến MXH lần đầu tiên vượt qua truyền hình về mức độ truy cập tại Mỹ, cho thấy sự thay đổi lớn trong hành vi tiêu thụ thông tin. Sự lên ngôi của video MXH và tin tức dựa vào cá nhân đang là thách thức to lớn.
Diễn đàn báo chí toàn quốc lần 2 diễn ra trong 1,5 ngày với 12 phiên (khai mạc, bế mạc và 10 phiên thảo luận chuyên sâu). 10 phiên thảo luận chuyên sâu tập trung vào các chủ đề: Báo chí Việt Nam trong kỷ nguyên mới: Tầm nhìn kiến tạo không gian phát triển; Lãnh đạo nữ trong báo chí: Tiếng nói của nữ giới trong điều hành tin tức; Chinh phục độc giả Gen Z: Giải mã công thức thành công; Trí tuệ nhân tạo và chiến lược chuyển đổi số của các tòa soạn báo chí Việt Nam; Nguồn thu trong thời đại số: Không chỉ quảng cáo, báo chí phải bán được nhiều thứ hơn; Truyền hình thích nghi trong môi trường truyền thông mới; Cơ chế nào để phát thanh phát triển trong giai đoạn hiện nay?; Dữ liệu là gốc của tòa soạn hiện đại; Cá nhân hóa nội dung để giữ độc giả trung thành; Nghị quyết 18 và yêu cầu đổi mới nhân sự báo chí…
Chưa hết, niềm tin vào báo chí giảm sút và xu hướng né tránh tin tức đang tăng lên do cảm thấy tin tức quá tiêu cực, ảnh hưởng tâm trạng.
Báo cáo cũng chỉ ra rằng, tỷ lệ người trả tiền cho tin tức số đang chững lại, vẫn ở mức 18% tại các quốc gia thu nhập cao, rất khó để thu hút thêm người trả tiền. Doanh nghiệp cắt giảm chi phí quảng cáo và dịch chuyển sang các nền tảng số có khả năng nhắm mục tiêu chính xác hơn. Google, Meta và Amazon đang kiểm soát khoảng 60% tổng doanh thu quảng cáo kỹ thuật số toàn cầu, trong khi báo chí chỉ hưởng 5% thị phần này.
Độc giả vẫn tìm một điểm neo đậu niềm tin
Thứ trưởng Thường trực Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lê Hải Bình đánh giá, báo chí trên thế giới đã vận động qua các giai đoạn và gần đây phát triển rất nhanh, chịu sự tác động của cuộc cuộc cách mạng khoa học lần thứ 4 và các hình thức truyền thông mới rất mạnh mẽ, đặt ra nhiều thách thức nặng nề.
Theo ông, người dùng, độc giả vẫn phải tìm một điểm nương tựa hay một điểm neo đậu niềm tin - đó là báo chí. Vẫn còn 40% người mong chờ, tìm về báo chí chính thống và dư địa vẫn còn tăng.
Ngoài ra, vẫn còn độc giả mong ước được cầm trên tay, được ngửi mùi mực từ báo giấy. Điều này không chỉ xảy ra ở những độc giả tóc hoa râm mà ở ngay cả giới trẻ. Dòng người trẻ xếp hàng dài chờ được đón nhận ấn phẩm đặc biệt của Báo Nhân dân nhân sự kiện A50 vừa qua là minh chứng rõ nét.
“Đây chính là nguồn động viên to lớn đối với đội ngũ người làm báo”, Thứ trưởng Lê Hải Bình nhìn nhận. Ông cho rằng báo chí trong kỷ nguyên mới đặt ra 2 nhiệm vụ: tính cách mạng và làm gì để phát triển.
Đồng tình với quan điểm này, ông Lê Quốc Minh khẳng định thách thức luôn đi kèm với cơ hội. Theo đó, báo chí cần tập trung vào chất lượng nội dung và giá trị cốt lõi: Trong bối cảnh AI tạo ra lượng nội dung khổng lồ, chất lượng báo chí sẽ là yếu tố then chốt.
Ông Lê Quốc Minh phát biểu khai mạc diễn đàn. Ảnh: Phạm Hải
Ông Minh đặc biệt nhấn mạnh rằng, việc chuyển đổi từ "kỷ nguyên lưu lượng truy cập" sang "kỷ nguyên độc giả trực tiếp" là hướng đi mà báo chí cần tăng cường theo đuổi. Theo đó, báo chí cần thu thập dữ liệu độc giả trực tiếp (first-party data) để hiểu rõ hơn về người đọc, tương tự như thời kỳ bán báo giấy.
Trong bối cảnh công nghệ số và trí tuệ nhân tạo đã len lỏi vào mọi ngõ ngách của đời sống, ông Minh kêu gọi báo chí cần tăng cường trang bị kiến thức AI để phục vụ cho công việc, cũng như là cách để cạnh tranh với chính các công cụ AI và các nền tảng khác.
Còn chuyên gia truyền thông Lê Quốc Vinh cho rằng, bài toán lớn nhất của báo chí hiện nay là tìm kiếm lại niềm tin của độc giả dựa trên sự thật. Báo chí phải cung cấp thông tin mang tính sự thật, đi đến cùng của sự thật.
“Báo chí chỉ đang chỉ mô phỏng những gì diễn ra trên MXH. Báo chí hãy thôi "vuốt ve" MXH. Báo chí không thể là bản sao của MXH mà phải là một người gác cổng - cho phép loại thông tin gì, loại nội dung gì đến với công chúng.
Khi công chúng đang phân vân trước thông tin từ MXH, báo chí phải là ngọn hải đăng khẳng định thông tin đó nên hay không được tin”, ông Vinh bày tỏ.
Giữ vững sứ mệnh phục vụ nhân dân và đồng hành cùng đất nước
Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa nhấn mạnh, sự phát triển nhanh chóng của công nghệ đang làm thay đổi mạnh mẽ mọi lĩnh vực của đời sống, đang đặt ra những cơ hội và thách thức đối với nền báo chí cách mạng Việt Nam.
Để báo chí cách mạng hoàn thành tốt trách nhiệm với Tổ quốc, với nhân dân, mỗi cơ quan báo chí, mỗi nhà báo phải luôn tự ý thức học tập, trau dồi kiến thức chuyên môn; giữ vững và phát huy bản lĩnh chính trị, quyết tâm đổi mới mạnh mẽ hơn nữa; tăng cường ứng dụng công nghệ, nhất là chuyển đổi số, trí tuệ nhân tạo để thay đổi quy trình sản xuất, phân phối và tiếp cận thông tin báo chí.
Báo chí phải lấy đổi mới sáng tạo làm động lực, lấy công nghệ làm công cụ để nâng tầm báo chí Việt Nam. Hơn thế nữa, cần phải mạnh dạn đổi mới từ bên trong – đổi mới tư duy lãnh đạo báo chí, đổi mới mô hình tòa soạn, đổi mới phương thức sản xuất và phân phối nội dung, đổi mới quan hệ giữa báo chí và công chúng.
Báo chí cần làm sâu sắc hơn vai trò phản biện xã hội, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, thúc đẩy đoàn kết, tạo đồng thuận, khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, tự hào dân tộc, truyền cảm hứng và khát vọng cống hiến, góp phần đưa đất nước vững bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên giàu mạnh, văn minh, thịnh vượng, vươn mình của dân tộc.
Báo chí cách mạng Việt Nam đã trải qua một thế kỷ vẻ vang. Nhưng vinh quang chỉ thật sự có giá trị khi được tiếp nối bằng khát vọng vươn xa.
“Tôi mong rằng, mỗi nhà báo, mỗi cơ quan báo chí sẽ cùng nhau kiến tạo những điều sắp tới: Đổi mới trong tư duy, làm mới trong cách thể hiện và sâu sắc hơn trong vai trò xã hội. Công chúng đến với Hội báo toàn quốc hôm nay cũng để khẳng định niềm tin và gửi gắm kỳ vọng của mình với đội ngũ những người cầm bút kiên trung cũng như những sản phẩm báo chí cách mạng sẽ thực sự tỏa sáng, dẫn đường trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc”, Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa nhấn mạnh.
