Báo động sinh viên dùng sách lậu, xâm phạm bản quyền

Vô tư sao chép sách giáo trình

Sách lậu, sách giả khiến nhiều nhà xuất bản lao đao suốt thời gian dài. Tuy nhiên, ngay cả sách giáo trình ở các cơ sở giáo dục đại học cũng ngang nhiên bị xâm phạm.

Theo khảo sát, tại nhiều trường đại học, cao đẳng và doanh nghiệp kinh doanh sách có hiện tượng sao chép (scan) sách của Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật, đặc biệt là bộ sách Giáo trình giảng dạy các môn lý luận, chính trị do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật xuất bản và phát hành.

Các cuốn giáo trình bị sao chép nhiều nhất như: Triết học Mác - Lênin, giáo trình Triết học Mác - Lênin hệ chuyên, Kinh tế Chính trị Mác - Lênin, Chủ nghĩa xã hội khoa học hệ chuyên, Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam, Tư tưởng Hồ Chí Minh, Tư tưởng Hồ Chí Minh hệ chuyên. Nhiều trường đại học hồn nhiên đăng tải sách giáo trình lên thư viện số.

Cơ quan chức năng phát hiện cơ sở có hành vi sao chép sách luật, giáo trình, tài liệu học tập.

Ông Nguyễn Thái Bình - Phó Giám đốc NXB Chính trị quốc gia Sự thật - cho biết, hoạt động sao chép, in lậu, phát hành trái phép các ấn phẩm là một thực trạng nhức nhối kéo dài nhiều năm qua trong toàn ngành xuất bản. Đối với Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật, các đầu sách bị vi phạm chủ yếu là sách luật, giáo trình, tài liệu học tập, sách lưu hành nội bộ, trong đó bị xâm phạm bản quyền nhiều nhất là bộ giáo trình 5 môn lý luận chính trị - là tài liệu giảng dạy và học tập thiết yếu trong hệ thống giáo dục đại học.

Việc vi phạm bản quyền diễn ra dưới nhiều hình thức như in sách giả, photocopy, scan sách và phát tán file trên các trang mạng xã hội… Qua nắm bắt tình hình, Nhà xuất bản phát hiện các ấn phẩm không chỉ bị in lậu mà ở nhiều trường đại học và cơ sở đào tạo, sinh viên, học viên mua các bản giáo trình, sách tham khảo photo để học, thậm chí thư viện một số trường scan số hóa trái phép, đưa lên hệ thống thư viện điện tử các bản sách của Nhà xuất bản, hay một số giảng viên còn trực tiếp cung cấp cho sinh viên các bản sách photo, đóng bìa để học tập.

Đặc biệt, Công ty TNHH tài liệu trực tuyến VINA năm 2024 đã sao chép, chia sẻ trái phép bộ giáo trình các môn lý luận, chính trị trên website tailieuso.dlib.vn để thu lợi bất chính, với sự tham gia sử dụng của 14 trường và thư viện, như Thư viện thành phố Cần Thơ, Trường Đại học Nam Cần Thơ, Trường Đại học Đồng Tháp…

“Hành vi này không chỉ xâm phạm quyền tác giả, quyền sở hữu trí tuệ các ấn phẩm của Nhà xuất bản mà còn ảnh hưởng đến uy tín và lợi ích của tác giả và Nhà xuất bản, đồng thời gây hệ lụy đến chất lượng đào tạo khi sinh viên, học viên được hướng dẫn sử dụng những sản phẩm không có bản quyền, đặc biệt nguy hiểm hơn là đã đào tạo thế hệ trẻ - tương lai, tiền đồ của đất nước sử dụng sản phẩm không rõ nguồn gốc, vi phạm pháp luật”, ông Nguyễn Thái Bình nêu.

Lợi nhuận in lậu cao ngất ngưởng

Vừa qua, tại Hội nghị tổng kết 20 năm thực hiện Chỉ thị của Ban Bí thư về nâng cao chất lượng toàn diện của hoạt động xuất bản, Vụ Báo chí - Xuất bản, Ban Tuyên giáo và Dân vận T.Ư nêu thực trạng sách in giả, sách in lậu diễn biến phức tạp, khá nghiêm trọng, chưa có giải pháp khắc phục triệt để, là một trong những thách thức lớn của ngành xuất bản.

Tình trạng này xuất phát từ nhiều nguyên nhân khách quan lẫn chủ quan. Lãnh đạo NXB Chính trị quốc gia Sự thật cho rằng, trước hết, nguyên nhân cốt lõi nhất vẫn là lợi nhuận từ việc in lậu, sao chép trái phép. Nếu một cuốn sách bản quyền phải trải qua nhiều khâu đàm phán, thương thảo hợp đồng bản quyền với đối tác nước ngoài, dịch, hiệu đính, biên tập, in ấn thì với sách lậu, chi phí bỏ ra chỉ là giấy và công in, thường chiếm 30-40% giá bìa, nên nó sẽ mang lại khoản lợi nhuận khổng lồ.

Nhiều cơ sở giáo dục đại học để xảy ra tình trạng sao chép sách, xâm phạm bản quyền trong lĩnh vực xuất bản.

Thứ hai, hành lang pháp lý chưa đồng bộ chặt chẽ, toàn diện, chưa tạo cơ sở vững chắc cho công tác quản lý xuất bản, in, phát hành; chế tài xử phạt chưa đủ sức răn đe. Mặc dù đã có quy định trong Luật Sở hữu trí tuệ, Luật Xuất bản và các nghị định liên quan, song đa phần vi phạm mới bị xử lý hành chính, mức phạt còn quá thấp so với khoản lợi nhuận khổng lồ do hoạt động in lậu mang lại nên chưa khiến các đối tượng e ngại.

Thứ ba, nhận thức pháp luật của một số cơ sở đào tạo, giảng viên và sinh viên còn hạn chế. Thực tế, nhiều trường vẫn để tình trạng bán sách photo công khai trước cổng, thậm chí có giảng viên trực tiếp photo sách hoặc đưa sách cho sinh viên, học viên photo để học tập; file scan sách giáo trình, sách tham khảo của Nhà xuất bản được “vô tư” đưa lên thư viện số của trường làm tài liệu học tập cho sinh viên.

Cuối cùng, tâm lý người đọc chuộng rẻ, tiện lợi hay sự thờ ơ của bạn đọc trước quyền lợi, lợi ích chính đáng của tác giả, nhà xuất bản, góp phần làm cho vấn nạn này lan rộng. Nhiều sinh viên, học viên sẵn sàng mua bản photo giá thấp hoặc tải bản điện tử lậu trên mạng, thay vì mua sách thật, vô tình tiếp tay cho hành vi vi phạm bản quyền.

Đề nghị cơ quan chức năng vào cuộc

Không còn là hành vi hồn nhiên vi phạm bản quyền tác giả, quyền sở hữu trí tuệ của cá nhân nữa, mà điều đáng lo ngại là hành vi xâm phạm quyền tác giả, quyền sở hữu trí tuệ này trong nhiều năm qua có sự liên kết giữa doanh nghiệp cung cấp tài liệu trái phép và các cơ sở đào tạo thiếu hiểu biết về pháp luật.

Lãnh đạo Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật cho biết, nhận thấy cần phải có nhận thức đúng đắn của các cơ sở đào tạo và doanh nghiệp về vấn đề quyền tác giả, quyền sở hữu trí tuệ và phải có những hành động mạnh mẽ, quyết liệt để ngăn chặn, đẩy lùi các vi phạm này NXB đã tích cực rà soát các cơ sở vi phạm bản quyền và phối hợp với các lực lượng chức năng để xử lý vi phạm.

Ngành xuất bản nhiều lần lên tiếng, đề ra giải pháp chống các hành vi xâm phạm bản quyền, quyền sở hữu trí tuệ gây hệ lụy cho lĩnh vực xuất bản.

“Nhà xuất bản đã nhiều lần gửi văn bản đến các trường đại học đề nghị gỡ bỏ các file sao chép sách của Nhà xuất bản trên hệ thống thư viện trường; gửi công văn đến các cơ quan chức năng liên quan đề nghị xác minh và có các biện pháp xử lý các đơn vị vi phạm bản quyền. Gần đây nhất, Chi nhánh Nhà xuất bản tại thành phố Cần Thơ đã phối hợp các cơ quan chức năng của thành phố Cần Thơ phát hiện, lập biên bản xử lý và thu giữ hơn 500 bản photocopy trái phép giáo trình của Nhà xuất bản tại một cơ sở kinh doanh photocopy trên địa bàn tỉnh”, ông Nguyễn Thái Bình cho biết.

Gần đây nhất, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật đã có công văn đề nghị Lãnh đạo Cục A03 chỉ đạo các bộ phận liên quan phối hợp với Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật làm việc và tiến hành rà soát, xác minh và có biện pháp xử lý các đơn vị vi phạm bản quyền do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật xuất bản và phát hành.

Bảo Hân