Bao giờ doanh nghiệp tư nhân có thể thành 'thỏi nam châm' hút vốn?

Ở góc độ nhà phân tích nghiên cứu sâu lĩnh vực ngân hàng, ông Quản Trọng Thành, Giám đốc Khối Phân tích Maybank Securities Vietnam, nhận định Chính phủ đang khuyến khích khu vực tư nhân tham gia đầu tư hạ tầng và năng lượng. “Miếng bánh” này đang mở rộng, và mức độ tham gia của doanh nghiệp (DN) tư nhân cũng ngày càng tăng.

Nhiều dư địa đang mở ra

Theo ông Thành, trong hai năm gần đây, rất nhiều DN tư nhân đã tham gia xây dựng đường xá, công trình hạ tầng, và gần đây bắt đầu mở rộng sang mảng năng lượng. Khi DN tư nhân tham gia, ngân hàng cũng sẵn sàng tài trợ.

Nhiều dư địa đang mở ra rất lớn cho DN tư nhân nhưng không dễ tận dụngmột khi còn “vật lộn” với dòng vốn.

Chia sẻ tại một diễn đàn bàn về thị trường tài chính và động lực tăng trưởng Việt Nam được tổ chức ở Tp.HCM hôm 4/11, ông Quản Trọng Thành nói rằng dư địa cho vay DN vẫn còn rất lớn, với tỷ lệ cho vay DN trên GDP dưới 80%, ở mức lành mạnh. Hướng đi tiếp theo là mở rộng cho vay sản xuất. Khi chúng ta bước vào giai đoạn tăng trưởng mạnh, hướng tới mục tiêu trên 10% GDP và lấy DN tư nhân làm chủ lực, cho vay sản xuất sẽ là nơi mở rộng quy mô.

Vị chuyên gia này cũng chỉ rõ việc Chính phủ đặt mục tiêu hai triệu DN vào năm 2030. Điều này phải đến từ sự lớn lên của các hộ kinh doanh và bản thân các DN vừa và nhỏ hiện tại cũng sẽ phải phát triển dần lên. Về mức độ phân hóa, có thể thấy DN tư nhân đang là lực lượng tiên phong, thì đi cùng với họ chắc chắn sẽ là các ngân hàng tư nhân.

Trong khi đó, như băn khoăn của Ts. Nguyễn Minh Cường - chuyên gia kinh tế, chúng ta phấn đấu mãi để đạt 1 triệu DN, đến nay dù đặt mục tiêu 2 triệu thì thực tế mới chỉ có khoảng 1 triệu DN, trong đó đa số là DN nhỏ và siêu nhỏ. Bên cạnh đó, chúng ta có khoảng 5 triệu hộ kinh tế gia đình.

Ts. Cường cho rằng những nghị quyết về phát triển DN tư nhân là vô cùng quan trọng, bởi đó là động lực để thay đổi cơ cấu kinh tế Việt Nam. Nếu chúng ta không thay đổi được cơ cấu kinh tế thì hệ sinh thái tài chính vẫn như cũ, tức là tiếp tục phụ thuộc vào ngân hàng, dù ngân hàng vẫn là kênh dẫn vốn rất quan trọng.

Ngoài ra, giới chuyên gia cũng dự báo tăng trưởng của Việt Nam năm 2026 sẽ cao hơn năm 2025, là động lực thúc đẩy các DN tư nhân phát triển mạnh trong thời gian tới.

Hơn nữa, như quan sát của Ts. Lê Duy Bình, Giám đốc Economica Việt Nam, nhiều dự án trọng điểm có sự tham gia của DN tư nhân đang được triển khai, trong khi nhiều dự án vướng mắc pháp lý cũng đang được tháo gỡ. Cùng với sự gia tăng số lượng DN đăng ký mới và quay trở lại hoạt động trong thời gian qua. Đây là tín hiệu rất tích cực cho thấy đầu tư tư nhân đang phục hồi mạnh mẽ.

Từ đó có thể thấy dư địa mở ra cho khu vực tư nhân ở Việt Nam tham gia nhiều lĩnh vực quan trọng còn rất lớn và đóng vai trò tiên phong, chủ lực. Tuy nhiên, để tận dụng dư địa này không hề đơn giản khi nhiều DN khối nội còn “vật lộn” với dòng vốn, để có thể thành “thỏi nam châm” hút vốn vẫn là cả thách thức phía trước.

Như tại một hội thảo bàn về vấn đề quản trị tài chính, kiểm toán và thuế nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh cho DN tư nhân do Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư Tp.HCM (ITPC) tổ chức hôm 4/11, bà Đinh Thị Hương Giang, Giám đốc Dịch vụ Tư vấn DN thuộc Công ty TNHH Grant Thornton (Việt Nam), đã chỉ ra vấn đề cốt lõi của nhiều DN tư nhân là sự thiếu minh bạch và khác biệt lớn giữa số liệu quản trị nội bộ và số liệu báo cáo thuế.

Bà Giang nhấn mạnh rằng gốc rễ vấn đề nằm ở tư duy của chủ DN và đây là rào cản chính khiến DN chưa thành công khi gọi vốn hoặc M&A.

Thất bại gọi vốn vì thiếu minh bạch

Bà Đinh Thị Hương Giang chỉ rõ cơ hội gọi vốn của nhiều DN tư nhân đã gặp thất bại khi bước vào quá trình thẩm định. Cụ thể là có sự khác biệt giữa sổ liệu nội bộ và thuế, không đối chiếu thường xuyên. Chủ DN tin kết quả thực tế tốt hơn báo cáo, nhưng khi rà soát lại thì ngược lại. Các chỉ số doanh thu – lợi nhuận chênh lệch lớn, khiến định giá bế tắc và niềm tin suy giảm.

“Kết quả là giao dịch phải dừng lại, nhà đầu tư rút lui vì thiếu minh bạch. DN buộc xử lý lại hệ thống kế toán trước khi tiếp tục gọi vốn”, bà Giang nói.

Cần nhắc thêm, riêng ở lĩnh vực thuế, thống kê 9 tháng đầu năm 2025 cho thấy Tổng số tiền kiến nghị xử lý tài chính là 41.376 tỷ đồng. Các chuyên gia lưu ý rằng cơ quan thuế đang tập trung thanh kiểm tra vào các ngành nghề có rủi ro cao như bất động sản, sản xuất EPE (hoạt động sản xuất hàng hóa để xuất khẩu, được thực hiện bởi DN chế xuất), FMCG (tiêu dùng nhanh), và các giao dịch rủi ro như giao dịch liên kết, chuyển nhượng vốn.

Các dạng rủi ro phổ biến mà DN tư nhân thường hay gặp, bao gồm: Sử dụng hóa đơn không hợp pháp (thuế Giá trị gia tăng); không kê khai đúng giao dịch liên kết hoặc áp dụng sai ưu đãi (thuế Thu nhập DN); kê khai chi phí lương không đúng thực tế hoặc không kê khai thuế khi cổ đông chuyển nhượng vốn (thuế Thu nhập cá nhân); và không khấu trừ thuế nhà thầu nước ngoài (thuế Nhà thầu nước ngoài).

Chính vì vậy, giới chuyên gia đã khuyến nghị các DN tư nhân cần chủ động rà soát quy trình nội bộ, nâng cao năng lực đội ngũ và minh bạch hóa hồ sơ để thích ứng hiệu quả. Nhất là cần trang bị được những kiến thức và công cụ quản trị tài chính, kiểm toán và thuế thiết yếu để nâng cao tính minh bạch, hiệu quả hoạt động và năng lực cạnh tranh, có như vậy mới có thể là “thỏi nam châm” khi gọi vốn hay M&A.

Đặc biệt là cần giải quyết cho được “bài toán” nội tại. Vấn đề tồn tại đến từ mô hình quản trị gia đình, thiếu minh bạch tài chính kế toán, chưa tuân thủ đầy đủ các quy định thuế, hệ thống công nghệ thông tin lạc hậu, thiếu hệ thống kiểm soát nội bộ.

Theo bà Đinh Thị Hương Giang, chính những điều này dẫn đến rủi ro thuế và pháp lý, rủi ro gian lận, khó đáp ứng yêu cầu kiểm toán, khó tiếp cận nguồn vốn từ ngân hàng, khó thu hút các nhà đầu tư chiến lược.

Và như lời khuyên của bà Giang, cần một lộ trình chuyển hóa thực tiễn cho DN tư nhân theo từng giai đoạn. Theo đó cần nâng cấp hệ thống kiểm soát nội bộ và chuẩn hóa báo cáo quản trị, thực hiện kiểm toán chính thức, lập ngân sách, theo dõi KPI (chỉ số hiệu suất chính), triển khai các giải pháp công nghệ như ERP (lập kế hoạch nguồn lực DN)/BI (trí tuệ DN).

Thế Vinh