Bao giờ mới chấm dứt tình trạng ô nhiễm tại Làng đá Non Nước?

Nước thải từ việc cưa xẻ, chế tác đá chảy lênh láng khắp Làng nghề Đá Non Nước.

Mòn mỏi chờ ngày làng đá di dời

Làng đá Non Nước được quy hoạch và đi vào hoạt động từ năm 2011, tại phường Hòa Hải, quận Ngũ Hành Sơn cũ, nay là phường Ngũ Hành Sơn, TP Đà Nẵng, trên diện tích 32 ha với 384 hộ kinh doanh sản xuất đá thủ công mỹ nghệ. Cách đây vài năm, chủ trương của quận Ngũ Hành Sơn (cũ) là sẽ di dời làng nghề nhưng vẫn bố trí để lại khu sản xuất và khu trưng bày dành cho khách tham quan. Chủ trương đến nay vẫn chưa được thực hiện, trong khi đó tình trạng ô nhiễm môi trường từ bụi đá, nước thải… cứ tiếp diễn, ảnh hưởng nghiêm trọng tới môi trường khu vực, một địa bàn trọng điểm về phát triển du lịch của thành phố.

Mới 8 giờ sáng một ngày tháng 8-2025, dạo quanh làng đá một vòng, cảm nhận đầu tiên của chúng tôi là bầu không khí đặc quánh bởi bụi đá trắng bay mù mịt, nước thải từ việc cưa xẻ, đánh bóng hoàn hiện sản phẩm đá xả khắp nơi, lênh láng trên mọi con đường trong khu vực, trộn với bụi đá tạo thành thứ bùn đặc quánh vương vãi khắp nơi… Những người thợ ở đây cho biết, trước đây, làng nghề vốn nằm rải rác trong các khu dân cư, tập trung chủ yếu ở chân núi Ngũ Hành Sơn. Hoạt động sản xuất gây ô nhiễm, ảnh hưởng đến các hộ dân ở địa phương. Từ năm 2011, thành phố quy hoạch một khu chung để bố trí các hộ sản xuất vào tập trung ở phường Hòa Hải. Tuy nhiên, khi đi vào hoạt động, khu sản xuất của làng nghề đã nảy sinh nhiều bất cập.

Làng nghề được phân lô với diện tích chiều ngang 5 m, chiều dài khoảng 25 m. Vì diện tích quá nhỏ, không phù hợp với công việc sản xuất nên nhiều hộ phải xếp sản phẩm tràn ra vỉa hè. Hệ thống thoát nước của làng nghề không đủ tải lại tắc nghẽn khiến nước sản xuất chảy lênh láng khắp mặt đường. Nhiều chủ xưởng sản xuất cho biết, bất cập ở làng đá là do quy hoạch không đáp ứng được nhu cầu của thực tiễn. Thời gian qua một số xưởng có bổ sung công nghệ sản xuất đá mới, tạo lượng nước thải nhiều hơn bình thường. Hệ thống thoát nước không đáp ứng được, tình trạng nước thải tràn ra đường cả ngày lẫn đêm, làng đá đã ô nhiễm lại càng thêm ô nhiễm…!

Tình trạng ô nhiễm không chỉ trong khu vực làng nghề. Các hộ dân sống ở khu vực cạnh làng nghề trên các đường Văn Tân, Phạm Như Hiền ngày đêm than phiền do bị ảnh hưởng bởi bụi đá và tiếng ồn. Thời gian qua, nhiều hộ sản xuất đá lấn chiếm sang khu vực trồng cây xanh chắn bụi, chống ồn… làm chết nhiều cây trồng, ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân, nhất là việc học hành, vui chơi của trẻ em trong khu vực…

Bụi từ việc sản xuất đá bay mù mịt khắp Làng đá Non Nước.

Phương án nào hợp lý cho Làng nghề đá Non Nước?

Chúng tôi liên hệ với Ban Quản lý Làng nghề Đá mỹ nghệ Non Nước, nhưng các cán bộ lãnh đạo đều bận họp. Qua điện thoại ông Lưu Vạn Tâm Anh- Phó Ban Quản lý (BQL) làng nghề cho biết, với diện tích 32 ha với 384 hộ sản xuất kinh doanh hiện nay là quá tải. Theo tìm hiểu, nhiều hộ sản xuất phải mượn tạm đất bên ngoài khu vực làng nghề để hoạt động. Theo quy hoạch trước đây sẽ có diện tích mở rộng để có thể bố trí toàn bộ các xưởng sản xuất bên ngoài tập trung vào làng nghề.

Từ năm 2024, chủ trương của thành phố sẽ di dời một số cơ sở có khả năng gây ô nhiễm bên trong làng nghề lên Khu Công nghiệp Hòa Nhơn (huyện Hòa Vang cũ, TP Đà Nẵng). Để giảm bụi và tiếng ồn, BQL làng nghề đã cho trồng hành lang cây xanh xung quanh làng nghề. Cây xanh hiện đã lớn, đủ độ che chắn ở 2 tuyến đường có khu dân cư bên cạnh là Văn Tân và Phạm Như Hiền, tuy nhiên vào ngày nắng, gió vẫn cuốn bụi từ làng nghề gây ô nhiễm các khu dân cư.

Tìm hiểu thêm, chúng tôi được các cán bộ phường Ngũ Hành Sơn cho biết thêm, từ năm 2024, thành phố đã giao quận Ngũ Hành Sơn tham mưu ban hành đề án di dời làng nghề. Tuy nhiên phải đến cuối năm 2026 mới thực hiện được do liên quan đất đai và kinh phí. Năm 2024, UBND quận Ngũ Hành Sơn (cũ) cũng đã tham mưu cho UBND thành phố phương án di dời. Về phía quận đề xuất giữ lại một phần làng nghề, đồng thời xây dựng một khu riêng để đưa du khách vào tham quan, trải nghiệm. Mục đích giữ lại làng nghề để phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia của nghề đá mỹ nghệ Non Nước.

Tuy nhiên, theo ý kiến của người dân địa phương, dù phương án di dời hay bảo tồn làng nghề thế nào thì vấn đề đầu tiên là phải có phương án, biện pháp giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường ở Làng nghề Đá Non Nước, không thể để một địa bàn du lịch lại có điểm ô nhiễm nghiêm trọng như thời gian qua.

Hồng Thanh