Bảo tàng Bắc Ninh số 1: Trưng bày quy mô lớn tái hiện văn hóa Sán Dìu, Dao, Cao Lan, Sán Chí…

Tại buổi lễ, bà Phùng Thị Mai Anh – Giám đốc Bảo tàng Bắc Ninh số 1 – nhấn mạnh rằng Bắc Ninh không chỉ là vùng đất giàu truyền thống Kinh Bắc, mà còn là nơi sinh sống lâu đời của nhiều dân tộc thiểu số như Nùng, Tày, Dao, Cao Lan, Sán Chí, Sán Dìu… Những cộng đồng này mang trong mình bản sắc văn hóa đa dạng, phong phú, góp phần làm giàu đời sống tinh thần cho địa phương. Đặc biệt, người Sán Dìu được nhắc đến như một cộng đồng tiêu biểu, với kho tàng tri thức, phong tục và dân ca độc đáo như hát Soọng cô, nghi lễ “cấp sắc”, lối sống truyền thống gắn liền sản xuất và sinh hoạt lâu đời.

Bà Phùng Thị Mai Anh – Giám đốc Bảo tàng Bắc Ninh số 1 phát biểu khai mạc

Năm 2025, Bảo tàng Bắc Ninh số 1 tiến hành khảo sát tại 48 thôn, tổ dân phố thuộc 11 xã, phường, thu thập hơn 600 ảnh tư liệu, 2 phim chuyên sâu cùng nhiều hiện vật gốc gồm: Trang phục, công cụ lao động, đồ dùng sinh hoạt, nhạc cụ… tất cả đều được mang về để bảo tồn, trưng bày và nghiên cứu. Đây là nguồn tư liệu quan trọng cho việc nhận diện giá trị di sản, đánh giá nguy cơ mai một, xây dựng giải pháp bảo tồn và đề xuất đưa một số loại hình vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Đại biểu cắt băng khai mạc trưng bày

Tại khu trưng bày bên trong bảo tàng, có hơn 200 ảnh mô tả đời sống văn hóa của người Sán Dìu; trên 50 hiện vật gốc do các nghệ nhân và hộ dân hiến tặng; và gần 90 ảnh phản ánh văn hóa dân tộc Dao, Cao Lan, Sán Chí. Bên cạnh khu trưng bày trong nhà, Ban Tổ chức xây dựng một không gian ngoài trời sống động để tái hiện không gian văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số. Tại đây, du khách được chứng kiến nhiều hoạt động:

Trình diễn dân ca – dân vũ: Hát Soọng cô của người Sán Dìu vang lên sâu lắng, mang theo nỗi niềm, tình yêu quê hương; múa “chuông” dân tộc Dao (mỗi bước chân, mỗi tiếng chuông như trò cầu hồn, cầu ước); điệu múa “Tắc xình” của người Cao Lan – một điệu múa truyền thống được biểu diễn trong dịp lễ, cầu mùa, biểu tượng của khát vọng hòa hợp, sinh sôi và bình yên.

Nghi lễ cấp sắc: Đây là nghi lễ truyền thống rất quan trọng của người Dao, mang ý nghĩa chuyển đổi giai đoạn trong đời sống tín ngưỡng cá nhân – từ người thường lên “lão” có quyền lực tâm linh, thông thường đi kèm phong tục, nghi thức trang trọng, âm nhạc truyền thống, nghi lễ thần linh… (chi tiết nghi lễ này được lồng trong phần trưng bày như một minh chứng sống cho giá trị văn hóa).

Trải nghiệm ẩm thực: Các nghệ nhân dân tộc thiểu số giới thiệu món bánh truyền thống và quy trình làm bánh như bánh boong, bánh dày, bánh ngải, bánh gù, bánh nhàu, bánh gio, xôi ngũ sắc… Khách tham quan, đặc biệt là học sinh, còn được hướng dẫn giã bột, nặn bánh, gói bánh, và hiểu câu chuyện văn hóa đằng sau từng loại bánh.

Biểu diễn Nghi lễ cấp sắc

Một phần không thể thiếu của sự kiện là chương trình giáo dục di sản, dành cho các em học sinh. Trong hai ngày đầu (21–22/11), các em được trực tiếp tham gia hoạt động làm bánh truyền thống, tìm hiểu nguyên liệu, lịch sử và ý nghĩa văn hóa của từng món ăn dân tộc thiểu số. Qua đó, Ban tổ chức kỳ vọng sẽ khơi dậy tình yêu di sản, nâng cao ý thức bảo tồn văn hóa ngay từ thế hệ trẻ.

Sự kiện “Sắc màu hội tụ” không chỉ là dịp trưng bày văn hóa mà còn là lời kêu gọi mạnh mẽ về ý thức bảo tồn di sản. Những hiện vật, hình ảnh, nghi lễ, âm nhạc truyền thống của người Sán Dìu, Dao, Cao Lan, Sán Chí… được giới thiệu một cách có hệ thống, khoa học, đồng thời mang tính thẩm mỹ cao. Bảo tàng Bắc Ninh mong muốn qua đợt trưng bày này, công chúng – đặc biệt là người dân và du khách – sẽ đến gần hơn, yêu mến hơn và có trách nhiệm hơn với kho di sản văn hóa thiểu số.

Triển lãm “Sắc màu hội tụ” tại Bảo tàng Bắc Ninh số 1 dự kiến mở cửa đón khách tham quan từ ngày 21/11 đến 10/12/2025. Đây là cơ hội quý báu để công chúng trải nghiệm, học hỏi và trân trọng những giá trị truyền thống sâu sắc của các dân tộc thiểu số Bắc Ninh.

Trường Thịnh