Bảo tồn giá trị di tích lịch sử Nhà máy in tiền đầu tiên của Việt Nam

Khu di tích lịch sử Nhà máy in tiền tại xã Phú Nghĩa (Lạc Thủy) hàng năm được đón nhiều du khách tới tham quan, tìm hiểu.

Sử sách ghi lại, từ cuối thế kỷ XIX, thực dân Pháp liên tiếp cấp giấy phép cho các nhà tư sản Pháp vào vùng đất Lạc Thủy chiếm đất lập đồn điền, xúc tiến việc thu thuế và khai thác lâm thổ sản. Những năm 1893 - 1899, trên địa bàn huyện Lạc Thủy có 8 nhà tư sản Pháp, chiếm 11.445ha đất lập đồn điền. Khu vực xã Cố Nghĩa (nay thuộc xã Phú Nghĩa) nằm trong khu đồn điền cà phê Chi Nê của nhà tỷ phú người Pháp Enet Bo-ren. Ông Bo-ren đã bỏ ra hơn 40 năm để khai phá và xây dựng đồn điền. Năm 1943, do phải trở về Pháp, ông Bo-ren bán lại cho gia đình ông bà Đỗ Đình Thiện, nhà tư sản Việt Nam yêu nước với giá 2.000 lượng vàng.

Đồn điền có diện tích 7.331ha, dài 13km, rộng 9km với những cánh rừng cà phê, xoan, trẩu, chè bạt ngàn. Tại đây, ông Bo-ren đã cho xây dựng nhiều khu nhà kiên cố, khu chế biến cà phê, khu chuồng trại trâu, bò… Sau ngày 2/9/1945, nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa ra đời phải đối mặt với nhiều khó khăn, gồng mình với giặc đói, giặc dốt, giặc ngoại xâm. Nền kinh tế kiệt quệ, ngân khố trống rỗng, đất nước vừa trải qua nạn đói do chính sách của phát xít Nhật, quân Tưởng, quân Pháp tìm cách gây sức ép về kinh tế…

Trước những khó khăn đó, trí thức Việt Nam đã có nhiều đóng góp quan trọng, có ý nghĩa hết sức to lớn. Trong số những nhân sĩ trí thức tiêu biểu thời kỳ này có ông Đỗ Đình Thiện. Những hoạt động và đóng góp tài chính của ông và gia đình có liên quan đến sự kiện thành lập ngành Tài chính Việt Nam, đến sự ra đời của đồng bạc tài chính - đồng bạc Cụ Hồ, mà đồn điền Chi Nê của ông là địa điểm được Chính phủ cách mạng đặt nhà máy in tiền đầu tiên trong những ngày đầu khi chính quyền mới thành lập.

Theo lời giới thiệu của hướng dẫn viên khu di tích, tại đây, những tờ giấy bạc Việt Nam có mệnh giá lớn nhất "100 đồng” hay còn gọi là tờ bạc "con trâu xanh” của chính quyền cách mạng Việt Nam ra đời, khẳng định vị thế và chủ quyền của dân tộc Việt Nam. Trong thời gian nhà máy in tiền hoạt động tại đồn điền Chi Nê, để tránh bị phát hiện, công nhân nhà máy chỉ in bạc lúc 3 - 4h. Từ tháng 12/1946 - 2/1947, Cơ quan Ấn loát Trung ương đặt tại đồn điền Chi Nê đã cung cấp cho các ngành, địa phương từ Nam Trung Bộ trở ra khoảng 400 triệu đồng bạc Việt Nam. Số tiền này đã hỗ trợ nguồn lực lớn để trang bị vũ khí, lương thực, thuốc men phục vụ cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.

Năm 2007, khu di tích lịch sử Nhà máy in tiền tại đồn điền Chi Nê (1946 - 1947) được Nhà nước xếp hạng di tích lịch sử cấp quốc gia. Ngay sau khi được công nhận, công tác bảo tồn và phát huy giá trị di tích nhanh chóng được thực hiện. UBND huyện Lạc Thủy đã lập quy hoạch chi tiết và được UBND tỉnh phê duyệt quy hoạch với diện tích 15,64 ha, bao gồm các hạng mục: Xưởng in tiền, nhà Bác Hồ về thăm và làm việc, kho chứa bạc, nhà hội trường, nhà đón tiếp, phù điêu tại khu xưởng in, sân vườn trồng cây, hệ thống giao thông toàn khu vực, khu công viên vườn hoa, khu đón tiếp và các công trình văn hóa, vui chơi giải trí...

Đồng chí Trần Quốc Tuấn, Chủ tịch UBND xã Phú Nghĩa cho biết: "Trong những năm qua, công tác quản lý, bảo tồn khu di tích lịch sử Nhà máy in tiền và công trình Nhà tưởng niệm người có công và cán bộ, công nhân nhà máy in tiền tại đồn điền Chi Nê được đảm bảo. Khu di tích là công trình có ý nghĩa, là nơi lưu giữ những dấu ấn lịch sử của một thời kỳ cách mạng vẻ vang của dân tộc Việt Nam. Thời gian qua, khu di tích đã đón hàng chục nghìn lượt du khách từ khắp nơi đến tham quan, học tập và nghiên cứu”.

Hoàng Dương