Bảo tồn, phát huy di sản cầu Long Biên gắn với tái thiết không gian đô thị

Bảo tồn chứng nhân lịch sử

Cầu Long Biên - công trình thép do hãng Daydé & Pillé (Pháp) thiết kế, hoàn thành năm 1902, từng là cây cầu dài thứ hai thế giới. Kiến trúc độc đáo với kết cấu xếp tầng chặt chẽ tựa dáng rồng uốn lượn đã tạo nên một vẻ đẹp vừa mạnh mẽ, hiên ngang lại vô cùng mềm mại. Mặc dù Hà Nội đã có thêm nhiều cây cầu hiện đại bắc qua sông Hồng, cầu Long Biên vẫn giữ vững vị thế là biểu tượng không thể thay thế, lưu giữ những giá trị lịch sử và văn hóa qua hơn một thế kỷ.

Dù Hà Nội đã có thêm nhiều cây cầu hiện đại bắc qua sông Hồng, cầu Long Biên vẫn giữ vững vị thế là biểu tượng không thể thay thế.

Với tuổi đời 123 năm, cây cầu từng được ví như “tháp Eiffel nằm ngang” không chỉ là chứng nhân lịch sử mà còn là một phần huyết mạch kết nối quá khứ và hiện tại của Thủ đô. Tuy nhiên, trong quá trình khai thác, cầu đã xuống cấp và việc trùng tu, cải tạo nhận được sự quan tâm lớn từ các cấp, nhân dân và các chuyên gia quốc tế.

Kiến trúc sư Trần Huy Ánh, Ủy viên Thường vụ Hội Kiến trúc sư Hà Nội, nhấn mạnh vai trò của cầu Long Biên trong việc tạo thành trục phát triển cho thành phố vào thế kỷ 20. “Sang đến thế kỷ 21, với những cơ hội cải tạo và nâng cấp, cầu Long Biên lại nằm trong sự tái sinh sau khi hoàn thành sứ mạng 100 năm, chuẩn bị cho sứ mệnh 100 năm tiếp theo”, ông Ánh chia sẻ.

Dự án nghiên cứu cải tạo cầu Long Biên do Chính phủ Pháp tài trợ thông qua Quỹ FASEP, với tổng kinh phí 710.510 euro (hơn 22 tỷ đồng), được triển khai trong 11 tháng. Công ty Artelia đã khảo sát tổng thể hiện trạng, xây dựng mô hình 3D cho toàn bộ 19 nhịp cầu, phân tích ảnh hưởng khí hậu - thủy văn, đề xuất các giải pháp gia cố khẩn cấp, sửa chữa trung và dài hạn, cùng kịch bản sử dụng lâu dài. Theo đơn vị này, kết quả khảo sát đã cung cấp mô hình tính toán cầu Long Biên với độ tin cậy cao, làm cơ sở đề xuất giải pháp vừa đảm bảo an toàn, vừa gìn giữ cây cầu như một bảo tàng sống của Hà Nội.

Các chuyên gia cũng đề xuất nhiều giải pháp tôn tạo cầu theo từng giai đoạn, từ khẩn cấp, ngắn hạn, trung hạn cho tới dài hạn. Theo đó, việc cấp thiết nhất sau quá trình nghiên cứu quan trắc và biến đổi thủy văn sông Hồng là sửa chữa, thay thế các cấu kiện kim loại xuống cấp, đồng thời gia cố trụ cầu và chống xói lở lòng sông.

Các kịch bản sử dụng cầu tương lai được đề xuất hướng tới phục hồi một phần thiết kế nguyên gốc khánh thành năm 1902, giữ lại những nhịp cầu tái thiết năm 1972 và duy trì đường sắt giữa cầu phục vụ tàu du lịch tải trọng nhẹ.

Phát huy giá trị gắn với tái thiết không gian đô thị

Việc cải tạo không chỉ nhằm gìn giữ một công trình hơn 120 năm tuổi, mà còn mở ra cơ hội tái thiết không gian hai bờ sông Hồng, tạo động lực phát triển đô thị bền vững cho Thủ đô.

Một trong những ý tưởng đột phá để phát huy giá trị cầu Long Biên là khai thác khu vực 131 vòm cầu đá phố Phùng Hưng. Ông Nguyễn Minh Hải, Tổng giám đốc Công ty Cổ phần đầu tư bất động sản Taseco, nhận định cầu Long Biên không chỉ là công trình giao thông mà còn là biểu tượng lịch sử văn hóa. “Trong quá trình nghiên cứu, chúng tôi thấy được các vòm dẫn bên cầu Long Biên song song phố Phùng Hưng và gầm cầu với 1,5km là một trong những di sản mang đậm giá trị lịch sử và văn hóa”, ông Hải cho biết.

Ông Nguyễn Minh Hải, Tổng giám đốc Công ty Cổ phần đầu tư bất động sản Taseco, nhận định cầu Long Biên không chỉ là công trình giao thông mà còn là biểu tượng lịch sử văn hóa.

Theo số Nghị quyết số 25/2025/NQ-HĐND về khu phát triển thương mại và văn hóa trên địa bàn Thành phố, nước khuyến khích và ưu tiên đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng, bảo vệ, phát huy giá trị di sản văn hóa, phát triển trung tâm công nghiệp văn hóa trong phạm vi khu phát triển thương mại và văn hóa; bảo đảm an ninh trật tự, an toàn xã hội, cải thiện cảnh quan, môi trường. Việc khôi phục cầu Long Biên và phát triển các dự án không gian văn hóa, thương mại, dịch vụ, du lịch tại khu vực 131 vòm cầu Phùng Hưng không chỉ là gìn giữ thành tựu đô thị mà còn là cơ hội kiến tạo một không gian văn hóa sống động, một địa điểm du lịch di sản độc đáo, góp phần vào sự phát triển bền vững của Hà Nội.

Ông Jean François Milou, thành viên Hội Kiến trúc sư Pháp và Singapore, chỉ ra tiềm năng lớn về thương mại và trưng bày của khu vực 131 vòm cầu Phùng Hưng.

Ông Jean François Milou, thành viên Hội Kiến trúc sư Pháp và Singapore, cũng chỉ ra tiềm năng lớn về thương mại và trưng bày của khu vực 131 vòm cầu Phùng Hưng. Ông chia sẻ ý tưởng chuyển đổi công năng sử dụng của cầu Long Biên để cầu không chỉ là một khối kiến trúc bề thế mà còn ăn nhập với không gian đô thị, tạo sự thuận tiện cho người dân, khiến khu vực vòm cầu trở nên sống động hơn khi tổng thể khu vực Phùng Hưng được chia thành 6 khu vực, xoay quanh nghệ thuật, thủ công mỹ nghệ, ẩm thực truyền thống và quảng trường tập trung du khách sau khi kết thúc chuyến đi tại ga Long Biên,...

Dự án “Không gian văn hóa, thương mại dịch vụ, du lịch khu vực 131 vòm cầu Phùng Hưng” được coi là một sứ mệnh cao cả, đòi hỏi sự cống hiến, lắng nghe và chung tay của nhiều phía. Với sự hợp tác của chính phủ, quốc tế và sự tin tưởng của cộng đồng, dự án được kỳ vọng sẽ mang lại hiệu quả tích cực toàn diện trên các khía cạnh kinh tế, xã hội và môi trường đô thị.

Việc cải tạo cầu Long Biên không chỉ nhằm gìn giữ một công trình hơn 120 năm tuổi mà còn mở ra cơ hội tái thiết không gian hai bờ sông Hồng, tạo động lực phát triển đô thị bền vững cho Thủ đô, thu hút nhiều du khách trong và ngoài nước, khoác lên mình một diện mạo mới trong tương lai

Bài, ảnh: Minh Ngọc/Báo Tin tức và Dân tộc