Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa tại xã Xuân Hồng

Toàn cảnh lễ hội chùa Keo - Hành Thiện, xã Xuân Hồng nhìn từ trên cao.

Nơi đây hội tụ nhiều di tích lịch sử - văn hóa có giá trị như Khu Di tích quốc gia đặc biệt Chùa Keo - Hành Thiện, các đền chùa cổ kính như Ngọc Tiên, Hạc Châu, Thượng Phúc, Đông An; Nhà lưu niệm Cố Tổng Bí thư Trường Chinh cùng nhiều công trình kiến trúc Công giáo đặc sắc… Tất cả tạo nên một không gian văn hóa sống động, giàu bản sắc, góp phần quan trọng vào công cuộc phát triển kinh tế - xã hội và xây dựng nông thôn mới nâng cao, kiểu mẫu của địa phương, .

Khơi nguồn từ truyền thống văn hiến, cách mạng

Kế thừa truyền thống, Đảng bộ và Nhân dân xã Xuân Hồng luôn nêu cao tinh thần đoàn kết, vượt khó, nỗ lực phát triển toàn diện. Trong đó, công tác bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống được coi là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, thường xuyên, là động lực tinh thần to lớn trong hành trình xây dựng quê hương giàu đẹp.

Thực hiện các nghị quyết của Trung ương về văn hóa và Luật Di sản văn hóa, tình hình ở xã Xuân Hồng đã có nhiều bước chuyển tích cực. Các di tích, công trình văn hóa được kiểm kê, phân loại, tu bổ, tôn tạo phù hợp. Đồng chí Hoàng Thị Minh Thư, Trưởng phòng Văn hóa - Xã hội xã Xuân Hồng, cho biết: “Trên địa bàn xã hiện còn nhiều di tích, công trình tôn giáo, các nhà thờ tổ… mang đậm nét kiến trúc truyền thống, có giá trị văn hóa - lịch sử đặc sắc. Việc bảo tồn không chỉ nhằm giữ gìn các giá trị kiến trúc, mỹ thuật của công trình mà còn giáo dục truyền thống cách mạng, nuôi dưỡng lòng yêu nước và nhân cách cho thế hệ trẻ”.

Trong đó, Chùa Keo - Hành Thiện là một trong những di sản tiêu biểu của vùng đất Xuân Hồng. Đây là quần thể kiến trúc có quy mô lớn, được xây dựng từ thế kỷ XVII - XVIII, mang đậm phong cách thời Hậu Lê. Với kết cấu gỗ lim chạm trổ tinh xảo, các mảng điêu khắc nghệ thuật độc đáo, chùa không chỉ là nơi sinh hoạt tín ngưỡng, tâm linh mà còn là minh chứng sinh động cho trình độ thẩm mỹ và kỹ thuật xây dựng đỉnh cao của cha ông.

Bên cạnh kiến trúc vật thể, chùa Keo còn bảo tồn một kho tàng di sản văn hóa phi vật thể quý giá, như hệ thống thác bản Hán Nôm (bia ký, sắc phong, thần tích...), truyền thuyết về Đức Thánh tổ Dương Không Lộ, cùng các lễ hội truyền thống đặc sắc được tổ chức hàng năm. Lễ hội mùa Xuân diễn ra vào tháng Giêng (tại chùa Keo Trong) và tháng Hai (tại chùa Keo Ngoài) với các nghi thức: rước kiệu, yến lão, thổi cơm thi… Lễ hội mùa Thu, được tổ chức vào trung tuần tháng Chín âm lịch, là lễ hội lớn nhất trong năm, tưởng niệm ngày sinh Đức Thánh tổ, thu hút đông đảo du khách và Phật tử về dự.

Lễ hội không chỉ là dịp để cộng đồng tri ân tiền nhân mà còn góp phần khơi dậy giá trị nhân văn sâu sắc, tạo điểm nhấn văn hóa - du lịch độc đáo cho địa phương. Các hoạt động như chèo cạn, múa rối nước, bơi trải, phục miều y, dựng phướn, rước đèn, làm bánh dày, chọi gà… được tổ chức công phu, bài bản, mang đậm sắc màu văn hóa dân gian đồng bằng Bắc Bộ.

Văn hóa - Động lực nội sinh trong phát triển quê hương

Đua thuyền sông ở lễ hội chùa Keo, làng Hành Thiện, xã Xuân Hồng.

Là vùng đất văn hiến, xã Xuân Hồng còn lưu giữ và phát triển nhiều lễ hội làng, lễ hội dòng họ… vừa mang yếu tố tín ngưỡng dân gian vừa là hình thức sinh hoạt văn hóa cộng đồng độc đáo. Các trò chơi dân gian như đấu vật, thi thổi cơm, thi nấu cỗ chay, bơi chải… không chỉ tạo không khí vui tươi mà còn phản ánh sinh động phong tục, tập quán, nhân sinh quan của người dân địa phương.

Đồng chí Nguyễn Văn Kế, Phó Chủ tịch UBND xã Xuân Hồng, nhấn mạnh: “Bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa không chỉ là trách nhiệm mà còn là niềm tự hào. Đây là nguồn lực tinh thần quan trọng góp phần giáo dục truyền thống yêu nước, cần cù, sáng tạo, khơi dậy ý chí vươn lên trong mỗi người dân. Chính những giá trị này đã và đang trở thành nền tảng vững chắc thúc đẩy xã Xuân Hồng phát triển bền vững, xây dựng chính quyền kiến tạo, gần dân, vì Nhân dân phục vụ”.

Thực tế cho thấy, diện mạo nông thôn của Xuân Hồng đang ngày càng đổi mới theo hướng văn minh, hiện đại. Hạ tầng cơ sở được đầu tư đồng bộ; đời sống vật chất và tinh thần của người dân không ngừng được nâng cao. Phong trào xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư gắn với xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu được triển khai hiệu quả, góp phần làm cho Xuân Hồng ngày càng trở thành miền quê đáng sống.

Bên cạnh những kết quả nổi bật, công tác bảo tồn di sản văn hóa tại Xuân Hồng vẫn còn đối mặt với một số khó khăn. Tình trạng thương mại hóa trong tổ chức lễ hội có lúc, có nơi xuất hiện; một số nghi lễ truyền thống bị đơn giản hóa; hoạt động tuyên truyền, quảng bá di sản còn hạn chế; công tác khai thác tiềm năng du lịch văn hóa chưa tương xứng với giá trị di sản hiện có…

Do đó, trong thời gian tới, xã Xuân Hồng xác định tiếp tục làm tốt công tác quy hoạch, kiểm kê, lập hồ sơ khoa học các di sản văn hóa; tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng, quản lý Nhà nước trong bảo tồn, phát huy di sản. Đồng thời, chú trọng nâng cao nhận thức cho cộng đồng dân cư về vai trò của di sản văn hóa trong đời sống hiện đại. Việc lồng ghép bảo tồn với phát triển du lịch văn hóa - tâm linh cũng sẽ được triển khai đồng bộ, tạo động lực cho phát triển kinh tế bền vững.

Văn kiện Đại hội XIII của Đảng đã xác định rõ: “Giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Việt Nam trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, hội nhập quốc tế” là nhiệm vụ then chốt, đồng thời là động lực nội sinh của sự phát triển bền vững. Tại xã Xuân Hồng, giá trị văn hóa truyền thống không chỉ được gìn giữ trong khuôn viên các di tích mà đã thấm sâu trong nếp sống, nếp nghĩ của người dân, trở thành nền tảng tinh thần quý báu để mỗi người con quê hương luôn hướng về cội nguồn, gắn bó và cống hiến cho quê hương.

Với quyết tâm chính trị cao, sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và đồng thuận của Nhân dân, Xuân Hồng đang từng bước khẳng định vị thế là vùng đất văn hiến - cách mạng, nơi hội tụ tinh hoa văn hóa dân tộc, xứng đáng là điểm đến văn hóa - lịch sử, góp phần vào sự phát triển chung của tỉnh Ninh Bình và cả nước.

Bài và ảnh: Hoàng Tuấn