Bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống người H'mông ở Cát Tiên

Câu lạc bộ Văn hóa dân gian dân tộc H’mông thôn Ninh Trung xã Cát Tiên được thành lập góp phần bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống người H’mông ở Cát Tiên

Ít ai nghĩ rằng cộng đồng này mới chỉ định cư tại vùng đất này hơn ba thập kỷ, sau những đợt di cư vào xã Nam Ninh (cũ) đầu những năm 1991 - 1993. Từ vài chục hộ ban đầu, đến nay gần 300 người H’mông đã xem Cát Tiên là quê hương thứ hai, gắn bó với ruộng lúa, nương điều, vườn cây ăn trái và quan trọng hơn hết là gìn giữ, lan tỏa những giá trị văn hóa đặc sắc của dân tộc mình giữa cộng đồng các dân tộc anh em.

Trong hành trình lập nghiệp ấy, việc bảo tồn văn hóa truyền thống trở thành nỗ lực bền bỉ của cả cộng đồng. Từ trang phục, nhạc cụ cho đến các giá trị phi vật thể như múa khèn, hát dân ca, thổi kèn lá… đều được đồng bào duy trì nguyên vẹn, song cũng linh hoạt sáng tạo để phù hợp với đời sống mới.

CLB trở thành không gian sinh hoạt văn hóa tập trung, nơi kết nối tinh thần tự nguyện, đoàn kết và trách nhiệm của đồng bào trong việc lưu giữ di sản của cha ông

Một trong những dấu mốc quan trọng trong công tác bảo tồn là sự ra đời của Câu lạc bộ (CLB) Văn hóa dân gian dân tộc H’mông thôn Ninh Trung.

Với 35 thành viên, trong đó có 5 nghệ nhân dạy khèn, CLB trở thành không gian sinh hoạt văn hóa tập trung, nơi kết nối tinh thần tự nguyện, đoàn kết và trách nhiệm của đồng bào trong việc lưu giữ di sản của cha ông. CLB duy trì hoạt động múa khèn, thổi khèn, hát dân ca; đồng thời xây dựng các tiết mục biểu diễn phục vụ lễ hội, ngày hội văn hóa và các sự kiện quảng bá du lịch của xã, của tỉnh.

CLB xuất hiện và trình diễn tại nhiều sự kiện văn hóa trên địa bàn Cát Tiên và tỉnh Lâm Đồng

Sau khi thành lập, CLB được Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lâm Đồng hỗ trợ 20 bộ trang phục truyền thống, 5 bộ khèn và nhiều dụng cụ luyện tập. Đây là nguồn động viên lớn giúp đồng bào tự tin hơn trong công tác bảo tồn và trình diễn văn hóa. “Khi có một không gian sinh hoạt tập trung, người H’mông có điều kiện truyền dạy cho thế hệ trẻ, đồng thời giao lưu với cộng đồng các dân tộc khác. Đây là mô hình quan trọng giúp văn hóa H’Mông không bị mai một mà ngày càng lan tỏa mạnh mẽ,” bà Lài chia sẻ.

CLB xuất hiện và trình diễn tại nhiều sự kiện văn hóa trên địa bàn Cát Tiên và tỉnh Lâm Đồng

Để bảo tồn và lan tỏa văn hóa truyền thống người H’mông trên địa bàn, từ năm 2023 - 2024, huyện Cát Tiên (cũ) đã triển khai nhiều chương trình khôi phục và phát huy giá trị văn hóa đặc sắc của người H’mông, đặc biệt là nghệ thuật thổi khèn và múa khèn.

Tháng 5/2024, huyện tổ chức lớp truyền dạy thổi khèn, múa khèn cho 15 thanh thiếu niên từ 15 đến 30 tuổi; các nghệ nhân trong CLB Ninh Trung trực tiếp đảm nhiệm giảng dạy.

Khi có một không gian sinh hoạt tập trung, người H’mông có điều kiện truyền dạy cho thế hệ trẻ

Học viên được học về ý nghĩa của khèn trong đời sống, nhịp điệu trong lễ cưới, hội hè, cũng như kỹ thuật điều khiển hơi, bước chân, vòng xoay trong từng bài múa. Kết thúc khóa học, nhiều học viên đã thành thạo ba bài múa đặc trưng: Múa giao lưu tình bạn, các điệu nhảy khèn lễ hội và múa khèn trong ngày cưới như đón dâu, rước dâu, cúng nhà. Qua những buổi trình diễn tại các chương trình văn hóa - du lịch, lớp trẻ H’mông cho thấy họ không chỉ học để biết mà học để tự hào, kế thừa và lan tỏa bản sắc.

Những năm gần đây, hình ảnh trang phục truyền thống của người H’mông xuất hiện ngày càng nhiều tại các sự kiện văn hóa trên địa bàn Cát Tiên và tỉnh Lâm Đồng. Những bộ váy áo dệt từ sợi lanh, trang trí bằng hoa văn sặc sỡ, tinh tế không chỉ là trang phục mà còn là câu chuyện văn hóa được kể bằng chất liệu truyền thống. Đồng bào H’mông cũng trở thành chủ thể tích cực trong phát triển du lịch văn hóa. Từ các tiết mục múa khèn, trình diễn trang phục đến những phiên chợ nhỏ tái hiện nếp sinh hoạt… đều góp phần tạo nên sức hấp dẫn riêng cho điểm đến Cát Tiên.

Các nghệ nhân dạy khèn người H’mông tích cực truyền dạy cho thế hệ trẻ tại địa phương

Bên cạnh nỗ lực tự thân của cộng đồng, các dự án thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2025 đã hỗ trợ thiết thực trong việc hình thành nguồn nhân lực văn hóa trẻ, ổn định, có khả năng tham gia phục vụ lễ hội, chương trình nghệ thuật và sự kiện du lịch của xã Cát Tiên, tỉnh Lâm Đồng và một số hoạt động giao lưu khu vực.

Hơn 30 năm lập nghiệp nơi vùng đất mới, người H’mông tại Cát Tiên không chỉ xây dựng cuộc sống kinh tế ổn định mà còn gìn giữ trọn vẹn vốn văn hóa của dân tộc. Những nhịp khèn, điệu múa, tiếng hát đã trở thành âm thanh quen thuộc trong đời sống văn hóa cộng đồng. Sự chung tay của cơ quan quản lý, chính quyền địa phương và đặc biệt là sự chủ động của chính đồng bào đang giúp văn hóa truyền thống H’mông không chỉ được bảo tồn mà còn ngày càng sống động, lan tỏa, góp phần làm nên một Cát Tiên giàu bản sắc và hấp dẫn hơn trong mắt du khách.

Hoàng Sa