Bảo tồn văn hóa đồng bào Chăm gắn với Lễ hội Katê
Lễ hội Katê năm 2025 là kỳ lễ hội đầu tiên thực hiện Đề án “Bảo tồn và phát huy giá trị Lễ hội Katê của đồng bào Chăm, giai đoạn 2025 - 2030”. Lễ hội diễn ra từ ngày 20 đến 23-10, với nhiều điểm mới nhằm gia tăng tính hấp dẫn và đưa lễ hội dân gian truyền thống này trở thành sản phẩm văn hóa thu hút khách du lịch ngày càng nhiều hơn.
Độc đáo di sản quốc gia
Khánh Hòa là tỉnh có đông đồng bào Chăm sinh sống với hệ thống di sản văn hóa đặc sắc, đa dạng, nhiều công trình kiến trúc đền, tháp, các lễ hội, phong tục tập quán truyền thống, loại hình văn học nghệ thuật dân gian ca, múa, nhạc... Ngoài ra còn có hệ thống tri thức dân gian được đồng bào Chăm sáng tạo, giữ gìn và trao truyền qua nhiều thế hệ. Trong đó, Lễ hội Katê được ghi vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây là lễ hội truyền thống lớn nhất của đồng bào Chăm theo đạo Bàlamôn.
Các vị chức sắc người Chăm tham gia Lễ hội Katê. Ảnh: SƠN NGỌC
Lễ hội Katê định kỳ tổ chức vào ngày cuối tháng 6 và đầu tháng 7 theo Chăm lịch (vào khoảng tháng 9 hoặc tháng 10 dương lịch) gồm có phần lễ và phần hội. Phần lễ là các nghi thức mang tính tâm linh được diễn ra tại các đền, tháp Chăm (Lễ rước y trang; lễ mở cửa đền, tháp; lễ tắm tượng thần; lễ mặc y trang cho thần; đại lễ); nghi lễ cúng thần ở các làng Chăm; lễ cúng tại các gia đình, dòng họ. Về phần hội, có các hoạt động trình diễn văn hóa, văn nghệ, thể thao, trò chơi dân gian, thi tay nghề làm gốm, dệt thổ cẩm, hoạt động giao lưu, thăm hỏi lẫn nhau... Qua đó, tạo không khí vui tươi, phấn khởi trong cộng đồng người Chăm theo đạo Bàlamôn, cũng như nhằm thu hút đông đảo người dân, du khách tham gia trải nghiệm, tìm hiểu về lễ hội.
Để khai thác tiềm năng, giá trị của Lễ hội Katê, tỉnh đã triển khai Đề án “Bảo tồn và phát huy giá trị Lễ hội Katê của đồng bào Chăm, giai đoạn 2025 - 2030”. Đây không chỉ là giải pháp nhằm xây dựng Lễ hội Katê xứng tầm là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia mà còn tôn vinh lễ hội đặc trưng của cộng đồng người Chăm, cũng như thu hút du khách. Mặt khác, qua đề án còn để các sở, ngành, địa phương phối hợp thực hiện bảo tồn, giữ gìn và phát huy giá trị của Lễ hội Katê phục vụ sinh hoạt tôn giáo, tín ngưỡng của đồng bào Chăm được tốt hơn.
Kỳ lễ hội với những điểm mới
Lễ hội Katê được xác định chủ thể là cộng đồng người Chăm theo đạo Bàlamôn. Trong đó, Hội đồng Chức sắc Chăm Bàlamôn tỉnh là tổ chức đại diện cho cộng đồng trong việc thực hành các nghi thức liên quan đến tôn giáo, tín ngưỡng. Cả sư Hán Đô - Chủ tịch Hội đồng Chức sắc Chăm Bàlamôn tỉnh cho biết: Để chuẩn bị cho Lễ hội Katê năm 2025, Thường trực Hội đồng đã có thông báo cụ thể về thời gian, địa điểm diễn ra các nghi lễ tại khu vực 3 đền, tháp Pô Klong Garai, Pô Rômê, Pô Inư Nưgar. Trong đó, ngày 21-10 là ngày mở cửa các đền, tháp. Ngoài ra, còn có nhiều hoạt động trong phạm vi lễ hội diễn ra ở các làng Chăm theo đạo Bàlamôn.
Theo ông Nguyễn Tấn An - Phó Trưởng phòng Quản lý Văn hóa và Gia đình (Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch), ngày 10-10, sở đã ban hành kế hoạch tổ chức các hoạt động chào mừng Lễ hội Katê năm 2025. Đây là năm đầu tiên tỉnh triển khai Đề án “Bảo tồn và phát huy giá trị Lễ hội Katê của đồng bào Chăm, giai đoạn 2025 - 2030”. Chính vì thế, tỉnh sẽ có nhiều hoạt động hỗ trợ đồng bào Chăm trong thực hành cách nghi lễ, tín ngưỡng truyền thống của dân tộc mình. Bên cạnh đó, sẽ có một số hoạt động hưởng ứng lần đầu được tổ chức như: Hội thi viết chữ Chăm với chủ đề “Sáng nét chữ - Giữ hồn Chăm” dành cho học sinh, thanh thiếu niên; thi đấu các trò chơi dân gian kéo co, nhảy bao bố, đội lu nước vượt chướng ngại vật; chương trình nghệ thuật đặc biệt chào mừng lễ hội do Nhà hát Nghệ thuật truyền thống tỉnh Khánh Hòa biểu diễn; tổ chức không gian trưng bày về văn hóa Chăm, giới thiệu hiện vật, hình ảnh, nghề truyền thống và phong tục tập quán của đồng bào Chăm tại khu vực các đền, tháp Chăm... Tất cả nhằm bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời hướng đến việc phát huy thành sản phẩm du lịch lễ hội đặc sắc của tỉnh Khánh Hòa.
Với tổng số kinh phí thực hiện đề án cho giai đoạn 5 năm là hơn 10,3 tỷ đồng, sẽ góp phần quan trọng đối với việc đầu tư cơ sở hạ tầng tại các địa điểm diễn ra hoạt động Lễ hội Katê; hỗ trợ điều kiện cơ sở vật chất, các hoạt động văn hóa, nghệ thuật trong thời gian diễn ra lễ hội; xúc tiến tuyên truyền, quảng bá Lễ hội Katê gắn với phát triển du lịch... Hy vọng rằng, bằng việc thực hiện Đề án “Bảo tồn và phát huy giá trị Lễ hội Katê của đồng bào Chăm, giai đoạn 2025 - 2030” sẽ thổi bùng không khí lễ hội trong các làng Chăm.
