Bảo vật quốc gia minh chứng vai trò quan trọng của trường Giảng Võ thời Lê
Trong 27 hiện vật vừa được ghi vào Danh mục Bảo vật quốc gia đợt 11-năm 2022, Bộ sưu tập vũ khí trường Giảng Võ là hiện vật gốc và độc bản, chứa đựng nhiều giá trị tiêu biểu về lịch sử - văn hóa, khoa học quân sự từ thế kỷ XV đến XVIII. Bộ sưu tập gồm 111 hiện vật chia theo 13 nhóm, với 2 chức năng sử dụng chính là bạch khí và hỏa khí, hiện đang được bảo tồn và phát huy giá trị tại Bảo tàng Hà Nội.
Súng lệnh, hỏa khí đúc năm 1499 trong sưu tập vũ khí trường Giảng Võ
Thông tin về Bảo vật quốc gia Bộ sưu tập vũ khí trường Giảng Võ, Giám đốc Bảo tàng Hà Nội Nguyễn Tiến Đà nói: Bộ sưu tập vũ khí trường Giảng Võ là nhóm hiện vật phong phú, đa dạng và tập trung nhất, với phần lớn các loại hình vũ khí đều có tên trong binh chế thời Lê đã được Phan Huy Chú liệt kê tại “Lịch triều hiến chương loại chí”. Theo hồ sơ bảo vật, đa số vũ khí được làm từ kim loại sắt, có tra cán tre hoặc gỗ, cho thấy vũ khí đã và đang dùng làm công cụ tập luyện.
Bộ vũ khí độc đáo của trường Giảng Võ thời Lê.
“Bộ sưu tập hoàn chỉnh với đầy đủ các loại hình bạch khí và hỏa khí, trong đó bạch khí chiếm số lượng lớn với các loại vũ khí đánh gần, vũ khí đánh xa và vũ khí phòng ngự. Trong khi đó, hỏa khí là những vũ khí vận hành bằng thuốc súng chỉ chiếm 17% vũ khí trong bộ sưu tập”, ông Nguyễn Tiến Đà cho biết.
Theo “Đại Việt sử ký toàn thư”, năm 1010, nhà Lý cho lập điện Giảng Võ, năm 1070 cho lập Xạ đình. Tháng 8-1253, Trần Thái Tông lập Giảng Võ trường làm nơi học tập của các tướng lĩnh. Từ đầu thời Lê, khu vực phía Tây Thăng Long (bao gồm khu vực Giảng Võ, Kim Mã, Ngọc Khánh) trở thành một trung tâm luyện tập, khảo hạch và diễn lập quân sự lớn.
Vị trí của Giảng Võ Trường trong bản đồ Hà Nội xưa. Ảnh vẽ lại trên nền bản đồ Hồng Đức
Từ những năm 1960, việc nghiên cứu khu di tích trường Giảng Võ đã được nhiều nhà nghiên cứu lịch sử và khảo cổ học quan tâm. Bắt đầu từ những phát hiện nhỏ lẻ và đặc biệt là những phát hiện ở hồ Ngọc Khánh năm 1983, với bộ sưu tập vũ khí bằng kim loại, đã cho phép xác định khu vực này là trường Giảng Võ thời Lê kéo dài hơn 3 thế kỷ (từ thế kỷ XV đến thế kỷ XVIII).
Họp hội đồng thẩm định hồ sơ đề nghị ghi danh bộ sưu tập vũ khí trường Giảng Võ vào Danh mục Bảo vật quốc gia.
Các nhà khảo cổ cũng phát hiện dấu tích của lò bễ, các cục xỉ sắt và những phác vật vũ khí đang được chế tạo dở. Điều này chứng minh vũ khí được đúc tại chỗ, và rõ ràng trường Giảng Võ ngoài vai trò đào tạo, huấn luyện binh sĩ, còn là địa điểm tự cung cấp vũ khí, phục vụ việc rèn luyện, đào tạo quân đội. Theo đó, kỹ thuật chế tác vũ khí trường Giảng Võ chủ yếu theo phương pháp rèn đập thủ công. Riêng mũi tên và súng lệnh được đúc, nên không trùng lặp với bất cứ sưu tập vũ khí nào ở Việt Nam hiện có.
