Bảo vệ an toàn môi trường công nghiệp

Nhà máy chế biến khoáng sản của Công ty TNHH Khai thác Chế biến khoáng sản Núi Pháo. Ảnh: N.P.M

Siết chặt quản lý hoạt động có nguy cơ cao

Thái Nguyên được xem là “thủ phủ” khai khoáng của cả nước, với trữ lượng tài nguyên phong phú và hệ thống doanh nghiệp (DN) khai thác, chế biến khoáng sản hoạt động sôi động. Tuy nhiên, cùng với lợi thế phát triển là áp lực ngày càng lớn về bảo vệ môi trường và bảo đảm an toàn công nghiệp.

Trước thực tế đó, quan điểm của tỉnh được xác định rõ và nhất quán là phát triển công nghiệp không đánh đổi môi trường, lấy an toàn làm tiêu chí cốt lõi của mô hình tăng trưởng hiện đại và bền vững.

Ngay từ đầu năm, Sở Công Thương đã chủ động ban hành nhiều văn bản hướng dẫn chuyên sâu đối với các DN khai khoáng và đơn vị sử dụng vật liệu nổ công nghiệp, tập trung siết chặt quản lý kho vật liệu nổ, tiền chất thuốc nổ và hệ thống hồ chứa quặng đuôi - những hạng mục tiềm ẩn nguy cơ cao, có tác động trực tiếp đến môi trường và đời sống người dân.

Công ty TNHH Khai thác Chế biến khoáng sản Núi Pháo tổ chức diễn tập phương án ứng phó sự cố tràn đổ hóa chất, dưới sự hướng dẫn, giám sát của Phòng Kỹ thuật an toàn và Môi trường (Sở Công Thương).

Đáng chú ý, tỉnh đã kịp thời triển khai hai văn bản mới của Bộ Công Thương là Thông tư số 24/2025/TT-BCT và Thông tư số 31/2025/TT-BCT, qua đó hình thành khung pháp lý đồng bộ, xuyên suốt từ khâu thiết kế mỏ, tổ chức khai thác đến quản lý rủi ro, yêu cầu các DN nâng cao tiêu chuẩn an toàn ngay từ giai đoạn đầu tư.

Đồng chí Phạm Văn Thọ, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Giám đốc Sở Công Thương, nhấn mạnh: Bảo đảm an toàn môi trường trong khai thác, chế biến khoáng sản là mệnh lệnh xuyên suốt đối với toàn ngành. Trên cơ sở đó, Sở Công Thương đẩy mạnh công tác tập huấn, kiểm tra, giám sát nhằm bảo đảm mọi khâu vận hành tuân thủ đúng quy chuẩn kỹ thuật, không để phát sinh sự cố.

Hoạt động hướng dẫn cũng được mở rộng tới các chủ đầu tư cụm công nghiệp, DN hóa chất, trạm chiết nạp LPG, với yêu cầu nghiêm túc nghiệm thu đầy đủ các hạng mục kỹ thuật và môi trường trước khi đưa vào vận hành.

Song song với đó, Sở Công Thương yêu cầu các DN hoàn thiện báo cáo đánh giá rủi ro và kế hoạch ứng cứu khẩn cấp, coi đây là công cụ quan trọng để nhận diện sớm nguy cơ và chủ động ứng phó, thay vì bị động xử lý khi sự cố xảy ra...

Giám sát an toàn hóa chất, xăng dầu tại cảng Đa Phúc (Công ty CP Xăng dầu Dầu khí Thái Nguyên).

Nâng mức cảnh báo trước rủi ro thiên tai

Cùng với việc siết chặt quản lý hoạt động sản xuất, một thách thức khác ngày càng rõ nét là rủi ro thiên tai, nhất là đối với hệ thống hồ chứa chất thải trong điều kiện mưa lớn bất thường gia tăng.

Biến đổi khí hậu làm gia tăng các hiện tượng thời tiết cực đoan, mưa lũ bất thường, đẩy nhiều hồ chứa và đập chắn vào trạng thái rủi ro cao. Tại Thái Nguyên và một số địa phương, thời gian qua đã xảy ra một số sự cố tràn bùn, sạt lở, vỡ bờ hồ chứa nước và bùn thải, gây tổn hại môi trường và ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống người dân.

Đơn cử, đầu tháng 10-2025, sự cố sạt bờ bao hồ chứa nước phục vụ sản xuất tại Nhà máy luyện gang Nam Son (thuộc Công ty CP Luyện kim đen Thái Nguyên, xã Nam Hòa) đã làm gần 40 hộ dân ở khu vực lân cận bị ảnh hưởng. Vụ việc tiếp tục gióng lên hồi chuông cảnh báo về nguy cơ mất an toàn tại các hồ chứa chất thải công nghiệp, nhất là trong bối cảnh mưa lớn cực đoan diễn biến ngày càng phức tạp.

Khu vực sạt bờ bao hồ chứa nước phục vụ sản xuất tại Nhà máy luyện gang Nam Son (ở xã Nam Hòa) đã được khắc phục kịp thời.

Trước tình hình đó, Sở Công Thương tổ chức các đợt kiểm tra diện rộng, rà soát an toàn toàn bộ hệ thống hồ chứa thải, bãi quặng đuôi và kho vật liệu nổ công nghiệp trên địa bàn. Các DN được yêu cầu kích hoạt phương án ứng phó thiên tai, chủ động gia cố bờ bao, kè chống trượt, kiểm tra hệ thống thoát nước, đồng thời bố trí lực lượng trực, sẵn sàng xử lý tình huống nhằm giảm thiểu tối đa nguy cơ sự cố.

Chia sẻ từ thực tiễn vận hành, ông Đinh Văn Hiến, Tổng Giám đốc Công ty CP Khoáng sản Bắc Kạn, đơn vị quản lý hồ chứa quy mô lớn tại xã Chợ Đồn, cho biết: Quản lý hồ chứa chất thải luôn là thách thức lớn. Mỗi năm, hồ tiếp nhận hơn 81.600m3 nước thải và bùn, đòi hỏi DN phải thường xuyên gia cố, lu lèn, mở rộng bãi thải và tuân thủ nghiêm ngặt các yêu cầu kỹ thuật để bảo đảm vận hành an toàn, không phát sinh rủi ro đối với môi trường và cộng đồng dân cư.

Từ thực tiễn trên cho thấy, thiên tai đang trở thành “phép thử” ngày càng khắc nghiệt đối với hệ thống hồ chứa của ngành khai khoáng. Việc nâng mức cảnh báo, tăng cường kiểm tra, giám sát không chỉ giúp phát hiện sớm nguy cơ mà còn buộc các DN đầu tư nâng cấp hạ tầng, hoàn thiện quy trình quản lý, hướng tới bảo đảm an toàn lâu dài và phát triển bền vững.

Quản lý nghiêm ngặt, kiểm soát toàn diện

Trong lĩnh vực vật liệu nổ công nghiệp (VLNCN), nguy cơ mất an toàn luôn hiện hữu nếu công tác quản lý không được thực hiện nghiêm ngặt. Với mục tiêu “bịt kín” từng mắt xích rủi ro, Sở Công Thương triển khai kiểm soát toàn diện từ khâu cấp phép, huấn luyện an toàn đến giám sát hoạt động nổ mìn.

Riêng trong năm 2025, Sở đã cấp mới, cấp lại và điều chỉnh 44 giấy phép sử dụng VLNCN; đồng thời cấp 135 giấy chứng nhận huấn luyện an toàn cho lực lượng trực tiếp sử dụng VLNCN và tiền chất thuốc nổ. Cùng với đó, 6 đơn vị cung ứng dịch vụ nổ mìn được kiểm tra định kỳ, nhằm bảo đảm toàn bộ quy trình nổ mìn tuân thủ nghiêm các tiêu chuẩn an toàn.

Công ty TNHH Hoàng Nam (xã Chợ Đồn) kiểm soát chặt chẽ toàn bộ quy trình sử dụng vật liệu nổ công nghiệp trong khai thác đá, nhằm hạn chế rủi ro và bảo đảm an toàn sản xuất.

Công tác nghiệm thu công trình được xác định là “tuyến phòng thủ cuối” trong chuỗi bảo đảm an toàn. Năm 2025, có 4 kho VLNCN tại 4 mỏ đã được thông báo nghiệm thu hoàn thành, khẳng định các công trình đủ điều kiện kỹ thuật và sẵn sàng vận hành an toàn theo quy định.

Trong lĩnh vực hóa chất, nơi rủi ro luôn tiềm ẩn, hoạt động kiểm soát tiếp tục được siết chặt hơn. Sở Công Thương đã tiếp nhận 25 hồ sơ biện pháp phòng ngừa, 4 hồ sơ kế hoạch ứng phó sự cố hóa chất; thẩm định và trình cấp điều chỉnh 4 giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh hóa chất.

Đáng chú ý, Sở trực tiếp tham gia chứng kiến 11 cuộc diễn tập ứng phó sự cố hóa chất tại các DN. Đây được xem là những “bài kiểm tra thực địa”, đánh giá khả năng phản ứng nhanh và mức độ phối hợp giữa các bộ phận khi xảy ra tình huống khẩn cấp.

Song song với đó, Sở Công Thương đã thẩm định và tham mưu cấp 56 giấy phép nhập khẩu hóa chất Bảng 3 - nhóm hóa chất thuộc diện kiểm soát đặc biệt. Việc quản lý chặt chẽ xuyên suốt từ khâu nhập khẩu, vận chuyển, lưu kho đến sử dụng được xác định là “chìa khóa” nhằm ngăn ngừa nguy cơ sự cố lan rộng.

Thực tế tại Nhà máy xử lý chất thải Đá Mài (xã Tân Cương) cho thấy, yêu cầu quản lý hóa chất nghiêm ngặt là yếu tố then chốt để bảo đảm an toàn. Ông Nguyễn Văn Việt, Giám đốc Nhà máy, cho biết: Mỗi ngày đơn vị sử dụng khoảng 90-100 lít hóa chất để xử lý 230-250 tấn rác thải. Trong những thời điểm cao điểm, khi công suất tăng mạnh, việc phun hóa chất được thực hiện liên tục, toàn bộ các khâu nhập - xuất kho, pha trộn đều được giám sát chặt chẽ nhằm bảo đảm an toàn tuyệt đối.

Xây dựng môi trường sản xuất an toàn, minh bạch

Mỏ vàng Khau Âu (xã Yên Bình) - nơi hoạt động khai thác đã dần đi vào nền nếp.

Điểm nhấn trong công tác quản lý năm 2025 là việc Sở Công Thương chuyển mạnh từ tư duy “kiểm tra, xử lý” sang “hướng dẫn, phòng ngừa và đồng hành cùng DN”. Cách tiếp cận này được thể hiện rõ qua các hoạt động phối hợp liên ngành.

Điển hình là việc Sở Công Thương tham gia Đoàn kiểm tra liên ngành xử lý phản ánh của người dân xóm 13, xã Phú Lạc, liên quan đến hoạt động của Công ty TNHH Khai thác Chế biến khoáng sản Núi Pháo. Sự tham gia trực tiếp của các cơ quan chuyên môn không chỉ tăng cường hiệu quả giám sát mà còn góp phần nâng cao tính minh bạch, củng cố niềm tin của cộng đồng.

Đối với 7 DN có hồ chứa quặng đuôi, Sở Công Thương đã hướng dẫn cụ thể các biện pháp phòng, chống thiên tai trước mùa mưa bão. Đây không phải là những khuyến cáo chung chung, mà là hướng dẫn kỹ thuật chi tiết, gắn với đặc điểm từng hồ chứa và từng nguy cơ tiềm ẩn.

Cùng với đó, Sở Công Thương đã rà soát, yêu cầu chỉnh sửa báo cáo kiểm kê khí nhà kính của 42 đơn vị. Đây là bước đi quan trọng trong lộ trình thực hiện cam kết phát thải ròng bằng “0”. Việc chuẩn hóa công tác kiểm kê đang thúc đẩy các DN thay đổi phương thức sử dụng năng lượng, đầu tư công nghệ xanh và giảm phát thải…

Chinh Lan