Một 'cuộc sống mới' từ kinh tế xanh và văn hóa bản địa

Tại tại Ba Tri, Vĩnh Long (Bến Tre cũ), có một hệ sinh thái doanh nghiệp đặc biệt đang thu hút sự quan tâm của cộng đồng doanh nghiệp khi phát triển dựa trên văn hóa bản địa, nông nghiệp tuần hoàn và kinh tế xanh được vận hành liền mạch suốt hơn 20 năm. Đó là "Hệ sinh thái doanh nghiệp - cuộc sống mới" với sự chung tay của bốn đơn vị gồm Rượu Phú Lễ, VinaEcolife, Biz Educo và HTX Nông nghiệp bền vững Lạc Địa. Các đơn vị này đã kiến tạo một cấu trúc độc đáo, kết hợp sản xuất, giáo dục, du lịch, nông nghiệp và sáng tạo văn hóa trong một hệ giá trị thống nhất.

Được xây dựng từ năm 2004, mô hình này dựa trên triết lý "bền vững bắt đầu từ cộng đồng" với ba trụ cột: kinh tế (tạo việc làm, gia tăng giá trị nông sản), xã hội (giáo dục, giữ gìn sinh kế, củng cố cộng đồng) và môi trường (thuận thiên, tuần hoàn, bảo tồn di sản), trong đó môi trường là "chân đế" của mọi sự phát triển.

Công ty cổ phần Rượu Phú Lễ đóng vai trò quan trọng trong việc giữ gìn làng nghề hơn 190 năm tuổi bằng cách duy trì phương pháp ủ men, chưng cất truyền thống kết hợp công nghệ hiện đại. Quan trọng hơn là khả năng giữ gìn, tái tạo văn hóa di sản, bản địa hát Sắc bùa Phú Lễ – di sản văn hóa phi vật thể Việt Nam – được doanh nghiệp phối hợp duy trì trong các hoạt động cộng đồng.

Mô hình sản xuất rượu Phú Lễ truyền thống kết nối "Hệ sinh thái doanh nghiệp cuộc sống mới" tại Ba Tri, Bến Tre cũ (nay là xã Tân Xuân, tỉnh Vĩnh Long). Ảnh: Minh Anh

HTX Nông nghiệp bền vững Lạc Địa, hoạt động như một hợp tác xã thế hệ mới, phát triển nông nghiệp tuần hoàn, lúa phát thải thấp, vườn dừa đa lợi ích. Hiện Lạc Địa là điểm kết nối giữa nông dân – doanh nghiệp – trường đại học trong nghiên cứu và phát triển mô hình dài hạn, đóng vai trò là nền tảng của hệ sinh thái với chức năng cung cấp nông sản, mô hình thực nghiệm và đào tạo nông dân theo tư duy phát triển mới.

Trong khi đó, Công ty cổ phần Đầu tư du lịch và giáo dục VinaEcolife triển khai mô hình du lịch học tập, thuận tự nhiên với VinaEcolife Lodge, nhà hàng, shop để kết nối văn hóa – lịch sử – sinh thái, thúc đẩy tiêu dùng xanh và tạo nguồn thu ổn định cho cư dân địa phương.

Cuối cùng, Công ty cổ phần Doanh nghiệp xã hội Biz Educo tập trung vào phát triển con người, bồi dưỡng năng lực cho cộng đồng thông qua các hoạt động như chương trình hướng nghiệp vùng sâu, quỹ học bổng Chắp Cánh và chuỗi dự án gieo hạt nhân sinh, bao gồm giáo dục cảm xúc – xã hội (SEL) cho giáo viên nông thôn.

"Môi trường bản địa từ rừng mắm, ruộng lúa, vườn dừa đến làng nghề đã tạo nên một hệ sinh thái tự nhiên hài hòa. Tư duy "hệ sinh thái doanh nghiệp" cũng được hình thành từ nền tảng đó," bà Lê Thanh Trúc, Chủ tịch HĐQT HTX nông nghiệp bền vững Lạc Địa chia sẻ.

Hệ sinh thái vận hành theo hướng kinh tế tuần hoàn từ trồng nếp, nấu rượu, lấy hèm nuôi heo cho đến tận dụng phân bón cho đồng ruộng. Mô hình này giảm lãng phí, nâng cao hiệu quả và tạo sinh kế ổn định cho nông dân. Đồng thời, sự mở rộng liên kết này giúp chia sẻ kinh nghiệm vận hành chuỗi, nâng cao đời sống văn hóa tinh thần cho người dân. Từ đó, mỗi sản phẩm khi đến tay người tiêu dùng không chỉ mang giá trị vật chất mà còn kể câu chuyện về văn hóa, về vùng đất và nỗ lực gìn giữ nghề của cả một cộng đồng.

Đặc biệt, sức mạnh của mô hình kinh tế tuần hoàn tại đây nằm ở sự đa dạng của hệ sinh thái làng nghề. Riêng vùng Ba Tri cũ đã hội tụ tới sáu làng nghề truyền thống gồm làm muối, chế biến cá, bánh phồng, trồng lúa, làm gạo và nấu rượu.

Theo bà Lê Thanh Trúc, trong bối cảnh xu hướng tiêu dùng xanh đang định hình lại thị trường toàn cầu, câu chuyện về phát triển bền vững không còn là khẩu hiệu mà đã trở thành bài toán sống còn của nông sản Việt. Bà khẳng định không một cá nhân hay đơn vị nào có thể tự mình làm trọn mọi công đoạn. Chỉ có sự liên kết hài hòa giữa các nhóm lao động và làng nghề mới tạo nên sức mạnh dài hạn cho cộng đồng.

Ông Nguyễn Thanh Phương, Phó Chủ tịch Liên minh HTX Vĩnh Long, cũng cho biết địa phương đang tập trung xây dựng cộng đồng doanh nghiệp và hợp tác xã bền vững dựa trên ba trụ cột chính.

Trụ cột thứ nhất là hình thành hệ sinh thái doanh nghiệp mạnh, nơi các tổ chức kinh tế bổ trợ lẫn nhau để nâng cao năng lực cạnh tranh. Trụ cột thứ hai tập trung vào giáo dục và văn hóa, hướng đến một "cuộc sống mới" nơi các giá trị truyền thống song hành cùng sự phát triển hiện đại. Trụ cột thứ ba và cũng là điểm nhấn quan trọng, là phát triển mô hình HTX nông nghiệp gắn liền với du lịch và cộng đồng.

Ông Phương cho rằng, sự kết hợp của ba trụ cột này sẽ tạo ra nền tảng quan trọng để hình thành cộng đồng doanh nghiệp và hợp tác xã phát triển bền vững, đồng thời bảo đảm sự gắn kết giữa kinh tế, văn hóa và đời sống người dân.

Theo bà Vũ Kim Hạnh, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Hàng Việt Nam Chất lượng cao, đây là "hình thức hoạt động doanh nghiệp tổng hợp, sáng tạo trên nền tảng xanh", khác biệt so với nhiều mô hình sản xuất đơn lẻ hiện nay. “Đây không chỉ là một mô hình mà là một lối sống của doanh nghiệp. Bởi lẽ, khi doanh nghiệp xem cộng đồng là gốc rễ thì tăng trưởng mới bền vững, giá trị mới lan tỏa", bà nói và cho biết ấn tượng hơn, toàn bộ nhân viên tại đây đang học nói thơ Vân Tiên.

Bà Kim Hạnh nhận định đây là cách yêu quê hương rất cụ thể, không phải bằng bài diễn văn dài, mà bằng việc đưa giá trị văn hóa vào trường học, cộng đồng và sự phát triển kinh tế một cách bền vững.

Minh Anh