Bảo vệ để các rạn san hô phát triển
Thời gian gần đây, các hoạt động lặn biển ngắm san hô tại vịnh Nha Trang và nhiều vùng biển trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa phát triển mạnh, thu hút đông đảo người dân, du khách trong và ngoài nước. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, không ít trường hợp lặn biển đã vô tình tác động tiêu cực đến hệ sinh thái rạn san hô.
Vô tình làm tổn thương san hô
Thời gian gần đây, tại khu vực Hòn Mun, Hòn Chồng - Đặng Tất (vịnh Nha Trang), một số hướng dẫn viên du lịch và TikToker đã quay video trải nghiệm lặn biển của mình, trong đó có hành vi sử dụng vụn bánh mì, mì tôm để dẫn dụ cá nhằm phục vụ việc chụp ảnh. Ông Nguyễn Đức Minh Tân - Phó Trưởng phòng Bảo tồn (Ban Quản lý vịnh Nha Trang) cho biết, hành vi này làm mất cân bằng sinh thái do thức ăn dư thừa gây ô nhiễm nước, đồng thời khiến các loài cá mất bản năng kiếm ăn tự nhiên, ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của rạn san hô.
Hệ sinh thái rạn san hô ở vịnh Nha Trang. Ảnh: Ban quản lý vịnh Nha Trang
Ngày 23-5, mạng xã hội lan truyền đoạn clip gần 1 phút với nội dung "Không cần đi đâu xa, không cần tour - vẫn có thể ngắm cá và san hô ở ngay biển Hòn Chồng", ghi lại cảnh một người lặn biển tại Hòn Chồng, cho cá ăn và chạm tay vào rạn san hô. Ông Đàm Hải Vân - Trưởng ban Quản lý vịnh Nha Trang khẳng định, hành vi xâm hại, tác động đến các hệ sinh thái rạn san hô đều bị nghiêm cấm và sẽ bị xử lý theo quy định. Hiện nay, ban đã đề nghị các công ty du lịch tuyệt đối không tổ chức hoạt động cho du khách dẫn dụ cá bằng thức ăn tổng hợp, đồng thời tuyên truyền nâng cao nhận thức cho du khách về bảo vệ môi trường và cân bằng sinh thái biển trên vịnh Nha Trang.
Ngoài ra, vào thời điểm thủy triều rút (từ 17 giờ đến 20 giờ ngày mùng 1 và 15 âm lịch), các rạn san hô ven bờ lộ ra khiến nhiều người dân và du khách tò mò đến chụp ảnh, bắt ốc, dẫm đạp lên san hô gây hư hại. Ông Nguyễn Đăng Nam - người dân ở Nha Trang cho biết, tình trạng này xảy ra từ nhiều năm nay do ý thức của một bộ phận người dân và khách du lịch còn hạn chế. Việc chưa lắp đặt giàn phao phân vùng khu vực biển Hòn Chồng - Đặng Tất cũng khiến người dân khó xác định vùng cấm, dẫn đến việc đi vào khu vực có rạn san hô đang phục hồi. Được biết, trong Kế hoạch tổng thể phục hồi vịnh Nha Trang đến năm 2030 do UBND tỉnh ban hành từ tháng 11-2022, đã có nhiệm vụ rà soát, khoanh vùng bảo vệ các khu vực biển có san hô đang phục hồi, nhưng đến nay, giàn phao phân vùng vẫn chưa được lắp đặt, gây khó khăn cho công tác quản lý.
Cần nâng cao ý thức bảo vệ
Theo nghiên cứu của Viện Hải dương học, rạn san hô tại Khánh Hòa phân bố chủ yếu ở vùng nước nông ven bờ và các đảo, trong đó có một số rạn lớn như: Grandbank (vịnh Nha Trang), Thủy Triều (bắc Cam Ranh)... Những năm gần đây, hệ sinh thái rạn san hô tại Khánh Hòa bị suy thoái nghiêm trọng, trong đó có nguyên nhân là áp lực từ hoạt động du lịch ngày càng tăng. Các chuyên gia cảnh báo, con người là “vị khách không mời” dưới biển, cần cư xử đúng mực với các sinh vật biển: Không chạm, không đuổi, không đến gần để tránh làm chúng hoảng sợ.
Tiến sĩ Võ Sĩ Tuấn - nguyên Viện trưởng Viện Hải dương học cho rằng, có thể bảo vệ các quần xã san hô bằng những hành động cụ thể như: Không mua bán san hô sống, cá rạn làm cảnh; không chạm hoặc giẫm đạp lên san hô; hoàn thiện kỹ năng lặn để không gây va chạm. Một người lặn chạm vào san hô có thể không gây hậu quả lớn, nhưng khi nhiều người lặp lại hành vi đó hàng ngàn lần mỗi năm thì sẽ để lại hậu quả nghiêm trọng. Chúng ta cần tôn trọng không gian sống của sinh vật biển, bởi những hành động tưởng chừng vô hại cũng có thể gây căng thẳng cho chúng. Hãy du lịch biển theo nguyên tắc: “Không giết gì ngoài thời gian, không lấy gì ngoài những bức ảnh, và không để lại gì ngoài những bọt khí lăn tăn”.
Ông Tuấn cũng đề xuất cần quản lý chặt dịch vụ lặn biển, hạn chế số lượng khách và chỉ cho phép người có bằng lặn chuyên nghiệp được tham gia lặn ngắm san hô, thay vì để hoạt động này diễn ra đại trà như hiện nay.
Rạn san hô là hệ sinh thái đa dạng nhất của đại dương. Dù chỉ chiếm chưa tới 1% diện tích đại dương, nhưng rạn san hô là nơi sinh sống của khoảng 25% các loài sinh vật biển. Chúng cung cấp nơi trú ẩn, thức ăn cho hàng ngàn loài cá và sinh vật khác, đồng thời là “tường chắn tự nhiên” giúp giảm xói mòn bờ biển. Rạn san hô phát triển trong hàng nghìn năm, rất dễ bị tổn thương, nhưng lại vô cùng quan trọng đối với sự sống của biển cả.
