Ông Putin đổi giọng cứng rắn hơn, cái giá cho hòa bình Ukraine ngày càng đắt?

Điều kiện của Tổng thống Putin

Tổng thống Nga Vladimir Putin đã đưa ra một loạt điều kiện để chấm dứt xung đột ở Ukraine, bao gồm yêu cầu các nhà lãnh đạo phương Tây cam kết bằng văn bản không mở rộng NATO về phía Đông và dỡ bỏ một phần các lệnh trừng phạt, 3 nguồn thạo tin Nga nắm rõ các cuộc đàm phán cho hay.

Tổng thống Mỹ Donald Trump đã nhiều lần tuyên bố muốn kết thúc cuộc xung đột đẫm máu nhất châu Âu kể từ Thế chiến II và gần đây tỏ ra ngày càng thất vọng với ông Putin. Ông cũng cảnh báo hôm 27/5 rằng nhà lãnh đạo Nga đang "đùa với lửa" khi từ chối tham gia các cuộc đàm phán ngừng bắn với Kiev trong bối cảnh các lực lượng của Moscow liên tục giành được lợi thế trên chiến trường.

Tổng thống Nga Vladimir Putin. Ảnh: Reuters

Sau cuộc điện đàm kéo dài hơn 2 tiếng với ông Trump tuần trước, Tổng thống Putin cho biết ông đã đồng ý làm việc với Ukraine về một bản ghi nhớ nhằm xác định các điều khoản của thỏa thuận hòa bình, bao gồm thời điểm thực hiện lệnh ngừng bắn. Nga cho biết họ đang soạn thảo bản ghi nhớ của mình nhưng không thể ước tính thời gian hoàn tất.

Kiev và các nước châu Âu cáo buộc Moscow cố tình kéo dài đàm phán để tranh thủ thời gian cho quân đội tiến công sâu hơn vào miền Đông Ukraine.

"Tổng thống Putin sẵn sàng kiến tạo hòa bình nhưng không phải bằng mọi giá", một nguồn tin cấp cao Nga am hiểu về lập trường của giới lãnh đạo Điện Kremlin cho hay.

3 nguồn tin cho biết Tổng thống Putin muốn "một cam kết bằng văn bản từ các nước phương Tây" về việc không mở rộng NATO, đồng nghĩa với việc chính thức loại trừ khả năng Ukraine, Gruzia, Moldova và các nước hậu Xô viết khác được gia nhập khối.

Nga cũng yêu cầu Ukraine phải trung lập, một số lệnh trừng phạt của phương Tây được dỡ bỏ, giải quyết vấn đề tài sản quốc gia của Nga bị đóng băng ở nước ngoài và bảo vệ những người nói tiếng Nga ở Ukraine, 3 nguồn tin trên cho hay.

Nguồn tin đầu tiên cho biết, nếu ông Putin nhận thấy không thể đạt được thỏa thuận hòa bình theo các điều kiện của mình thì ông sẽ tìm cách chứng minh với Ukraine và châu Âu bằng các chiến thắng quân sự rằng "hòa bình ngày mai thậm chí sẽ còn phải trả giá đắt hơn".

Điện Kremlin từ chối bình luận về thông tin của Reuters. Tổng thống Putin và các quan chức Nga nhiều lần tuyên bố, bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào cũng phải giải quyết "nguyên nhân gốc rễ" của xung đột, một cách ám chỉ vấn đề NATO và sự ủng hộ của phương Tây với Ukraine.

Kiev nhiều lần khẳng định, Nga không có quyền phủ quyết đối với nguyện vọng gia nhập NATO của nước này. Ukraine nói họ cần được phương Tây cung cấp "một cơ chế đảm bảo an ninh chắc chắn" để ngăn chặn các cuộc tấn công từ Nga trong tương lai.

Văn phòng Tổng thống Volodymyr Zelensky không phản hồi yêu cầu bình luận.

NATO cũng từng tuyên bố sẽ không thay đổi chính sách "mở cửa" chỉ vì yêu cầu của Moscow. Người phát ngôn của liên minh 32 nước này cũng không phản hồi các câu hỏi từ Reuters.

Hiện Nga kiểm soát gần 1/5 lãnh thổ Ukraine. Dù đã giành thêm một số thắng lợi trong năm qua, cuộc xung đột vẫn khiến cả hai bên chịu tổn thất nặng nề về nhân lực và tài chính.

Reuters từng đưa tin hồi tháng 1 rằng Tổng thống Putin ngày càng lo lắng trước các biến động trong nền kinh tế thời chiến của Nga, giữa lúc thiếu lao động và lãi suất cao để kiềm chế lạm phát. Giá dầu - trụ cột của nền kinh tế Nga cũng đã giảm liên tục trong năm nay.

Tổng thống Trump, người từng tự hào có quan hệ thân thiết với ông Putin, gần đây đã cảnh báo rằng Mỹ có thể áp đặt thêm lệnh trừng phạt nếu Moscow tiếp tục trì hoãn các nỗ lực tìm kiếm giải pháp hòa bình. Hôm 25/5, ông Trump đăng trên mạng xã hội nói rằng Tổng thống Putin đã "hoàn toàn MẤT TRÍ" sau khi phát động một cuộc không kích quy mô lớn vào Ukraine tuần trước.

Nguồn tin đầu tiên nói rằng nếu thấy có cơ hội chiến thuật, Tổng thống Putin sẽ tiếp tục tiến công sâu vào Ukraine và Điện Kremlin tin rằng Nga có thể chiến đấu trong nhiều năm, bất chấp các lệnh trừng phạt từ phương Tây.

Nguồn tin thứ hai cho biết, ông Putin hiện ít sẵn lòng thỏa hiệp về lãnh thổ và vẫn kiên định với lập trường công khai rằng Nga phải kiểm soát toàn bộ 4 vùng lãnh thổ ở miền Đông Ukraine mà Nga đã tuyên bố sáp nhập.

"Tổng thống Putin đã cứng rắn hơn về vấn đề lãnh thổ", nguồn tin thứ hai nói.

Mối bất hòa lâu dài giữa Nga và NATO

Khi ông Trump và ông Putin đấu khẩu công khai về triển vọng hòa bình, khó có thể xác định liệu sự leo thang quân sự và lập trường cứng rắn hơn có nhằm thúc đẩy thỏa thuận hay báo hiệu cho sự sụp đổ của đàm phán.

Vào tháng 6 năm ngoái, Tổng thống Putin từng đưa ra điều kiện mở đầu cho hòa bình ngay lập tức, theo đó Ukraine phải từ bỏ tham vọng gia nhập NATO và rút quân khỏi toàn bộ 4 vùng lãnh thổ mà Nga tuyên bố sáp nhập.

Ngoài Crimea, Nga hiện kiểm soát gần như toàn bộ vùng Lugansk, hơn 70% vùng Donetsk, Zaporizhzhia và Kherson. Nga cũng chiếm một phần nhỏ của Kharkov và Sumy, đồng thời đang tiến gần kiểm soát khu vực Dnipropetrovsk.

Tại hội nghị Bucharest năm 2008, các lãnh đạo NATO đồng ý rằng Ukraine và Gruzia sẽ trở thành thành viên trong tương lai. Ukraine vào năm 2019 cũng đã sửa đổi hiến pháp, cam kết theo đuổi con đường gia nhập NATO và EU.

Ông Trump cho rằng việc Mỹ trước đây ủng hộ Ukraine gia nhập NATO là nguyên nhân gây ra xung đột và đã gợi ý rằng Ukraine sẽ không được gia nhập khối này. Bộ Ngoại giao Mỹ đã từ chối bình luận về thông tin trên.

Tổng thống Putin đã nhiều lần nhắc đến vấn đề mở rộng NATO, bao gồm cả trong các phát biểu chi tiết về khả năng hòa bình trong năm 2024.

Năm 2021, chỉ 2 tháng trước khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine, Moscow từng đề xuất một thỏa thuận với NATO, trong đó Điều 6 yêu cầu NATO "chấm dứt mọi hoạt động mở rộng tiếp theo, bao gồm việc kết nạp Ukraine và các quốc gia khác". Phía Mỹ và NATO khi đó khẳng định rằng Nga không thể có quyền phủ quyết việc mở rộng của liên minh.

Nga muốn có một cam kết bằng văn bản về NATO vì ông Putin cho rằng Moscow từng bị Mỹ lừa dối sau khi Bức tường Berlin sụp đổ năm 1989. Khi đó, Ngoại trưởng Mỹ James Baker được cho là đã hứa với lãnh đạo Liên Xô Mikhail Gorbachev rằng NATO sẽ không mở rộng về phía Đông, hai nguồn tin Nga cho hay.

Cam kết đó từng được cựu giám đốc CIA William J. Burns đề cập trong hồi ký của mình nhưng chưa bao giờ được chính thức hóa và đưa ra vào thời điểm Liên Xô vẫn chưa sụp đổ.

NATO khẳng định rằng tổ chức này không đe dọa Nga, mặc dù trong đánh giá năm 2022, NATO gọi Nga là "mối đe dọa nghiêm trọng và trực tiếp nhất" đối với hòa bình và an ninh khu vực.

Cuộc xung đột ở Ukraine năm 2022 đã khiến Phần Lan gia nhập NATO vào năm 2023, theo sau là Thụy Điển gia nhập vào năm 2024.

Lãnh đạo châu Âu nhiều lần cảnh báo rằng nếu Nga thắng ở Ukraine, một ngày nào đó Nga có thể tấn công NATO và điều này sẽ kích hoạt một cuộc chiến tranh thế giới. Nga bác bỏ các tuyên bố này là "hù dọa vô căn cứ", nhưng cũng đã cảnh báo rằng cuộc giao tranh ở Ukraine có thể leo thang thành xung đột toàn diện.

Kiều Anh/VOV.VN (biên dịch) Theo: Reuters