Bảo vệ môi trường cần 'bén rễ' trong nhận thức của mỗi công dân

Quang cảnh phiên họp. Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN

Báo cáo giải trình, tiếp thu, làm rõ những vấn đề các đại biểu Quốc hội quan tâm, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng cho rằng, ý kiến của các đại biểu đã thể hiện rõ tinh thần trách nhiệm, tầm nhìn và sự đồng hành của Quốc hội, là nguồn động viên và động lực quan trọng để Chính phủ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, các bộ, ngành, địa phương tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật.

Bộ trưởng Trần Đức Thắng cho biết, Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 đánh dấu bước tiến quan trọng trong tư duy và phương thức phát triển bền vững của Việt Nam, khẳng định tinh thần đổi mới và hành động vì tương lai xanh. Luật đã thiết kế nhiều chính sách đột phá, chuyển hướng rõ ràng từ cách tiếp cận thụ động, xử lý hậu quả sang chủ động phòng ngừa, kiểm soát rủi ro và thúc đẩy các công cụ kinh tế theo thị trường.

Sau gần 4 năm triển khai, công tác bảo vệ môi trường đã có chuyển biến rõ nét. Nhiều cơ chế, chính sách mới bước đầu phát huy hiệu quả như thay đổi phương thức quản lý, mở rộng trách nhiệm của nhà sản xuất trong tái chế, xử lý chất thải và thúc đẩy cộng đồng tham gia giám sát. Thực tiễn đã ghi nhận nhiều mô hình phát triển xanh, đô thị sinh thái, khu công nghiệp tuần hoàn được hình thành; việc ứng dụng công nghệ số và quan trắc tự động được mở rộng; chất lượng môi trường ở nhiều khu vực được cải thiện và nhận thức của toàn xã hội có chuyển biến rõ rệt.

Đối với ô nhiễm không khí, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã trình Thủ tướng Chính phủ Kế hoạch hành động quốc gia giai đoạn 2026-2030, đề xuất các giải pháp đồng bộ từ hoàn thiện thể chế đến kiểm soát nguồn thải và chuyển đổi phương tiện giao thông xanh.

Về phát triển thị trường carbon, hành lang pháp lý đã cơ bản hình thành và dự kiến trong năm 2025, Chính phủ sẽ ban hành 3 nghị định liên quan để tạo cơ sở cho doanh nghiệp triển khai. Bộ trưởng cũng thẳng thắn nhìn nhận những tồn tại, hạn chế như Đoàn giám sát và các đại biểu đã chỉ ra như tình trạng suy thoái môi trường vẫn diễn biến phức tạp, ô nhiễm không khí và một số lưu vực sông chưa được giải quyết triệt để, hạ tầng xử lý chất thải còn hạn chế... Nguyên nhân chủ quan được xác định là chủ yếu do một số chính sách chưa được cụ thể hóa, năng lực cán bộ chưa đáp ứng và nguồn lực đầu tư còn thấp.

Để khắc phục những hạn chế này, trong thời gian tới, Bộ Nông nghiệp và Môi trường xác định tập trung đột phá về thể chế, chính sách pháp luật, trọng tâm là kinh tế hóa môi trường; đột phá về quản lý chất thải, giải quyết các điểm nghẽn và thúc đẩy kinh tế tuần hoàn; đột phá về khoa học công nghệ và chuyển đổi số, hiện đại hóa hệ thống quan trắc và xây dựng sàn giao dịch carbon; đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức và xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý môi trường tinh thông nghiệp vụ.

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan phát biểu. Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN

Kết luận Phiên thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan nhấn mạnh, Đảng và Nhà nước ta luôn chủ trương bảo vệ môi trường là trụ cột quan trọng của phát triển bền vững, đã ban hành nhiều nghị quyết, chỉ thị nhằm tăng cường công tác bảo vệ môi trường. Hệ thống chính sách và pháp luật của Nhà nước về bảo vệ môi trường được thể hiện nhất quán, xuyên suốt, thường xuyên được tổng kết, rà soát, bổ sung và hoàn thiện cho phù hợp với thực tiễn đất nước và xu thế phát triển của thời đại.

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan cho biết, nếu trước đây công tác bảo vệ môi trường chủ yếu là ngăn ngừa và xử lý ô nhiễm thì giờ đây yêu cầu đặt ra là phải kiến tạo các giá trị phát triển mới dựa trên sự hài hòa giữa con người và thiên nhiên. Nhiệm vụ bảo vệ môi trường không đồng nghĩa với chi phí phải trả cho tăng trưởng. Bảo vệ môi trường là trách nhiệm và bổn phận gìn giữ, phát huy nguồn vốn tự nhiên gắn kết chặt chẽ trong không gian phát triển mới. Việc kiểm soát nguồn thải, xử lý chất thải, tái chế, tái sử dụng phải trở thành mắt xích trong một hệ sinh thái kinh tế tuần hoàn. Thế giới đang bước vào giai đoạn mà kinh tế xanh không còn là một khái niệm mà đang dần trở thành lợi thế cạnh tranh quốc gia. Mỗi địa phương cần được xem là một vườn ươm xanh, nơi thử nghiệm và lan tỏa các mô hình kinh tế tuần hoàn, sinh thái, du lịch cộng đồng, nông nghiệp giảm phát thải.

Khẳng định những con số về xử lý chất thải, tỷ lệ tái chế, phát triển khu công nghiệp sinh thái là đáng ghi nhận, tuy nhiên, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan cho rằng, quan trọng hơn là chúng ta phải biến những kết quả đó thành nhận thức xã hội và thành động lực phát triển mới. Bảo vệ môi trường sẽ khó có thể thành công nếu chỉ dựa vào mỗi luật lệ hay biện pháp, chế tài.

Bảo vệ môi trường cần tư duy hệ thống và hành động hệ thống. Bảo vệ môi trường không chỉ là chuyện riêng của Nhà nước mà phải là chuyện của mọi người dân; cần bén rễ trong nhận thức và văn hóa ứng xử thường ngày của mỗi công dân. Mỗi chúng ta không chỉ chấp hành pháp luật về bảo vệ môi trường mà còn đang bảo vệ chính mình, đang gìn giữ và tạo dựng môi trường sống cho gia đình, cho người thân, cộng đồng và hơn hết là tương lai của các thế hệ mai sau.

Các ý kiến tập trung phân tích kết quả đạt được, bất cập, hạn chế; đồng thời đóng góp nhiều giải pháp để hoàn thiện chính sách, pháp luật, khắc phục điểm nghẽn trong tổ chức thực hiện với phương châm là lấy bảo vệ môi trường sống và sức khỏe của người dân là mục tiêu hàng đầu, kiên quyết loại bỏ những dự án gây ô nhiễm môi trường, chung tay cho sự phát triển bền vững

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan cho biết, ý kiến của các đại biểu Quốc hội đã được tổng hợp đầy đủ. Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ chỉ đạo Đoàn giám sát và các cơ quan có liên quan nghiên cứu tiếp thu để hoàn thiện dự thảo Nghị quyết giám sát trình Quốc hội xem xét, thông qua…

Đỗ Bình (TTXVN)