Hoàn thiện cơ chế giảm phát thải, tạo đà cho công nghiệp xanh Việt Nam

Hiện thực hóa cam kết phát thải ròng bằng 0

Tại Hội thảo Phát triển bền vững và Chuyển đổi xanh trong sản xuất công nghiệp ngày 28/10, ông Phạm Trường Sơn, đại diện Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến Công (Cục ĐCK - Bộ Công Thương), đã trình bày tham luận “Cơ chế, chính sách giảm phát thải khí nhà kính tại Việt Nam, cơ hội và thách thức cho doanh nghiệp ngành Công Thương”.

Theo ông Sơn, biến đổi khí hậu không còn là vấn đề mới. Chỉ trong tháng 9 và 10, Hà Nội đã chứng kiến 3 trận mưa lịch sử, những hiện tượng mà theo ngành khí tượng thủy văn, vài chục năm mới có một lần.

Ông Phạm Trường Sơn, đại diện Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến Công phát biểu tại hội thảo.

Từ cuối thập niên 1980, thế giới đã khởi xướng nỗ lực toàn cầu ứng phó biến đổi khí hậu với việc thành lập Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi khí hậu (IPCC) và sau đó là Nghị định thư Kyoto năm 1997, Thỏa thuận Paris năm 2015 đã khuyến khích các quốc gia tự xác lập cam kết phù hợp với điều kiện thực tế.

Việt Nam khi đó là quốc gia đang phát triển, đã tham gia thông qua Cơ chế phát triển sạch, qua đó tiếp nhận chuyển giao công nghệ và tham gia thị trường tín chỉ carbon quốc tế.

Đặc biệt, tại COP26 (năm 2021), Việt Nam đã khẳng định cam kết đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, đánh dấu bước ngoặt trong chính sách phát triển, chuyển từ “kinh tế dựa trên carbon” sang kinh tế xanh và tuần hoàn.

Để hiện thực hóa cam kết này, Việt Nam đã nhanh chóng cụ thể hóa bằng hệ thống chính sách và khung pháp lý. Luật Bảo vệ môi trường 2020 lần đầu tiên dành riêng một chương cho ứng phó biến đổi khí hậu, trong đó quy định cụ thể việc kiểm kê khí nhà kính, giảm nhẹ phát thải, phát triển thị trường carbon và cơ chế tài chính xanh.

Tiếp đó, Nghị định số 06/2022/NĐ-CP, được bổ sung bởi Nghị định 119/2025, đã thiết lập cơ sở pháp lý cho công tác kiểm kê, phân bổ hạn ngạch phát thải và xây dựng cơ chế trao đổi tín chỉ carbon trong nước. Theo Quyết định số 13/2024/QĐ-TTg, có hơn 2.100 doanh nghiệp thuộc diện phải kiểm kê khí nhà kính, trong đó riêng ngành Công Thương chiếm tới 83% tổng số cơ sở phát thải.

Các doanh nghiệp có mức phát thải trên 3.000 tấn CO2 tương đương/năm, hoặc tiêu thụ năng lượng từ 1.000 tấn dầu quy đổi/năm trở lên, bắt buộc phải thực hiện kiểm kê, báo cáo và xây dựng lộ trình giảm phát thải. Đây là bước đầu tiên để tiến tới quản trị carbon, tham gia thị trường carbon và đáp ứng các tiêu chuẩn môi trường trong thương mại quốc tế.

Ông Sơn nhấn mạnh: “Kiểm kê khí nhà kính không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu bắt buộc. Đây chính là bước đầu tiên để doanh nghiệp tiến tới quản trị carbon, đáp ứng các tiêu chuẩn xanh trong thương mại quốc tế”.

Theo đó, giảm phát thải khí nhà kính không chỉ là nghĩa vụ pháp lý, mà còn là động lực phát triển bền vững. Việc chủ động chuyển đổi sang công nghệ sạch, tiết kiệm năng lượng, và tham gia thị trường carbon sẽ giúp doanh nghiệp Việt Nam vượt qua rào cản xanh, nâng cao năng lực cạnh tranh, và tạo dựng thương hiệu quốc gia xanh, bền vững trên thị trường quốc tế.

Đẩy mạnh chuyển đổi xanh từ chính sách đến thực tiễn

Phát biểu tại Hội thảo Phát triển bền vững và Chuyển đổi xanh trong sản xuất công nghiệp, bà Trần Thu Hằng, đại diện Phòng Hiệu quả năng lượng và Chuyển đổi xanh, cho biết xu hướng phát triển bền vững đang trở thành yêu cầu tất yếu của quá trình công nghiệp hóa trên phạm vi toàn cầu.

Bà Trần Thu Hằng nhấn mạnh: “Phát triển bền vững không chỉ là mục tiêu lâu dài mà còn là con đường bắt buộc để ngành Công Thương nâng cao năng lực cạnh tranh, đảm bảo hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế với bảo vệ môi trường”. Theo bà Hằng, trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, doanh nghiệp Việt Nam cần coi chuyển đổi xanh là một phần trong chiến lược phát triển chứ không chỉ là yêu cầu tuân thủ.

Bà Trần Thu Hằng, đại diện Phòng Hiệu quả năng lượng và Chuyển đổi xanh phát biểu.

Từ thực tiễn triển khai, đại diện Phòng Hiệu quả năng lượng và Chuyển đổi xanh cho biết, ngành Công Thương đang tập trung thực hiện một số định hướng chính sách lớn nhằm thúc đẩy phát triển bền vững trong sản xuất công nghiệp. Trong đó, hoàn thiện hệ thống pháp luật và tiêu chuẩn kỹ thuật về sản xuất xanh được xác định là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, tạo hành lang pháp lý cho quá trình chuyển đổi xanh diễn ra đồng bộ và hiệu quả.

Cùng với đó, Bộ Công Thương đang đẩy mạnh các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới công nghệ, nâng cao năng suất, giảm phát thải trong chuỗi sản xuất; khuyến khích phát triển mô hình kinh tế tuần hoàn, sử dụng hiệu quả năng lượng và tài nguyên.

Trên cơ sở đó, phòng Hiệu quả năng lượng và Chuyển đổi xanh đã kiến nghị 5 nhóm giải pháp trọng tâm nhằm đẩy mạnh phát triển bền vững và chuyển đổi xanh trong sản xuất công nghiệp. Các nhóm giải pháp tập trung vào hoàn thiện chính sách pháp luật; tăng cường ứng dụng khoa học - công nghệ; phát triển nguồn nhân lực xanh; mở rộng hợp tác quốc tế; và nâng cao nhận thức cộng đồng.

Theo bà Trần Thu Hằng, trước hết, cần hoàn thiện khung chính sách pháp luật quốc gia, làm cơ sở để các bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp có thể chủ động triển khai các chương trình, mô hình phát triển bền vững.

Bà khẳng định: “Sự phối hợp chặt chẽ của các địa phương, hiệp hội ngành hàng cùng các tổ chức trong nước và quốc tế cũng đóng vai trò hết sức quan trọng, góp phần hỗ trợ hiệu quả cho Bộ Công Thương trong quá trình thực hiện các mục tiêu đã đề ra”.

Đại diện phòng Hiệu quả năng lượng và Chuyển đổi xanh đồng thời cho rằng, nguồn lực tài chính là yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp triển khai các mô hình sản xuất bền vững và đổi mới sáng tạo trong những lĩnh vực có tiềm năng. Song song đó, cần tăng cường hoạt động truyền thông và đào tạo, nhằm nâng cao nhận thức của doanh nghiệp và người lao động về phát triển bền vững trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0.

Bà Hằng cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của hợp tác quốc tế, coi đây là kênh quan trọng để thu hút nguồn lực và kinh nghiệm quốc tế phục vụ triển khai các chính sách, chương trình ưu tiên về phát triển bền vững và chuyển đổi xanh trong ngành Công Thương.

Những giải pháp này được kỳ vọng sẽ góp phần quan trọng thực hiện mục tiêu tăng trưởng xanh, giảm phát thải khí nhà kính và nâng cao vị thế của ngành Công Thương trong tiến trình phát triển bền vững quốc gia.

Lê Vân