Bảo vệ người cao tuổi trước nguy cơ lừa đảo trực tuyến

Người cao tuổi là mục tiêu lừa đảo

Chỉ khi được cán bộ công an phân tích rõ thủ đoạn của tội phạm cụ bà mới đồng ý dừng giao dịch chuyển khoản. Ảnh: Cổng thông tin điện tử Công an tỉnh Hà Tĩnh

Những ngày gần đây, các phương tiện truyền thông liên tiếp thông tin về các vụ lừa đảo trực tuyến mà nạn nhân là người cao tuổi. Gần đây nhất, đầu tháng 12-2025, một cụ bà gần 80 tuổi tại Hà Tĩnh bị đối tượng thao túng tâm lý, "dẫn dắt" cụ mang 2 tỷ đồng đến ngân hàng chuyển tiền cứu “con trai đang bị tai nạn”. Bất chấp sự can ngăn của nhân viên ngân hàng, cụ bà kiên quyết chuyển tiền. Chỉ khi có sự can thiệp của lực lượng công an, cụ mới tin mình bị rơi vào “bẫy” lừa đảo…

Theo chuyên gia Ngô Minh Hiếu, Giám đốc Công ty TNHH Chống lừa đảo, một doanh nghiệp xã hội trong lĩnh vực an ninh mạng, những kẻ lừa đảo đánh vào tâm lý hoảng loạn tức thì của người dân. Chúng dùng công nghệ để giả giọng, giả số điện thoại, gửi hình ảnh là video bị làm giả bằng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI), tạo cảm giác “rất thật” và làm người nhà mất khả năng suy nghĩ logic.

Khi rơi vào trạng thái sợ hãi, đặc biệt là các gia đình khá giả vốn lo cho con cái, não bộ sẽ ưu tiên phản ứng “cứu người” hơn là kiểm tra thông tin. Vì vậy, họ dễ dàng làm theo mọi hướng dẫn, giống như bị “thôi miên”.

Ông Nguyễn Hữu Cường, Quản lý sản phẩm an toàn thông tin cá nhân VNPT Cyber Immunity phân tích, sở dĩ tội phạm thường chọn người cao tuổi để lừa đảo vì trước hết nhận thức của người già về công nghệ hạn chế hơn thế hệ lớn lên cùng internet. Ngoài ra, người già thường có tiền tích lũy từ lương hưu, tiền phụng dưỡng của con cháu.

Cùng quan điểm, đại diện của Tik Tok Việt Nam cho rằng, việc tội phạm lừa đảo thường chọn người già còn bắt nguồn từ nguyên nhân người già khó thay đổi định kiến và đặc biệt thường ngại hỏi con cháu khi tiếp cận với các thông tin xấu, độc trên mạng.

Một số người già do tiếp xúc hoặc nghe nói nhiều về lừa đảo, dẫn tới phản ứng thái quá, như phản đối sử dụng công nghệ… trong khi công nghệ đã trở nên không thể thiếu trong cuộc sống. Hiện Việt Nam đang có khoảng 19 triệu người cao tuổi và dự kiến tăng lên 25 triệu vào năm 2030. Nếu không có giải pháp hiệu quả, thì lừa đảo trực tuyến nhắm vào người cao tuổi sẽ để lại hậu quả xã hội ngày càng lớn.

Cần hình thành "hệ miễn dịch số"

Ảnh: Chongluadao.vn

Vậy làm sao để môi trường internet an toàn, đáng tin cậy? Các chuyên gia chỉ ra, cần tăng cường các chiến dịch truyền thông và nâng cao kỹ năng an toàn thông tin, an ninh mạng cho mọi lứa tuổi, gồm cả người già.

Ở góc độ giải pháp công nghệ, ông Nguyễn Hữu Cường Quản lý sản phẩm an toàn thông tin cá nhân VNPT Cyber Immunity nhấn mạnh vai trò của sự chung tay giữa cơ quan quản lý, doanh nghiệp công nghệ và cộng đồng trong việc hình thành một “hệ miễn dịch số”, góp phần xây dựng không gian internet an toàn, tin cậy và bền vững cho xã hội số Việt Nam.

VNPT đưa ra giải pháp hướng đến cách tiếp cận bảo vệ người dùng toàn diện, kết hợp giữa công nghệ an toàn thông tin, nâng cao nhận thức và các cơ chế hỗ trợ - chia sẻ rủi ro sau sự cố. Trong đó, giải pháp dành cho người dùng cá nhân như VNPT S-Defender giúp nhận diện và ngăn chặn lừa đảo trực tuyến, VNPT Family Safe hỗ trợ bảo vệ trẻ em và gia đình trên không gian số, VNPT CyCare - cơ chế chia sẻ rủi ro tài chính và hỗ trợ phục hồi khi sự cố xảy ra…

Đại diện Công ty An ninh mạng Viettel (Tập đoàn Viettel), ông Thân Văn Dũng đề xuất mô hình có sự tham gia của các tổ chức tài chính, nhà mạng, người dân. Trong đó, tổ chức tài chính có trách nhiệm phát hiện gian lận tài chính, ngăn chặn và xóa bỏ dòng tiền lưu thông của các đối tượng lừa đảo, đồng thời bắt buộc triển khai các giải pháp bảo đảm an toàn cho người dân; nhà mạng cảnh báo sớm và ngăn chặn các cuộc gọi, tin nhắn và website lừa đảo đến người dân; còn người dân chia sẻ thông tin cho các cơ quan, tổ chức.

Ngoài ra, các nhà cung cấp dịch vụ internet cũng cần có “lớp giáp" tự động được tích hợp trực tiếp vào modem wifi để người dùng chỉ cần cài một ứng dụng duy nhất và sau đó quản lý tất cả thiết bị kết nối mạng như camera, TV, điện thoại. Đồng thời, các nền tảng mạng xã hội cũng cần thực hiện chiến dịch nhận diện lừa đảo trực tuyến dành riêng cho người cao tuổi…

Chuyên gia Ngô Minh Hiếu lưu ý, người dân không chuyển tiền chỉ dựa trên một cuộc gọi hay video call vì AI có thể giả giọng và giả mặt. Khi nhận được cuộc gọi có dấu hiệu lừa đảo, người dân cần giữ bình tĩnh 10-20 giây đầu tiên, vì khoảng thời gian này quyết định khả năng thoát bẫy.

Luôn xác minh đa kênh, như gọi lại số cũ, gọi cho người thân, dùng mật mã gia đình, hoặc nhờ hàng xóm kiểm tra thực tế. Thực tế, với các cuộc gọi từ số lạ yêu cầu “không được tắt máy”, “không được báo ai khác”, “phải chuyển tiền ngay” - đây là dấu hiệu 100% lừa đảo.

Về phía cơ quan quản lý, Quyền Giám đốc Trung tâm Internet Việt Nam (VNNIC - Bộ Khoa học và Công nghệ) Nguyễn Trường Giang cho biết, VNNIC ứng dụng AI, mở rộng chương trình DNS Abuse Mitigation xử lý lạm dụng tên miền, phòng chống hiệu quả các hành vi giả mạo, vi phạm trên không gian mạng, đặc biệt là hành vi vi phạm sử dụng tên miền quốc tế xuyên biên giới.

Chương trình này tự động hóa trong giám sát, quản lý mạng; tăng cường bảo vệ tài nguyên internet Việt Nam thông qua các công nghệ bảo vệ, xác thực đạt mức cao nhất về an toàn thông tin. Cùng với đó, VNNIC xây dựng khung pháp lý chặt chẽ cho giám sát, quản lý tài nguyên internet...

Việt Nga