Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng gắn liền với xu thế chuyển đổi số

Bộ Công Thương vừa ban hành Quyết định số 2724/QĐ-BCT phê duyệt “Đề án Phát triển hoạt động bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng giai đoạn 2026 - 2030”, cụ thể hóa Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023 và khẳng định quyết tâm của ngành trong việc hoàn thiện thể chế, ứng dụng công nghệ, lan tỏa văn hóa tiêu dùng an toàn và bền vững.

Theo Bộ Công Thương, Đề án được xây dựng nhằm triển khai đồng bộ, hiệu quả các quy định mới của pháp luật, hướng đến mục tiêu phát triển bền vững, lấy người tiêu dùng làm trung tâm. Việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng không chỉ là nhiệm vụ pháp lý mà còn là trụ cột quan trọng của nền kinh tế thị trường hiện đại, công bằng và minh bạch.

Đề án nhấn mạnh việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ hiện đại như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data) và các nền tảng số trong quản lý Nhà nước cũng như trong hoạt động hỗ trợ người tiêu dùng. Công nghệ sẽ giúp nâng cao khả năng giám sát, cảnh báo rủi ro, hỗ trợ giải quyết khiếu nại và truy xuất nguồn gốc hàng hóa, góp phần bảo đảm tính minh bạch trên thị trường.

Các chính sách mới cũng gắn với xu thế chuyển đổi số và chuyển đổi xanh, thúc đẩy tiêu dùng bền vững, thân thiện môi trường, qua đó góp phần giảm thiểu tác động tiêu cực đến hệ sinh thái và thực hiện cam kết ứng phó biến đổi khí hậu. Mục tiêu của Đề án là xây dựng hệ thống công nghệ thông tin thống nhất phục vụ công tác bảo vệ người tiêu dùng, bảo đảm 100% cơ quan quản lý và hội bảo vệ người tiêu dùng địa phương được kết nối, chia sẻ dữ liệu, và 100% tỉnh, thành vận hành đồng bộ với Tổng đài 1800.6838 cũng như cơ sở dữ liệu quốc gia.

Cùng với đó, công tác tuyên truyền, phổ biến kiến thức pháp luật được xác định là nhiệm vụ trọng tâm. Hằng năm, Bộ Công Thương sẽ ban hành ít nhất 5 ấn phẩm, tài liệu về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, đồng thời tổ chức các hoạt động, cuộc thi thu hút hơn 1 triệu lượt người tham gia. Ngày Quyền của người tiêu dùng Việt Nam 15/3 sẽ tiếp tục là điểm nhấn truyền thông thường niên, lan tỏa thông điệp tiêu dùng an toàn, xanh và trách nhiệm.

Để bảo đảm tính thống nhất trong triển khai, Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia được giao làm cơ quan chủ trì, phối hợp cùng các đơn vị chức năng thuộc Bộ Công Thương như Cục Quản lý thị trường, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Cục Xúc tiến thương mại, Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công.

Các Sở Công Thương địa phương có trách nhiệm cụ thể hóa kế hoạch phù hợp thực tiễn. Đồng thời, Bộ khuyến khích sự tham gia của Hội Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam và các tổ chức xã hội trong hoạt động tư vấn, phản biện và giám sát, nhằm nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật.

Theo đại diện Bộ Công Thương, tinh thần xuyên suốt của Đề án là “lấy người tiêu dùng làm trung tâm”, hướng tới xây dựng môi trường tiêu dùng văn minh, trách nhiệm, tạo niềm tin xã hội và nền tảng cho phát triển bền vững.

Thực tiễn cho thấy, những năm qua, công tác bảo vệ người tiêu dùng đã được triển khai mạnh mẽ, mang lại kết quả tích cực. Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia (trước đây là Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng) trong giai đoạn 2020–2024 đã thành lập 75 đoàn thanh tra, kiểm tra, xử phạt vi phạm hành chính với tổng số tiền 7,632 tỷ đồng. Trong khi đó, lực lượng Quản lý thị trường – đơn vị chủ lực trong xử phạt vi phạm hành chính – đã phát hiện, xử lý gần 322.000 vụ, nộp ngân sách hơn 3.276 tỷ đồng trong giai đoạn 2019–2024.

Nhiều vụ việc điển hình được xử lý nghiêm như: hai trung tâm thương mại bán hàng giả tại Móng Cái (Quảng Ninh), các điểm nóng sản xuất và kinh doanh hàng giả tại Hà Nội và TP.HCM, tổng kho buôn lậu tại Lào Cai, hay các vụ buôn bán hàng hóa không rõ nguồn gốc, xuất xứ tại Hà Nội, Hưng Yên, thu giữ hàng chục tấn hàng vi phạm.

Cơ quan chức năng cũng khởi tố 6 đối tượng trong đường dây sản xuất, buôn bán nước giặt giả tại Hà Nội; triệt phá cơ sở sản xuất gạo ST25 giả mạo “Gạo Ông Cua” ở Bắc Ninh; phát hiện và thu giữ hàng hóa giả mạo nhãn hiệu Chanel, Cartier, Bvlgari tại An Giang với giá trị lên đến hàng trăm triệu đồng.

Cùng với công tác thanh kiểm tra, Bộ Công Thương đã vận hành Tổng đài tư vấn miễn phí 1800.6838 từ năm 2015, kết nối tới 57 địa phương trên toàn quốc. Mỗi năm, Tổng đài tiếp nhận hơn 10.000 cuộc gọi, trong đó khoảng 80% được trả lời và hỗ trợ trực tiếp. Bên cạnh đó, Bộ cũng tiếp nhận gần 1.000 đơn, thư phản ánh, khiếu nại mỗi năm, trong đó hơn 85% vụ việc được giải quyết thành công, bảo vệ quyền lợi chính đáng của người dân.

Theo các chuyên gia, việc duy trì kênh phản hồi trực tiếp giữa người dân và cơ quan quản lý đã góp phần nâng cao niềm tin xã hội, tăng tính minh bạch của thị trường, đồng thời giúp cơ quan chức năng nắm bắt nhanh những hành vi vi phạm để xử lý kịp thời.

Sự ra đời của Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023 được coi là bước ngoặt quan trọng, tạo hành lang pháp lý vững chắc cho hoạt động bảo vệ người tiêu dùng trong bối cảnh kinh tế số và thương mại điện tử phát triển mạnh. Đề án giai đoạn 2026–2030 là bước đi tiếp theo nhằm đưa các quy định của Luật vào thực tiễn, đồng thời thích ứng với xu hướng tiêu dùng mới.

Với sự phối hợp đồng bộ của các cơ quan Trung ương, địa phương, cùng sự tham gia của các tổ chức xã hội và người dân, công tác bảo vệ người tiêu dùng đang từng bước chuyển từ “phản ứng sang chủ động”, từ “xử lý sang phòng ngừa”. Đây là bước chuyển quan trọng, góp phần xây dựng văn hóa tiêu dùng an toàn, minh bạch, xanh và số hóa – nền tảng vững chắc cho một nền kinh tế phát triển bền vững và lấy con người làm trung tâm.

Thu Tuyến/VOV.VN