'Bắt bài' thế hệ sinh viên AI

“Gần 100% sinh viên tôi đang giảng dạy đều sử dụng AI trong học tập. Tuy nhiên, không phải ai cũng dùng công cụ có hiệu quả”, ThS.BS Trần Hoàng Mai, giảng viên thỉnh giảng Viện Đào tạo Răng Hàm Mặt (Đại học Y Hà Nội) nói với Tri Thức - Znews.

Trong thời đại AI trở thành công cụ hỗ trợ phổ biến, việc sinh viên tìm đến các mô hình trí tuệ nhân tạo để soạn bài, tóm tắt hay thậm chí giải quyết vấn đề không còn là điều hiếm.

Tuy nhiên, nếu một đồ án, luận văn, báo cáo nghiên cứu hay đáp án bài tập được hoàn thành với sự trợ giúp đáng kể từ AI, giảng viên phải đối mặt với thực tế: liệu cách chấm điểm và đánh giá năng lực sinh viên theo cách truyền thống có còn hiệu quả?

Sinh viên nhờ AI “học hộ”

ThS.BS Mai cho biết hiện nay, Đại học Y Hà Nội sử dụng các phương pháp kiểm tra, đánh giá năng lực sinh viên như thi tự luận, kiểm tra vấn đáp, bài tập tình huống lâm sàng… Với các hình thức trực tiếp này, sinh viên khó có thể dùng AI để hỗ trợ.

Tuy nhiên, mối lo ngại lớn hơn nằm ở việc sinh viên lạm dụng AI để xử lý các yêu cầu học tập hàng ngày.

Theo thầy, trong quá trình học, không ít sinh viên sử dụng AI để làm toàn bộ bài tập, bài luận hoặc bài tập lớn - những bài không trực tiếp thực hiện dưới sự giám sát của thầy cô. Thậm chí, AI cũng trở thành công cụ để sinh viên trả lời các câu hỏi do thầy đưa ra trên lớp.

“Ban đầu, khi sinh viên nộp lại các bài tập do AI viết, tôi cũng bất ngờ về tính mạch lạc và đáp ứng các yêu cầu về hình thức. Tuy nhiên, không khó để nhận ra đó không phải bài làm do sinh viên tự thực hiện”, thầy Mai nói.

AI trở thành công cụ hỗ trợ học tập cho sinh viên ở đa lĩnh vực. Ảnh: Phương Lâm.

Tương tự, tiến sĩ, giảng viên chính Phùng Thế Bảo, Trưởng Bộ môn Khoa học Dữ liệu, khoa Công nghệ thông tin tại Đại học Công Thương TP.HCM, cũng cho biết sinh viên sử dụng AI rất phổ biến trong hầu hết học phần hiện nay.

Tuy nhiên, nhiều em lạm dụng AI để “học hộ”. Điều này khiến các bạn đánh mất năng lực học tập, hạn chế khả năng suy luận, đặc biệt là kỹ năng đặt - giải quyết vấn đề khi đối mặt với những nhiệm vụ thực tế.

ThS.BS Mai nhìn nhận việc sinh viên lạm dụng AI khiến giảng viên khó đánh giá được đâu là năng lực thực sự để hỗ trợ, giúp đỡ các em trong tiến trình học.

“Thực tế, khi sinh viên sử dụng AI mà không có định hướng từ thầy cô, những sản phẩm các em đưa ra thường chỉ dừng ở mức độ chống chế, có sản phẩm đề nộp bài. Khi được hỏi lại, có em thậm chí không hiểu khái niệm”, thầy Mai nói.

Chấm điểm trong thời đại AI

TS Phùng Thế Bảo cho biết để đánh giá sát năng lực thật của sinh viên trong bối cảnh công nghệ phát triển mạnh mẽ, giảng viên bộ môn cần chủ động điều chỉnh phương pháp kiểm tra và chấm điểm.

“Trước mỗi bài báo cáo đồ án, giảng viên đều kiểm tra sơ bộ bằng phần mềm phát hiện sao chép nhằm đảm bảo tính liêm chính học thuật. Trong quá trình chấm, giảng viên sẽ đọc rất kỹ và dựa vào kinh nghiệm thực tế để nhận diện những nội dung bất thường hoặc có dấu hiệu phụ thuộc vào AI. Điều đó không quá khó để nhận ra”, thầy Bảo nhấn mạnh.

Một sinh viên sử dụng Chat GPT thực hiện bài tập. Ảnh: Hạ Linh.

Bên cạnh đó, giảng viên yêu cầu tất cả sinh viên tham gia phần vấn đáp hoặc trình bày trực tiếp sau khi nộp bài để làm rõ mức độ hiểu biết và khả năng tự thực hiện công việc. Hình thức này có thể triển khai trực tuyến hoặc trực tiếp tùy điều kiện lớp học.

Trong khi đó, ThS Trần Đức Hòa, giảng viên khoa Thông tin - Thư viện, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội, nhìn nhận cho dù có sự xuất hiện của AI hay không, các hình thức kiểm tra, đánh giá cũng sẽ phải thay đổi, điều chỉnh theo thời gian, vì chuẩn đầu ra của các học phần, các chương trình đào tạo, nhu cầu của thị trường lao động cũng đang thay đổi từng ngày.

“Giảng viên có thể yêu cầu thuyết trình, vấn đáp dựa trên nội dung đã viết trong bài luận, hoặc đặt ra những đòi hỏi khắt khe, nghiêm ngặt hơn nữa về việc trích dẫn và trình bày danh mục tài liệu tham khảo”, thầy Hòa gợi ý.

Nhấn mạnh thêm, thầy cho rằng "cái gì dễ làm cũng dễ phát hiện". Nếu không có chất xám và ý tưởng của chính mình, công trình làm bằng AI chỉ là một tập hợp của những sự sao chép thiếu chiều sâu. Tất nhiên, những người có chuyên môn đủ tốt sẽ mau chóng nhận ra.

“Không phải họ nhận ra dấu vết của AI, mà là nhận ra chất lượng chưa đủ tốt của những công trình đó, cho dù là do người hay máy làm”, thầy giáo nhìn nhận.

Không cấm, mà hướng dẫn sử dụng

Tuy nhiên, theo các giảng viên, thay vì chỉ chú trọng vào việc phát hiện và xử phạt những trường hợp gian lận bằng AI, điều quan trọng hơn là thầy cô cần xây dựng cho sinh viên ý thức về việc sử dụng công cụ.

ThS Trần Đức Hòa cho biết trong các lớp học do thầy giảng dạy, không có giới hạn về việc sử dụng AI. Sinh viên được quyền ứng dụng công nghệ này vào quá trình học cũng như làm bài tập ở bất cứ mức độ nào họ cảm thấy là phù hợp.

Đôi khi, thầy còn đưa ra các bài tập với yêu cầu cụ thể là sử dụng AI tạo sinh để giải quyết, kèm theo đòi hỏi phải chứng minh bằng các cuộc hội thoại, các đoạn prompt (câu lệnh, câu hỏi - PV) mà sinh viên đã dùng.

Sinh viên cần được hướng dẫn sử dụng AI đúng và đủ trong học tập, tránh lạm dụng hoặc lệ thuộc công cụ. Ảnh: Pexels.

Trong khi đó, ThS.BS Trần Hoàng Mai nhận định thực tế, AI đã giúp tăng chất lượng câu trả lời của sinh viên. Vì vậy, thầy coi việc sinh viên sử dụng AI như một lần học trước ở nhà.

Sau đó, ở trên lớp, giảng viên sẽ yêu cầu sinh viên thảo luận về những gì mà AI đưa ra. Các câu hỏi “Tại sao?” sẽ được đặt ra, nhằm giúp sinh viên nâng cao tư duy.

“Cuộc trao đổi trên lớp sẽ bao gồm giảng viên, sinh viên và AI. Ba bên sẽ cùng nhau tranh luận để xem lỗ hổng kiến thức nằm ở đâu”, thầy giáo nói.

Ngoài ra, thầy Hoàng Mai cũng hướng dẫn sinh viên cách sử dụng AI trong nghiên cứu khoa học để đảm bảo tính chính xác và liêm chính.

Ví dụ, sinh viên được khuyến khích dùng AI để tìm tài liệu tham khảo, tổng hợp và báo cáo thông tin nhanh chóng. Tuy nhiên, các em không được sử dụng luôn kết quả do AI đưa ra, mà cần có quy trình kiểm tra chéo và kiểm tra thủ công để xem tài liệu đó có thực sự đúng hay không.

Thầy Hoàng Mai cũng khuyên sinh viên không nên sử dụng AI cho phân tích định lượng (phân tích kết quả nghiên cứu). Bởi lẽ, kết quả do AI đưa ra có nguy cơ sai sót, chỉ cần chênh lệch nhỏ cũng bị coi là không chính xác về mặt số liệu.

Ngọc Bích