Bất cập về phạm vi chịu trách nhiệm hình sự của pháp nhân thương mại

Pháp Luật TP.HCM xin lược thuật lại tham luận của TS Nguyễn Thị Ánh Hồng tại Hội thảo 'Thể chế kiến tạo - Khơi thông dòng chảy phát triển' do Trường ĐH Luật TP.HCM và Hội Doanh nghiệp xanh TP.HCM tổ chức.

Ngày 25-8, Trường ĐH Luật TP. HCM cùng Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam và Hội Doanh nghiệp xanh TP.HCM (HGBA) tổ chức hội thảo khoa học quốc gia với chủ đề “Thể chế kiến tạo - Khơi thông dòng chảy phát triển”.

 TS Lê Trường Sơn, Hiệu trưởng Trường ĐH Luật TP.HCM, phát biểu tại hội thảo. Ảnh: UL

TS Lê Trường Sơn, Hiệu trưởng Trường ĐH Luật TP.HCM, phát biểu tại hội thảo. Ảnh: UL

Tạo môi trường pháp lý thuận lợi cho kinh tế tư nhân

Phát biểu khai mạc, TS Lê Trường Sơn, Hiệu trưởng Trường ĐH Luật TP.HCM, cho rằng hội thảo là diễn đàn quan trọng để nhìn nhận những “điểm nghẽn” trong thể chế, chính sách, đồng thời đề xuất các giải pháp cải cách nhằm tạo môi trường pháp lý thuận lợi cho kinh tế tư nhân phát triển, góp phần hiện thực hóa các mục tiêu lớn được nêu trong các Nghị quyết của Bộ Chính trị…

Đại diện Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam, bà Phạm Thị Bích Huệ - Phó Chủ tịch Hội cũng khẳng định sự cần thiết của việc đồng hành giữa giới nghiên cứu, cơ quan quản lý và cộng đồng doanh nghiệp để tháo gỡ vướng mắc thực tiễn...

Hội thảo được tổ chức thành 3 phiên tham luận, đi sâu vào nhiều chủ đề thời sự như: hoàn thiện chính sách thuế để tạo công bằng cho doanh nghiệp, xây dựng hệ sinh thái ESG gắn với mục tiêu phát triển bền vững cùng những khuyến nghị cải cách pháp luật để bảo đảm sự minh bạch và an toàn cho môi trường kinh doanh.

 Quang cảnh hội thảo. Ảnh: YC

Quang cảnh hội thảo. Ảnh: YC

Các hạn chế trong BLHS liên quan đến hoạt động kinh tế tư nhân

Tại hội thảo, TS Nguyễn Thị Ánh Hồng - khoa Luật Hình sự, Trường ĐH Luật TP.HCM đã phân tích vai trò của chính sách pháp luật hình sự trong bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp tư nhân, qua đó chỉ ra những bất cập trong xây dựng và thực thi pháp luật hiện hành.

Về hạn chế, bất cập của khung pháp luật hình sự hiện hành liên quan đến hoạt động kinh tế tư nhân, theo TS Hồng, quy định của BLHS chưa thể hiện chính sách riêng, đặc thù cho mục tiêu đảm bảo phát triển kinh tế tư nhân trong mối tương quan với các lực lượng kinh tế khác.

Cụ thể, BLHS năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017, 2025) không có các quy định chung hoặc quy định các tội danh riêng hoặc bảo vệ riêng cho các chủ thể thuộc khối kinh tế tư nhân.

Điểm mới đáng chú ý trong quy định của BLHS năm 2015 so với BLHS năm 1985 và 1999 có liên quan đến kinh tế tư nhân là đã quy định pháp nhân thương mại là chủ thể của tội phạm. Bên cạnh đó, BLHS năm 2015 đã quy định mở rộng các hành vi tham nhũng bao gồm cả khu vực ngoài nhà nước đối với các hành vi tham ô, nhận hối lộ cũng góp phần bảo vệ quyền, lợi ích, đảm bảo hoạt động đúng đắn của các doanh nghiệp, tổ chức ngoài Nhà nước.

 TS Nguyễn Thị Ánh Hồng, khoa Luật Hình sự, Trường ĐH Luật TP.HCM, trình bày tại hội thảo. Ảnh: YC

TS Nguyễn Thị Ánh Hồng, khoa Luật Hình sự, Trường ĐH Luật TP.HCM, trình bày tại hội thảo. Ảnh: YC

Cạnh đó, theo TS Hồng, từ góc độ lập pháp, quy định của BLHS ở cả phần chung và phần các tội phạm cụ thể có liên quan đến kinh tế tư nhân còn tồn tại các hạn chế như phạm vi chịu trách nhiệm hình sự của các pháp nhân thương mại đối với 33 tội phạm được liệt kê tại Điều 76 BLHS chưa phù hợp với tình hình tội phạm hiện nay. Điều này dẫn đến khó bảo vệ các quyền, lợi ích của các chủ thể kinh doanh trong hoạt động kinh tế, thương mại.

Khi cá nhân thực hiện hành vi phạm tội vì lợi ích của pháp nhân, không có hưởng lợi từ hành vi phạm tội đó nhưng chỉ truy cứu trách nhiệm hình sự đối với cá nhân thì không thể giải quyết một cách trọn vẹn đầy đủ các vấn đề liên quan đến vụ án như khắc phục hậu quả, bồi thường thiệt hại cho bị hại. Điều này có thể dẫn đến làm gia tăng tình hình tội phạm do pháp nhân thực hiện khi các pháp nhân lợi dụng cá nhân người đứng đầu đại diện cho pháp nhân để thực hiện hành vi…

Bà Hồng cho rằng trong thời gian gần đây, các vụ án lớn về các tội phạm lừa đảo chiếm đoạt tài sản, tham ô tài sản, tổ chức đánh bạc, sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông chiếm đoạt tài sản đều thực hiện thông qua hoặc dưới vỏ bọc các pháp nhân. Tuy nhiên, phạm vi chịu trách nhiệm hình sự của pháp nhân thương mại quy định tại Điều 76 không quy định các tội phạm này nên chỉ có thể truy cứu trách nhiệm hình sự của cá nhân.

Cạnh đó, quy định của pháp luật hình sự chưa đáp ứng kịp với sự thay đổi nhanh chóng của nền kinh tế. Chẳng hạn sự xuất hiện các loại tài sản số, các hoạt động đầu tư, kinh doanh liên quan; các loại tội phạm mới hoặc hình thức phạm tội mới từ các hoạt động thương mại điện tử, tài chính số là các thách thức lớn đối với khung pháp lý hình sự truyền thống.

TS Hồng nêu dẫn chứng vụ án được xét xử theo Bản án số 841/2023/HS-PT ngày 1-11-2023 của TAND Cấp cao tại TP.HCM về tội cướp tài sản. HĐXX có nhận định các bị cáo đã khống chế nạn nhân, chuyển thành công 168 Bitcoin, rồi quy đổi 86,91 Bitcoin được 18,88 tỉ đồng và đã chiếm đoạt 3 điện thoại di động, 1 camera hành trình trị giá hơn 45 triệu đồng. Do đó, tòa án cấp sơ thẩm xác định hành vi của các bị cáo phạm tội cướp tài sản theo điểm a khoản 4 Điều 168 BLHS là có căn cứ.

"Nội dung của bản án đã khẳng định tiền ảo Bitcoin không phải là tài sản mà chỉ là vật trung gian để các bị cáo chiếm đoạt được 18,88 tỉ đồng của nạn nhân. Cách lập luận này có thể giải quyết được vụ án chủ yếu ở khía cạnh xác định số tiền chiếm đoạt để định khung hình phạt nhưng đã không giải quyết trọn vẹn vụ án như xác định giá trị tài sản bị chiếm đoạt, xử lý vật chứng đối với số Bitcoin còn lại" - TS Hồng nêu.

YẾN CHÂU

Nguồn PLO: https://plo.vn/video/bat-cap-ve-pham-vi-chiu-trach-nhiem-hinh-su-cua-phap-nhan-thuong-mai-post867351.html