Bất chấp tranh cãi, Na Uy vẫn xây dựng 'nghĩa trang CO2' tỷ USD

Dự án “nghĩa trang CO2” đang được phát triển nằm ở phía tây Oygarden, với mục tiêu là ngăn chặn khí gas xâm nhập vào khí quyển vốn góp phần làm Trái đất nóng lên. Cách thức vận hành của nhà máy lưu trữ carbon dioxide (CO2) là bơm hàng tấn CO2 hóa lỏng được thu giữ từ đỉnh các ống khói của nhà máy trên khắp châu Âu vào các hố sâu dưới đáy biển.

"Đây là cơ sở tầng lưu trữ và vận chuyển truy cập mở đầu tiên trên thế giới, cho phép bất kỳ bên phát thải nào thu thập CO2 của họ và phân phối đến nhà máy để xử lý, vận chuyển an toàn và sau đó lưu trữ vĩnh viễn", Giám đốc dự án Sverre Overa nói.

Nhà máy lưu trữ CO2 đang được xây dựng ở Oygarden, Na Uy - Ảnh: AFP

Khi thế giới đang phải đối mặt với khó khăn trong việc đáp ứng các mục tiêu khí hậu, một số chuyên gia khí hậu coi kỹ thuật thu thập và lưu trữ CO2 (CCS) là một công cụ để giảm một phần khí thải từ các ngành công nghiệp dựa trên nhiên liệu hóa thạch.

Na Uy là một trong những nguồn sản xuất hydrocarbon lớn ở châu Âu, nhưng nước này cũng tự hào có triển vọng lưu trữ CO2 tốt nhất trên lục địa, đặc biệt là tại các mỏ dầu đã cạn kiệt ở Biển Bắc.

Chính phủ Na Uy đã tài trợ 80% cơ sở hạ tầng, khoảng 1,7 tỷ USD, như một phần của kế hoạch rộng lớn hơn để phát triển công nghệ. Một nhà máy xi măng và một nhà máy biến chất thải thành năng lượng đã được thiết lập ở gần thủ đô Oslo của Na Uy để gửi CO2 đến nhà máy lưu trữ ở Oygarden. Dự án cũng đặt ra mục tiêu thương mại khi mời chào các công ty nước ngoài gửi khí thải CO2 đến nhà máy Na Uy để chôn lấp một cách an toàn.

Theo các nhà khoa học, phương pháp thu thập và lưu trữ CO2 (CCS) để hạn chế ô nhiễm carbon không phải ý tưởng mới. Tuy nhiên, bất chấp những khoản trợ cấp hào phóng, công nghệ này cho đến nay vẫn chưa bao giờ thành công ở quy mô công nghiệp do quá tốn kém. Một trong những cơ sở thu giữ carbon lớn nhất thế giới tại nhà máy nhiệt điện than Petra Nova ở Texas (Mỹ) đã bị phá hủy vào năm 2020 vì tạo ra kinh tế. Theo Viện CCS Toàn cầu, hiện chỉ có vài chục dự án CCS đang hoạt động trên khắp thế giới.

Song, trước thực tế sự thất bại trong việc giảm phát thải khí nhà kính theo các mục tiêu của Hiệp định Paris và khoản trợ cấp lớn của chính phủ đã thổi luồng sinh khí mới vào công nghệ này, các công ty năng lượng khổng lồ gồm Equinor, TotalEnergies và Shell đang thiết lập liên minh đối tác – với tên gọi Northern Lights (Ánh sáng phương Bắc) – với mục tiêu trở thành dịch vụ vận chuyển và lưu trữ CO2 xuyên biên giới đầu tiên trên thế giới, dự kiến ra mắt vào năm 2024. Một đường ống sẽ bơm CO2 hóa lỏng vào các "túi địa chất" nằm sâu 2.600 m dưới đáy đại dương và niêm phong nó ở đó mãi mãi.

Các đối tác của Northern Lights thứ Hai tuần trước đã công bố một thỏa thuận thương mại xuyên biên giới đầu tiên. Theo đó, từ năm 2025, đường ống sẽ phải đảm bảo vận chuyển được 800.000 tấn CO2 được thu giữ mỗi năm tại một nhà máy ở Hà Lan thuộc sở hữu của nhà sản xuất phân bón Na Uy Yara, sau đó được vận chuyển đến Oygarden và lưu trữ ở đó.

Ngoài ra, tập đoàn dầu khí Equinor (Na Uy) và Wintershall Dea (Đức) hôm 30.8 cũng công bố một dự án đưa khí C02 bị thu giữ ở Đức đến địa điểm lưu trữ ngoài khơi Na Uy. Quan hệ đối tác này được cho là còn có thể liên quan đến việc xây dựng một đường ống dài 900 km kết nối cơ sở thu gom CO2 ở miền Bắc nước Đức với các địa điểm lưu trữ ở Na Uy vào năm 2032.

Trong giai đoạn đầu, Northern Lights có kế hoạch xử lý 1,5 triệu tấn CO2 mỗi năm, sau đó tăng lên 5 - 6 triệu tấn. Tuy nhiên, những con số trên chỉ là một phần rất nhỏ trong lượng khí thải carbon hàng năm trên toàn châu Âu.

Cơ quan Môi trường châu Âu cho biết, Liên minh châu Âu (EU) đã thải ra 3,7 tỷ tấn khí nhà kính chỉ riêng năm 2020. Do đó, nhiều chuyên gia khí hậu cảnh báo việc thu và lưu giữ carbon không phải là công cụ hiệu quả để giải quyết cuộc khủng hoảng khí hậu.

Các nhà phê bình cũng cảnh báo rằng phương pháp thu thập và lưu trữ CO2 (CCS) có thể kéo dài thời gian khai thác nhiên liệu hóa thạch trong bối cảnh thế giới đang cố gắng hướng tới năng lượng sạch và tái tạo. Nhà hoạt động Halvard Raavand của Tổ chức Hòa bình xanh Na Uy cho biết nhóm vận động của ông đã luôn phản đối cách làm này.

"Ban đầu, chính phủ đã lắng nghe các ý kiến phản đối các loại hình CCS, nhưng bây giờ, vì thiếu các hành động đối chọi với biến đổi khí hậu nên cuộc tranh luận đã trở nên khó khăn hơn. Tôi nghĩ số tiền đầu tư vào dự án này thay vào đó nên được đầu tư vào việc phát triển một giải pháp thích hợp mà chúng ta biết chắc được hoạt động của nó, và điều đó thực sự giúp giảm hóa đơn tiền điện cho người dân một cách thường xuyên", nhà hoạt động Raavand cho hay.

Hoàng Vũ